Um ranga útreikninga

Það er erfitt að spá fyrir um framtíðina. Menn reyna samt alltaf. Fyrirtæki prófa þetta á hverjum degi. Þeim sem tekst vel skila hagnaði. Önnur skila tapi.

Í tilfelli hins opinbera reyna menn þetta auðvitað líka. Stundum tekst vel upp, en stundum er rangt reiknað. Fyrir því geta verið margar ástæður. 

Til dæmis geta menn vanmetið eða ofmetið hvata. Segjum að maður þéni milljón á mánuði og fái greitt 600 þús. eftir skatt. Nú hækkar tekjuskatturinn og yfirvöld reyna að krækja í 50 þús. í viðbót frá þessum manni. Hann er eftir sem áður með milljón á mánuði fyrir skatt en sér nú fram á að fá bara 550 þús. útborgað. Hvað gerir hann? Skiptir á vinnu og auknum frítíma - lækkar í launum en fær eftir sem áður 550 þús. útborgað, en borgar ekki meira í skatt? Eða fer hann að vinna meira til að bæta upp fyrir aukna skattheimtu? Eða er honum alveg sama? Þetta þurfa menn að reyna giska á þegar áætlunin er að krækja í meira af fé skattgreiðandans.

Einnig geta komið upp áföll. Þá hleypir ríkisvaldið oft af stað með fé skattgreiðenda. Til dæmis þarf reglulega að bjarga Íbúðalánasjóði. Í gamla daga þurfti reglulega að bjarga ríkisbönkum, og svo verður aftur þegar næsti hiksti kemur í fjármálakerfi heimsins. Ríki með mörg járn í eldinum þarf alltaf að búast við áfalli sem kallar á fé.

Það þarf auðvitað alveg sérstaka tegund af fólki til að reikna rangt um 64 milljarða og koma undan góðæri með um 2000 milljónir í skuldum og skuldbindingum, og nú á leið inn í niðursveiflu eftir veirugang. En menn halda áfram. Það eru stjórnmál.

68 milljörðum verri niðurstaða ríkisins 2019

Breyttir tímar í flugrekstri

Það sem blasir við mörgum en mætti blasa við fleirum er að flugrekstur er undirorpinn stanslausum breytingum. Þegar ég var krakki var bara í boði að fljúga sjaldan og það kostaði mikið. Á móti kom að flugfreyjur voru með góð laun og um borð var í boði að drekka og borða eins og á hlaðborði. Einnig fylgdi alltaf með farangursheimild.

Þá datt einhverjum í hug að minnka þjónustuna, rukka fyrir máltíðina um borð og bjóða upp á lægra verð gegn því að sleppa farangursheimildinni. Og hvað gerðist? Jú, neytendur flykktust í þessar flugvélar. Þeir töluðu hátt og skýrt. Önnur flugfélög þurftu einfaldlega að aðlagast.

Samhliða þessu gerðist það að flugfreyjur sem stétt breyttist í samsetningu. Í stað langtímaráðninga komu skammtímaráðningar, flestar yfir hásumarið þegar flestir eru að fljúga á milli. Erlent vinnuafl fór líka að blasa oftar við Íslendingum og öðrum, og tungumál flugrýmisins varð enska. Þetta olli engum sérstökum vandræðum. Ég man eftir unga fólkinu í flugvélum Wow sem var bara í tímabundnu starfi samhliða námi eða yfir sumarið. Samt fengu farþegar sínar öryggisleiðbeiningar og bjór eftir pöntun.

Þetta er þróun sem heldur áfram að kvelja gömlu flugfélögin og mörg hafa raunar farið oft á hausinn en fengið nýtt líf í boði skattgreiðenda. Á meðan halda ný flugfélög áfram að spretta upp - flugfélög sem hlusta á neytendur sem eru fyrir löngu hættir að búast við máltíð um borð og vilja frekar komast ódýrt á áfangastaðinn og eyða peningunum þar en láta þjóna sér í svolítilli flugferð.

Það er í þessum veruleika að Icelandair er nú að reyna skipuleggja framtíð sína. Kannski þýðir það sársaukafullar breytingar fyrir þá sem litu á flugrýmið sem ævilangan vinnustað. En það ganga margar stéttir yfir margar breytingar, og menn annaðhvort aðlagast eða tapa áhuga neytenda og hrökklast í eitthvað annað.

Ég legg til að flugfreyjur á Íslandi hætti að reyna ríghalda í fjarlægja fortíð og byrji í staðinn að líta á starf sitt sem búbót samhliða einhverju öðru, eða árstíðarbundna vinnu. Að þær leggi ekki öll eggin í eina körfu sem getur dottið og rústað öllum framtíðaráformum. Að þær hætti að vera í vörn og leggi þess í stað til sína sýn á framtíð flugrýmisins og hlutverk sitt í því. 

„Skein í gegn að fólk er í sárum“

Stjórnmál á mannamáli

Það er alltaf hressandi að heyra ekki-stjórnmálamenn tjá sig um stjórnmál. Þá komast stjórnmálin nær því að vera á mannamáli.

Erpur Eyvindarson er vel lesinn áhugamaður um stjórnmál, og vinstrimaður.

Hann segir í viðtali að það að vera lengst til vinstri sé fyrirkomulag þar sem einstaklingurinn má gera það sem hann vill svo lengi hann skaði ekki aðra, og að allt sé fyrir alla, en um leið að ákveðin ábyrgð hvíli á öllum. Þetta kemur svo fram í hugmyndum um samyrkjubú, þar sem allir vinna saman og deila svo uppskerunni. Enginn einn á eitthvað. Allir eiga allt. Allt fyrir alla.

Þetta hafa sumir kallað fallega hugsun sem gengur svo bara því miður ekki í raunveruleikanum. Aðrir tala um að þetta gæti alveg gengið - menn þurfi bara að fá að prófa. 

Ég segi að þetta sé mannfjandsamleg stefna. Um leið og maður hefur týnt epli af tré er það tekið af honum og skipt upp á milli ræningjanna, sem gefa honum svolitla sneið. Menn hafa prófað þetta, sjáðu til. Og hætt við þegar allur voru orðnir hungurmorða. Menn hafa líka prófað þrælahald sem gengur nokkurn veginn út á sama hlutinn: Að allir vinni en eignist ekkert. Allt fyrir alla, ekkert fyrir neinn.

En ég hef gaman af því að hlusta á Erp Eyvindarson. Hann er greindur maður sem tjáir sig með frískandi hætti. Vonandi selur hann samt ekki hugmyndina um þrælahald til mjög margra. 

Erpur: „Banka-aparnir skilja þetta ekki einu sinni sjálfir“

Valkostir við vestræn gildi

Afstæðishyggja virðist vera vinsæl. Samkvæmt henni er þannig séð ekkert betra en annað: Vestræn menning engu skárri en austræn eða sú í Miðausturlöndum, kynjamunur er ímynduð sköpun ráðandi afla, uppeldi á helst ekki að fela í sér nein mörk eða reglur, og svona má lengi telja.

En er vestræn menning þá engu skárri en önnur? Eigum við að leyfa vestrænni menningu að þynnast út? Já, segja sumir. Innflytjendur frá öðrum menningarsvæðum mega vera eins margir og hægt er og þeir mega alveg vera út af fyrir sig innan samfélagsins, og fylgja eigin lögum, og jafnvel fá borgað fyrir það. Moskvur eru bara kirkjur og eins og hver önnur trúarhús. Vestræn menning er engu betri en önnur og ef menning Vesturlanda breytist í eitthvað allt annað þá er það bara í fínu lagi. Vestræn menning er jafnvel álitin verri en önnur - kúgandi afl nýlenduherra sem knésetur varnarlausar þjóðir.

Við þetta er auðvitað margt að athuga. Til dæmis má benda á að ef vestræn menning er bara enn ein menningin, af hverju laðar hún þá til sín fjölda manns frá öðrum menningarsvæðum? Af hverju eru vestrænir íbúar ekki að flykkast inn í veðursældina í Dubai og reisa þar kirkjur og strípibúllur? Jú, því vestræn menning er umburðarlynd. Það verður jafnvel hennar banabiti. Á meðan halda önnur menningarsvæði áfram að sparka í allt framandi. 

Það á auðvitað ekki að þvinga einn né neinn til eins né neins, en ef vestræn menning fjarar út þá kemur eitthvað annað í staðinn, og hvað er það? Og er það eitthvað betra? Eða er það jafnvel verra?

Undið ofan af ofríki íslamista í Súdan

Dúllerí

Ótti ákveðins hóps við koltvísýring í andrúmsloftinu, og óendanlegt aðgengi sama hóps að fé skattgreiðenda, er að leysa úr læðingi mikið af áhugaverðum rannsóknum. Menn eru að breyta koltvísýringi í eldsneyti og grjót, nota vindmyllur til að framleiða vetni, fella regnskóga og rækta pálmatré til að búa til íblöndunarefni í jarðefnaeldsneyti og svona mætti lengi telja.

Í stað þess að nota bara olíu og gas.

Vissulega eiga orkuskipti sér alltaf stað að lokum. Víða brenna menn dýraskít innandyra og deyja úr lungnasjúkdómum, en læra svo að framleiða raforku og vélræna orku með kolum og þar næst olíu og gasi. Sumir kunna og mega reka kjarnorkuver. Á sumum svæðum má virkja fallvötn. Menn fóru úr saur og við í kol og olíu og gas og vissulega mun eitthvað taka við.

En þetta dúllerí er ekki það sem tekur við. Menn eru að loka kjarnorkuverum og reisa í staðinn ný og fullkomnari kolaorkuver á meðan svimandi stórir rafmagnskaplar eru grafnir í gegnum borgir, mýrar og verndaða náttúru til að dreifa umframframleiðslu á vindorku til notenda. Menn eru að snarhækka orkuverð til almennings sem þá deyr frekar úr kulda eða hita fyrir vikið. Menn eru að rota erni og aðra stóra fugla með vindmylluspöðum eða steikja þá lifandi í loftinu með gríðarstórum speglum. Skattféð rennur í vind og sól sem hvorugt verður mikið meira en staðbundin lausn en til vara kostnaðarsamt ævintýri á kostnað almennings.

En með óútfylltan tékka frá skattgreiðendum er lítil von til þess að nokkuð mjakist í skynsemisátt, og þannig er það.

Geyma vindorku á fljótandi formi

Kári stjórnmálaheimspekingur

Ég ber mikla virðingu fyrir Kára Stefánssyni, forstjóra Íslenskrar erfðagreiningar, en hef hingað til ekki tekið mikið margt á stjórnmálaskoðunum hans. Það gæti verið að breytast eftir að hann lét eftirfarandi orð falla:

Ég hef verið sósí­alisti alla mína ævi og verð það til æviloka. Það er erfitt að vera auðugur sósí­alisti hins veg­ar. Það býr til alls kon­ar para­dox í lífi manns.

Fáir tjá sig af jafnmikilli hreinskilni og Kári. Hann segir einfaldlega sína skoðun á hlutunum. Það er gott. Hérna talar hann sennilega fyrir hönd allra sósíalista í vestrænum ríkjum - þeirra sem vilja jafna út auð fólks en senda samt ekki megnið af tekjum sínum til vanþróaðra ríkja. Allir á Vesturlöndum eru ríkari en venjulegur einstaklingur í vanþróuðu ríki. En þetta er paradox. Það er ekki hægt að lifa á loftinu. Auðvitað borgar vestræni sósíalistinn eins lítið í skatt og hann kemst upp með og sendir ekki krónu meira til vanþróaðra ríkja en hann kemst upp með án þess að missa áskriftina að Stöð 2 og áfyllingu á bensíntank nútímalega bíls síns.

Nú er að vona að vinstrið taki sjálft sig í rækilega endaþarmsskoðun og játi paradoxin sem umlykur það.

Kári: „Við höfum borgað“

Blaðamenn og áreiðanleiki

Það átta sig sífellt fleiri á því að við þurfum ekki fréttir til að fræðast um gang mála í kringum okkur og í heiminum. Blaðamenn eru einfaldlega búnir að mála sig út í horn með vinstrisinnaðri heimsmynd sinni og hvata til að selja fyrirsagnir. Það má eiginlega segja að fréttir hafi lækkað í tign - fóru úr þarfaþingi í afþreyingu.

Þess vegna kemur ekki á óvart einfaldur hlutur eins og listi yfir hluti sem ber að taka með sér í útilegu klúðrast. 

Hér er hinn rétti listi:

Grunn­pökk­un

Tjald og allt sem því fylg­ir

Svefn­pok­ar

Ein­angr­un­ar­dýna 

Dýna, upp­blás­in eða svamp­dýna, fyrir bakveika eða þá sem sofa á grjóti

Kodd­ar

Vasa­ljós ef þú sefur inni í helli (það er bjart nánast allan sólarhringinn)

Undirföt á ofan og neðan úr ull

Tjaldhitari fyrir þá kuldasæknu

Yfirhafnir, hlýjar peysur og þess háttar

Regnbuxur og regnjakka

Fyr­ir þá sem ætla að út­búa sér mat á tjaldsvæðinu

Kælitaska

Kælikubbar

Vatns­flösk­ur

Útil­egu­stól­ar og borð

Prím­us

Ferðagrill eða pottur/pönnur

Eld­spít­ur/​kveikj­ari

Disk­ar, hnífa­pör, glös og boll­ar

Tappa­tog­ari fyrir víndrykkjufólkið

Krydd

Skurðarbretti og hníf­ur

Uppþvotta­burtsti og lög­ur

Tuska og visku­stykki

Eld­húspapp­ír og/eða blautþurrkur

Rusla­poka

Alls ekki gleyma..

Tann­krem og tann­bursta

Hleðslu­banka

Framlengingarsnúra/kefli (minnst 25 m)

Hand­spritti 

Hár­bursta

Hand­klæði og sund­föt­um

Sól­ar­vörn

Áfengi

Þetta þarftu að taka með í tjaldútileguna

Fólk fær veirur. Að halda annað er tálsýn

Svokallaður árangur Íslands í að læsa fólk inni heima hjá sér svo það fái ekki veiru eða smiti ekki veirum er enginn árangur. Miklu frekar er sú staðreynd að það er mögulegt að læsa fólk inni á eigin heimilum gott dæmi um undirlægjuhátt gagnvart yfirvöldum.

Með fámennum undantekningum þolir fólk alveg að fá veirur og læknast einfaldlega af þeim. Læknar sjá svo um að laga hina. Því fyrr sem yfirvöld átta sig á því, því betra. Því fyrr sem almenningur áttar sig á því, og hættir að láta girða sig af eins og sauðfé, því betra.

ÁHandþvottur er alltaf góð hugmynd. Að hósta í ermina sömuleiðis. Áfram gakk.

Hver er staðan á þessu öllu saman?

Gamalt vín í nýjum belg

Hönnunarstofa Harðar Lárussonar og Kolofon hefur hannað alveg nýtt útlit fyrir strætó sem seinna mun nýtast borgarlínunni.

Hugmyndin virðist ganga út á að finna upp hjólið upp á nýtt. 

Það er eflaust atvinnuskapandi og gaman fyrir uppfinningamanninn en fyrir þá sem borga brúsann kannski síður.

Í Kaupmannahöfn er hið nýja kerfi nú þegar innleitt. Í borginni er borgarlína en hlutverk hennar er ekki að ýta bílnum inn á færri akreinar heldur að auka enn við úrval almenningssamgangna, samhliða bílaumferð. Strætóar og borgarlína keyra í fráreinar við biðskýli, svo dæmi sé tekið. Bílarnir keyra framhjá á meðan fólk stígur um borð eða frá borði. Allt er rafrænt, aðgengilegt í hinum ýmsu öppum (t.d. Google Maps), sjónrænt og auðskiljanlegt. Borgarlínan í Kaupmannahöfn fólst í að kaupa nokkra risastóra strætisvagna og aðlaga biðskýlin og nokkra vegspotta að því. 

Það er eflaust góð hugmynd að innleiða kerfi stórra strætisvagna sem keyra ört á fjölförnum leiðum og moka fólki inn í styttri strætisvagnaleiðir eftir þörfum, en sú uppfinning er hvorki ný né flókin. Hana má innleiða á morgun með minniháttar framkvæmdum og stofnkostnaði sem felst fyrst og fremst í vagnakaupunum.

Af hverju að láta selja sér annað?

Hvenær kemur strætó?

Veiran sem margir fengu en vissu ekki af því

Það er fátt eins mikilvægt og rannsaka vel alla króka og kima kórónuveirunnar svo koma megi í veg fyrir nýja bylgju fasisma þegar hún fer á stjá aftur, sennilega með haustinu.

Margt er vitað með sæmilegri vissu nú þegar:

• Börn smitast síður og smita síður. Það er því óhætt að halda skólum og leikskólum opnum í næstu bylgju veirunnar.
• Fæstir undir áttrætt eða án undirliggjandi sjúkdóma veikjast alvarlega og flestir taka hreinlega ekki eftir því að líkami þeirra er að vinna á veiru og drepa. Það er því óhætt að leyfa flestu fólki að ferðast, mæta til vinnu, stunda líkamsrækt og skemmta sér á kaffihúsum. Fullorðið fólk á að fá að taka sénsinn, ef svo má að orði komast
• Ákveðin vítamín virðast hjálpa fólki að sigrast á veirunni. Fólk frá menningarsvæðum þar sem D-vítamín er sjaldgæft í mataræðinu virðist veikjast verr en aðrir. Raunar á það við um mjög marga sjúkdóma.
• Það er alltaf góð hugmynd að vera heima þegar maður er lasinn, og það er alltaf góð hugmynd að þvo sér vel og reglulega um hendurnar. Þetta tvennt heldur mörgum sjúkdómum í skefjum, þar á meðal hinni árlegu inflúensu. Og auðvitað á alltaf að hnerra í ermina. 
• Með því að hlífa hinum fáu og litlu áhættuhópum gegn þessari veiru og öðrum má tryggja að heilbrigðiskerfið ráði við álagið í næstu bylgju, en staðreyndin er líka sú að heilbrigðiskerfið lendir óumflýjanlega í álagspunktum. Það hefur bara ekki talist fréttnæmt hingað til. Ef ríkisvaldið telur sig þurfa að loka samfélaginu til að verja einokunarrekstur sinn gegn álagi ætti það að hugleiða að gefast upp og hleypa einkaaðilum að í staðinn.
• Bóluefni eru vissulega góð en finnist ekki bóluefni er það ekki réttlæting á innleiðingu fasisma. Lokanir kórónuveirunnar hafa rústað hagkerfum, eyðilagt lífsviðurværi, lengt biðlista eftir lækningu á öllu mögulegu öðru, hafa víða leitt til örvæntingar og fjölgunar sjálfsmorða og í stuttu máli verið lækning sem er verri en sjúkdómurinn. 

Aldrei aftur, takk.

Rúm 40% íbúa Ischgl með mótefni