Stríð og stöðnun

Í Bandaríkjunum er mikill munur á auði hvítra og svarta heimila og hefur sá munur staðið í stað síðan árið 1962.

Áratugina fyrir það var þessi munur að minnka hratt en greinilega ekki nógu hratt fyrir metnaðarfulla stjórnmálamenn.

En árið 1962 skall á frost og munurinn hefur haldist óbreyttur síðan það.

Þetta segir tölfræðin okkur.

En hvað segir sagnfræðin?

Hún segir að árið 1964 var blásið til stórátaks í bandarískum stjórnmálum. Lög voru sett og alríkið lýsti yfir stríði við fátækt (War on poverty).

Ætlun yfirvalda var að útrýma fátækt en það sem gerðist - óviljandi - var að hún var bundin í lög. Velferðarkerfið fékk væna innspýtingu og varð að velferðarneti.

Þetta er ekki ný saga en hún er lítið sögð. Svipaða sögu má raunar segja um mörg önnur vestræn samfélög. Stækkandi velferðarkerfi kallar á hærri skatta og til að deila peningunum þarf mikið af reglum. Stækkandi regluverk minnkar sveigjanleika hagkerfisins.

Það væri kannski ráð að Bandaríkin hættu að lýsa yfir stríði við fátækt. Hin opinberu stríð eiga það til að gera illt verra og vara að eilífu.

Ætlar að brúa bilið milli svartra og hvítra

Gæsin og gulleggin

Í dæmisögum Esóps má lesa eftirfarandi sögu:

A certain man had the good fortune to possess a goose that laid him a Golden Egg every day. But dissatisfied with so slow an income, and thinking to seize the whole treasure at once, he killed the Goose; and cutting her open, found her just what any other goose would be!

Þessi saga birtist okkur mjög víða, jafnvel daglega. Það er gaman að eiga gæs sem verpir gulleggjum en líka freistandi að drepa hana og reyna að krækja í öll gulleggin í einu og enda þá oftar en ekki á því að drepa gæsina og missa alla gulleggjauppskeruna.

Gullgæsirnar eru víða í kringum okkur og allar eru látnar verpa eins hratt og þær geta því eigandinn er óþreyjufullur að halda eyðslunni áfram. Sumar eru hreinlega drepnar. Það er mikilvægt að leyfa gullgæsunum að vaxa og dafna jafnvel þótt þolinmæðin sé af skornum skammti. Annars er hættan sú að gulleggin breytist í fúlegg.

Þurfa að vera heiðarleg í markaðsstarfinu

Mikil völd draga að mikið fjármagn til að hafa mikil áhrif

Það virðist ítrekað koma blaðamönnum á óvart að mikil völd draga að mikið fjármagn aðila sem vilja hafa mikil áhrif.

Hvernig stendur á því?

Mikil völd hafa alltaf dregið að sér aðila sem vilja fá sneið af völdunum. Alltaf. Og svo mun alltaf verða.

Ef menn vilja ekki að Brussel verði að segli fyrir fjármuni stórfyrirtækja er til einföld lausn: Að minnka völd Brussel.

Þróunin er í hina áttina: Völd Brussel og annarra valdastöðva eru sífellt að aukast. 

Fórnarlömbin eru almenningur, að sjálfsögðu.

Olíufyrirtæki styrkir forsæti Króata í ESB

Hugsað hratt og hægt

Ég er að lesa bók þessa dagana, Thinking, Fast and Slow, eftir sálfræðinginn Daniel Kahneman, og þótt ég sé ekki kominn mjög langt er ég búinn að læra alveg ótrúlega margt um starfsemi heilans. 

Vissir þú að ef texti sem inniheldur ranga fullyrðingu er skrifaður ólæsilega (t.d. með óskýru letri) þá eru meiri líkur á að fólk sjái hið ranga í textanum?

Það er af því að hinn ólæsilegi texti neyðir okkur til að einbeita okkur að lestrinum og það virkjar heilann, ef svo má segja, og gerir hann betur í stakk búinn að meta innihaldið gagnrýnið. Auðlæsilegur texti rennur inn og út og við erum miklu líklegri til að meðtaka innihald hans hratt og öruggulega, og samþykkja það.

Svona litlar uppgötvanir skipta máli. Það að eitthvað sé kunnuglegt eða er sagt af manneskju sem við höfum myndað okkur skoðun á getur skipt meira máli en sjálft efnið sem við erum að meta. Þróunin hefur gefið okkur öflugt tæki til að taka hratt afstöðu til hluta í kringum okkur byggt á fyrri reynslu og þekkingu og auðvitað innsæi okkar. Þetta hentar ágætlega fyrir flest dagleg verkefni en getur verið gildra þegar á reynir. Það getur oft verið til bóta að reyna hugsa hægar og setja tilfinningarnar og innsæið til hliðar.

Með svona þekkingu í farteskinu er áhugavert að renna yfir fyrirsagnir fjölmiðla. Tökum eftirfarandi skjámynd sem dæmi:

Á örfáum sekúndum höfðu eftirfarandi hugsanir komið mér til hugar:

• Faraldur herjar á Asíubúa og stráfellir fólk
• Ástralía er að farast í eldum og flóðum
• Boeing-flugvélar eru óáreiðanlegar
• Weinstein ætti að vera dæmdur af kviðdómi eingöngu skipuðum konum en svo er ekki
• Í Íran eru trúarleiðtogar og hermenn á einu máli um að tortíma Bandaríkjunum

Sjálfur vil ég meina að ég hafi ekki fallið í allar gildrurnar þótt fyrstu hugsanir hafi verið eins og þær eru. En maður þarf að vera vakandi, sérstaklega þegar maður hlustar á orð blaða- og stjórnmálamanna.

Ég held áfram með bókina og ónáða ykkur lesendur þessarar síðu alveg örugglega með efni úr henni aftur.

Engin skattlagning getur tamið náttúruna

Við erum ítrekað minnt á það að náttúran hefur sinn eigin vilja og það er fátt sem maðurinn getur gert til að temja hana.

Eldfjöll gjósa, jöklar þenja sig út, lægðir æða af stað og sólin brýst af afli í gegnum lofthjúpinn og mennirnir þurfa einfaldlega að aðlaga sig að aðstæðum: Flýja, klæða sig betur, hlaupa í skjól eða koma sér í skugga.

En þrátt fyrir að náttúran sýni ítrekað mátt sinn er búið að telja sumum í trú um að það megi hafa áhrif á loftslag, hitastig, jöklamyndun, sýrustig sjávar, skýjafar og útbreiðslu skógarelda með því að halda einni lofttegund í andrúmsloftinu nálægt styrkleikanum 0,04% og að það sé góð hugmynd að gera það með því að skattleggja hagkvæmustu og meðfærilegustu orkugjafana til dauða.

Vonandi geta gjóskuspúandi eldfjöll fengið einhverja til að endurskoða þá afstöðu sína.

Taal gæti spúð ösku í margar vikur

Rökréttar ástæður til hamfaraótta

Blaðamenn, stjórnmálamenn og aðrir hópar gáfaðra einstaklinga sem vilja hlutast til um líferni hins sauðsvarta almúga boða nánast daglega nýjar hamfarir. Hamfarirnar verða líka sífellt langsóttari, svo sem að örlítill vöxtur á einni lofttegund í andrúmsloftinu geti nú kveikt skógarelda í Ástralíu umfram það sem hefði annars brunnið.

Hinn raunverulegi ótti er hins vegar ekki réttilega staðsettur. Í stað þess að óttast hamfarir í fjarveru ríkisafskipta er sennilega skynsamlegra að óttast hamfarir vegna ríkisafskipta af ýmsu tagi. Dagleg heimsókn á ZergoHedge.com, Antiwar.com og Mises Wire viðheldur réttmætum ótta við ríkisafskipti. Þetta eru gjörólíkar heimasíður í efnistökum, hugmyndafræðilegri nálgun og viðhorfum almennt en fyrir tortrygginn frjálshyggjumann hef ég gagn af þeim öllum (miklu frekar en hinum hefðbundnu áróðurspésum vinstriblaðamannanna).

Ríkisvaldið heldur á lífi tæknilega gjaldþrota bankakerfi (brotaforðakerfi er tæknilega gjaldþrota um leið og lánsfé er annað en sparnaður), heldur hagkerfi og samfélagi rækilega í gíslingu skatta og íþyngjandi reglugerða (t.d. með rekstri svonefnds velferðarkerfis) og enginn er í raun óhultur þótt hættan á ofsóknum hins opinbera sé vissulega mismikil eftir ríki.

Nú er auðvitað ekki hægt að neita því að margt jákvætt á sér stað í heiminum en þegar á heildina er litið eru mörg teikn á lofti um meiriháttar bresti í bæði hagkerfi og samfélagi okkar tíma.

Í stað þess að senda skólakrakka heim með hausinn troðfullan af hugmyndum um ný ríkisafskipti á að hvetja þá til að hugleiða frekar ágæti óþvingaðs samstarfs frjálsra einstaklinga á frjálsum markaði, að mestu óáreittir af stjórnmálamönnum.

Móteitur við hamfaraótta

Blaðamenn, stjórnmálamenn og aðrir hópar gáfaðra einstaklinga sem vilja hlutast til um líferni hins sauðsvarta almúga boða nánast daglega nýjar hamfarir. Hamfarirnar verða líka sífellt langsóttari, svo sem að örlítill vöxtur á einni lofttegund í andrúmsloftinu geti nú kveikt skógarelda í Ástralíu umfram það sem hefði annars brunnið.

Það er því gott að geta gripið í móteitur við hamfarasýkinni, t.d. að lesa reglulega greinar á HumanProgress.org.

Nú er auðvitað ekki hægt að neita því að margt neikvætt á sér stað í heiminum en þegar á heildina er litið er flest að mjakast í rétta átt. Það ætti að gefa gott tilefni til bjartsýni.

Í stað þess að senda skólakrakka hrædda heim á að hvetja þá til að líta á vandamál heimsins sem áskoranir sem má leysa.

Sól- og vindorka: Áhugamál ríkra þjóða

Í afskaplega fróðlegri grein Matt Ridley á The Spectator um framlag vind- og sólarorku til orkuframleiðslu heimsins kemur mjög margt áhugavert fram.

Fyrirsögnin ein og sér hristir sennilega upp í mörgum:

Wind turbines are neither clean nor green and they provide zero global energy

We urgently need to stop the ecological posturing and invest in gas and nuclear

Í greininni er meðal annars sagt:

"Their trick is to hide behind the statement that close to 14 per cent of the world’s energy is renewable, with the implication that this is wind and solar. In fact the vast majority — three quarters — is biomass (mainly wood), and a very large part of that is ‘traditional biomass’; sticks and logs and dung burned by the poor in their homes to cook with. Those people need that energy, but they pay a big price in health problems caused by smoke inhalation."

"Now if we are to build 350,000 wind turbines a year (or a smaller number of bigger ones), just to keep up with increasing energy demand, that will require 50 million tonnes of coal a year. That’s about half the EU’s hard coal–mining output."

"The truth is, if you want to power civilisation with fewer greenhouse gas emissions, then you should focus on shifting power generation, heat and transport to natural gas, the economically recoverable reserves of which — thanks to horizontal drilling and hydraulic fracturing — are much more abundant than we dreamed they ever could be."

Eftir að hafa lesið greinina stendur eftirfarandi upp úr:

• Vindmyllur og sólarorka eru áhugamál ríkra þjóða og kostar þær stórfé án þess að ná tilætluðum markmiðum.
• Áreiðanlegir orkugjafar (vatnsföll, kjarnorka, bruni á tré og kolum, olía og gas) sjá okkur fyrir orkunni í raun og veru og svo mun áfram verða.
• Vindmylla er alls ekki jafnumhverfisvæn og margir telja þegar það er tekið með í reikninginn að það þarf að framleiða hana og setja upp. Hún birtist ekki bara og byrjaði að dæla í okkur ókeypis rafmagni.

Greinar eins og þessar eru alltof sjaldgæfar. Margir, og sérstaklega skólabörn sem eru fóðruð með vitleysu, lifa hreinlega í öðrum veruleika en raunveruleikanum. Því miður. 

Það er allt í lagi að setja sér einhver markmið, hvort sem það er að draga úr losum CO2 (óþarfi að vísu en á óskalista margra engu að síður), eiturögnum í loftinu, losun á sorpi í sjóinn og þess háttar, en er ekki lágmark að skattgreiðendur fái árangur fyrir skattheimtuna? 

8 farnir, bara 290 eftir

Nýtt skipurit Seðlabanka Íslands var kynnt í gær og tilkynnt að átta starfsmenn muni hverfa frá bankanum við breytingarnar.

Þá vantar bara að 290 í viðbót fari og þá er hægt að leggja Seðlabanka Íslands niður.

Nú veit ég vel að SÍ sinnir mörgum hlutverkum og fleiri í dag en fyrir áramót en eitt hlutverk hans er að gefa út peninga. Af hverju er íslenska ríkið að gefa út peninga? 

Til að tryggja stöðugt verðlag?

Til að halda aftur af verðbólgu?

Til að styrkja útflutning á kostnað innflutnings?

Til að tryggja stöðugleika?

Til að gefa ríkisvaldinu hagstjórnartæki?

Til að tryggja rétt verðlag á lánsfé?

Til að halda bönkunum í skefjum? Eða til að efla þá á kostnað innlánseigenda og skuldara?

Til að tryggja lánsfé? Eða til að koma í veg fyrir of mikla skuldsetningu?

Allt á þetta við, eftir aðstæðum. 

En af hverju er íslenska ríkið svona upptekið af verðlagi á peningum, framleiðslu þeirra og dreifingu í innlán og útlán?

Ástæðurnar eru ekki:

• Að annars yrðu engir peningar í umferð
• Að enginn gæti sparað
• Að enginn gæti lánað
• Að vextir yrðu ekki ákveðnir

Þetta verður opin spurning í bili en vonandi umhugsunarefni fyrir einhverja lesendur.

Lykilfólk hverfur frá Seðlabankanum

Þegar orðavalið skiptir máli

Blaðamenn eru fólk orða. Þeir eru bókstaflega allan daginn að semja setningar og margir mjög góðir í því. Margir þeirra kalla sig hlutlausa og segjast bara vera að segja fréttir en oft má greina ákveðinn ásetning í fréttaflutningi þeirra og þá þarf að skoða orðalagið vel.

Í einni frétt er til dæmis sagt:

Nýliðið ár var næstheitasta ár sögunnar frá því mælingar hófust.

Nú má spyrja sig: Hvenær hófust þessar mælingar? Er verið að tala um fyrstu kvikasilfursmælingarnar? Gervihnattamælingar? Þetta skiptir máli. Sé verið að tala um gervihnattamælingar þá ná þær ekki nema nokkra áratugi aftur í tímann og segja enga langtímasögu. Sé verið að tala um samfelldar mælingar á stað sem er ekki kominn í miðja stórborg með tilheyrandi hlýnun af tækjum, malbiki og byggingum þá segja þær kannski aðra sögu.

Punkturinn er sá að það skiptir máli að nefna þetta. Mælingar á hita hafa staðið yfir í margar aldir en sumar mælingar hófust seinna en aðrar. Mismunandi mælingar yfir mismunandi tímabil segja gjörólíka sögu.

Hérna var blaðamaður ekki að segja frétt heldur reka áróður. Skamm!

Aldrei áður jafn heitt í Evrópu