Bloggfćrslur mánađarins, janúar 2013

Fréttamenn: Hvađ liggur ađ baki ţessum tölum?

Ekki er hćgt ađ treysta tölum um atvinnuleysi og á ţađ bćđi viđ um Ísland og raunar flest ríki. Atvinnuleysi er erfitt vandamál fyrir stjórnlynda stjórnmálamenn. Ţeir kćfa hagkerfiđ međ ríkisvaldinu og uppskera atkvćđi, en niđurstađan er atvinnuleysi og ţađ dregur af ţeim atkvćđi. 

Ríkisstjórnir geta valiđ á milli margra ađferđa til ađ fegra tölur um atvinnuleysi. Ein vinsćl ađferđ er sú ađ sópa atvinnulausum á allskyns námskeiđ. Ţannig hverfa ţeir tímabundiđ af skrá yfir atvinnulausa. Önnur leiđ er sú ađ borga fyrirtćkjum til ađ hafa fólk í vinnu viđ eitthvađ annađ en ađ skapa verđmćti. Enn ein leiđ er einfaldlega sú ađ telja á annan hátt: Telja ekki ţá sem eru í hlutastarfi en vilja fullt starf, telja ekki ţá međ sem ţiggja ekki atvinnuleysisbćtur en vilja samt finna vinnu, telja ekki ţá međ sem eru međ tímabundin störf, telja ekki ţá međ sem fara skyndilega af atvinnuleysisbótum og á örorkubćtur ţótt andleg eđa líkamleg geta viđkomandi sé óbreytt, og svona mćtti áfram telja.

Nú vil ég ekki ásaka íslensk yfirvöld um ađ ljúga vísvitandi. Ţau apa auđvitađ bara vitleysuna eftir öđrum ríkjum. Hins vegar sýna rannsóknir á tölfrćđi atvinnuleysis víđa ađ tölum ber ađ taka međ góđum fyrirvara [Bandaríkin|Svíţjóđ|Bretland]. Svo já, gerum ţađ.


mbl.is Dregur úr langtímaatvinnuleysi
Tilkynna um óviđeigandi tengingu viđ frétt

Sósíalismi: Á innleiđ eđa útleiđ?

Hvort tiltekiđ land er á leiđ inn í sósíalisma eđa út úr sósíalisma er yfirleitt ekki mjög plássfrekt í umrćđunni. Yfirleitt er talađ um ađ tiltekiđ land sé núna ýmist sósíalískt eđa kapítalískt eđa eitthvađ ţar á milli. Hvađ er Svíţjóđ til dćmis? Er hún ekki frekar sósíalísk? Hvađ međ Ísland? Er ekki ríkur pilsfaldakapítalismi viđ lýđi og hefur alla tíđ veriđ?

Menn hafa smíđađ ýmsar vísitölur, t.d. svokallađar vísitölur efnahagslegs frelsis, og bera ţar saman lönd á milli ára til ađ sjá hvert ţau stefna. Ţessar vísitölur eru samt umdeildar. Sósíalistum finnst ósanngjarnt ađ tengja saman svigrúm einstaklinga og fyrirtćkja til ađ stunda viđskipti viđ lífskjör almennings í viđkomandi landi. Mörgum frjálshyggjumönnum finnst talnaleikfimin hreinlega vera óţörf: Hagfrćđin getur sagt fyrir um ţróun lífskjara án ţess ađ safna gögnum.

Ég sting ţví hérna upp á einfaldari mćlikvarđa til ađ sjá hvort land er á leiđ inn í sósíalisma eđa út úr honum: Viđhorfinu til erlendra fjárfestinga.

Dćmi: Á Íslandi er núna stefnt ađ ţví ađ henda útlendingum út af sjálfum fasteignamarkađinum eđa a.m.k. loka á hann fyrir útlendingum. Ţađ er stefna í sósíalíska átt. Ísland er ađ verđa meira og meira sósíalískt.

Dćmi: Í Venesúela er veriđ ađ henda erlendum fyrirtćkjum úr landi eđa ţjóđnýta ţau (ađ hluta eđa í heild). Ţađ er land á leiđ í dýpri og dýpri sósíalisma.

Dćmi: Í Kína er núna veriđ ađ opna meira og meira á fjárfestingar alţjóđlegra olíufélaga í leit ađ og vinnslu á náttúruauđlindum landsins. Kína er ţví ađ kasta af sér viđjum sósíalismans, ţótt sumum finnist ţađ ganga hćgt.  

Dćmi: Í Svíţjóđ hafa menn haldiđ sig frá skuldasöfnun á međan kreppan geisađi yfir landiđ og lćkka núna skatta. Ađ mér vitandi hafa Svíar í engu látiđ tortryggni í garđ útlenskra fjárfestinga angra sál sína og ţar eru raunar einhverjar bestu ađstćđur í heimi fyrir útlendinga ađ fjárfesta. Ţar eru menn ţví á leiđ frá sósíalisma.

Ísland og Venesúela eru ţví ađ stefna í sömu átt ţótt löndin séu komin mislangt á leiđ sinni ađ drottnun ríkisvaldsins yfir öllum og öllu. Kína og Svíţjóđ eru ađ vinda ofan af sínum sósíalisma. 


Ríkisstjórnin: Icesave-stjórnin?

Ríkisstjórnir á Íslandi fá oft nöfn, t.d. Viđeyjarstjórnin. Ţetta eru auđvitađ ekki "opinber" nöfn, en ţau nöfn sem fólk notar sín á milli til ađ rćđa ákveđnar ríkisstjórnir án hćttu á ruglingi.

Núverandi ríkisstjórn hefur sjálf reynt ađ kalla sig norrćna velferđarstjórn. Betra nafn er samt sennilega Icesave-stjórnin. Ţetta nafn minnir okkur á svo mörg af afrekum ríkisstjórnarinnar, til dćmis:

 

  • Tilraun hennar til ađ klína skuldbindingum einkaađila á íslenska skattgreiđendur án ţess ađ láta reyna á rétt sinn fyrir dómstólum (hvernig hefđu ţorskastríđin svokölluđu fariđ ef sama viđhorf hefđi ráđiđ ríkjum ţá?)
  • Algjörlega misheppnađa endurreisn hagkerfisins, ţar sem skuldugir Íslendingar voru t.d. afhentir erlendum vogunarsjóđum, verđbólgubálinu var haldiđ gangandi auk verđtryggingarinnar, höft sett á val einstaklinga og fyrirtćkja á viđskiptum međ peninga, og svona mćtti lengi telja.
  • Ofurtrú íslensku ríkisstjórnarinnar á áliti "erlendra sérfrćđinga" sem um leiđ voru á launaskrá hjá sömu ríkisstjórn.

 

Ađ vísu minnir ţetta nafn, Icesave-stjórnin, eitthvađ minna á afrek eins og ađförina ađ sjávarútvegnum, lokun landsbyggđarsjúkrahúsa á međan tónlistarhöll er reist fyrir reykvísku elítuna, og endalausan söng um ađ hallarekstur ríkissjóđs áriđ 2012 sé ríkisstjórn frá árinu 2008 ađ kenna. Kannski ćtti frekar ađ kalla ríkisstjórnina Ábyrgđarflótta-stjórnina, Ekkimérađkenna-stjórnina, Síminnkandi-stjórnina eđa Lofasvíka-stjórnina.

En mér líkar ágćtlega viđ heitiđ Icesave-stjórnin. 


Fyrsta verk: Lesa Hagfrćđi í hnotskurn

Starfsmenn hjá hinu opinbera eru snillingar í ađ búa til vinnu handa sjálfum sér.

Nú er búiđ ađ stofna nefnd ("samráđsvettvangur") sem á t.d. ađ "[m]óta heildstćtt og óháđ yfirlit yfir ađgerđir sem geta stuđlađ ađ langtímahagvexti og efnahagslegum stöđugleika."

Ég legg til ađ fyrsta verk ţessarar nefndar verđi ađ lesa tvćr bćkur eftir mann ađ nafni Henry Hazlitt.

Sú fyrri er til í íslenskri ţýđingu og heitir Hagfrćđi í hnotskurn.  Hún er ekki löng en fyrir flesta er hún sennilega gríđarlega frćđandi. Ef óskađ er eftir "frekari gögnum" um niđurstöđur bókarinnar er af nćgu ađ taka. 

Sú síđar heitir Man vs. The Welfare State og lýsir í knöppu máli afleiđingum ţess ađ leyfa velferđarkerfinu ađ blása út.  Mér er sérstaklega minnisstćđur kaflinn um Suđur-Ameríkuríkiđ Uruguay, en ţar var velferđarkerfinu leyft ađ ganga alla leiđ og drepa hagkerfiđ međ öllu. Ríkt land varđ fátćkt. Vinnusamir íbúar landsins lögđust á ríkisspenann. Ríkidćmi varđ ađ fátćkt. 

Sjálfsagt ćtlar hin nýja nefnd ađ framleiđa stóra og flotta skýrslu sem mćlir međ öllu ţví sem skiptir engu máli en leggur enga áherslu á ţađ sem skiptir raunverulegu máli. Ég vona samt ađ nefndin sýni hógvćrđ og játi ađ allt sem er ţarf til ađ stuđla ađ "langtímahagvexti og efnahagslegum stöđugleika" er vel ţekkt og mćli einfaldlega međ ţví ađ setja í verk stórkostlegan niđurskurđ hjá hinu opinbera, gríđarlega grisjun á reglugerđafrumskóginum og algjöran ađskilnađ ríkisvalds og hagkerfis, ţ.e. ríkisreksturs og peningaútgáfu. 


mbl.is Samráđsvettvangur eftir skýrslu McKinsey
Tilkynna um óviđeigandi tengingu viđ frétt

Doktoraverđbólgan

„Íslenskt atvinnulíf nýtur góđs af mannauđi og kröftum fólks međ doktorsmenntun, enda myndar ţađ grunninn ađ ţví rannsókna- og ţróunarstarfi sem fram fer á Íslandi og eykur um leiđ verđmćtasköpun og nýsköpun í landinu,“ segir í tilkynningu frá Rannís. 

Neđar í sömu frétt: 

Flestir stunduđu doktorsnám í félagsvísindum, eđa um 150 manns og ţar af rúmlega 100 konur. Ţar á eftir eru flestir í námi í raunvísindum og heilbrigđisvísindum en talsvert fćrri í hugvísindum og verkfrćđi. Konur eru rúmlega ţrír fjórđu hluti ţeirra sem stunda doktorsnám á heilbrigđissviđi. 

Sérđu mótsögnina? 


mbl.is Aldrei fleiri doktorar útskrifađir
Tilkynna um óviđeigandi tengingu viđ frétt

Stađreynd dagsins: Í Danmörku er nćr engin raforka frá vindmyllum

Ţetta vita fáir: Nánast ekkert af ţeirri raforku sem er notuđ í Danmörku kemur frá vindmyllum.

Samt eru fleiri vindmyllur hlutfallslega í Danmörku en í nokkru öđru landi í heimi, og Danir hafa mokađ fé skattgreiđenda í ţróun og smíđi ţeirra í mörg ár.

Danir eru raunar orđnir mjög ţreyttir á ađ horfa á vindmyllur og niđurgreiđa uppsetningu ţeirra.

Bretar ćtla ađ apa vindmylluvitleysuna upp eftir Dönum og Ţjóđverjar eru búnir ađ rústa sínu raforkuframleiđslu- og dreifikerfi međ ţví ađ veđja á vindmyllur.  


mbl.is Fyrstu vindmyllurnar til landsins
Tilkynna um óviđeigandi tengingu viđ frétt

Spennandi tímar, en eitt skref í einu

Olíu er ađ finna á ótrúlegustu stöđum. Ţökk sé tćkniţróun og mikilli fjárfestingu stćrstu olíuvinnslufyrirtćkja heims er hćgt ađ bora á dýpra og dýpra vatni, og lengra og lengra undir yfirborđ jarđar, og í raun fyrirséđ ađ enginn skortur verđi á jarđefnaeldsneyti nćstu áratugina, hvađ sem líđur spám um annađ. Olíuvinnsla er nú stunduđ á um 2,5 km vatnsdýpi og stefnan er víđa sett á vinnslu á ennţá meira dýpi. Sjálfar borholurnar teygja sífellt lengra niđur undir jarđskorpuna og í gegnum erfiđari og erfiđari jarđlög undir meiri og meiri ţrýstingi og hita.

Mér er máliđ örlítiđ skylt sem starfsmađur fyrirtćkis sem framleiđir varning fyrir svona sjávarvinnslu á olíu og gasi.  

Ekkert er öruggt í ţessum heimi. Norđmenn hafa gatađ botn Norđursjávar í fleiri áratugi og kortlagt jarđlögin í bak og fyrir, en samt tekst ţeim reglulega ađ bora "ţurrt", ţ.e. bora án ţess ađ rekast á olíu. Áhćttan er mikil. Ég geng jafnvel svo langt ađ segja ađ stćrsta áhćttan viđ olíuvinnslu á íslensku landgrunni sé íslensk stjórnmál. Á einum degi gćti íslenskum stjórnmálamönnum dottiđ í hug ađ henda öllum lögum og reglum og skattprósentum út um gluggann og "semja" upp á nýtt. Ţessu hafa íslensk iđnfyrirtćki ţurft ađ kynnast. Í Noregi og víđar er mikil áhersla lögđ á stöđug starfsskilyrđi olíuvinnslunnar og fyrirfram ţekkta opinbera álagningu. Fjárfestar í olíuleit og -vinnslu á Íslandi eru hugrakkar sálir sem eru vonandi međ góđa lögfrćđinga á sínum snćrum ef stjórnvöld ćtla sér ađ svíkja alla samninga. 

Ég hlakka til ađ fylgjast međ framvindu hins íslenska olíu"ćvintýris". Sem verkfrćđingur í "bransanum" eru allar mínar taugar ţandar af spenningi. Sem áhugamađur um stjórnmál óttast ég hiđ versta fyrir hönd íslenskrar olíuvinnslu, sem er ekki fyrr búin ađ fá starfsleyfi fyrr en stjórnmálamenn byrja ađ draga í land.  


mbl.is 80% styđja olíuvinnslu á Drekasvćđinu
Tilkynna um óviđeigandi tengingu viđ frétt

Endalok sparperanna?

Yfir 140 lönd hafa lagt blessun sína yfir lagalega bindandi samning um kvikasilfur, en tilgangurinn er ađ draga úr magni kvikasilfurs í umhverfinu.

Einmitt ţađ já.

Á öđrum stađ segir:

 Evrópusambandiđ hefur bannađ hefđbundnar ljósaperur í ţví skyni ađ draga úr losun koltvíildis (CO2) í andrúmsloftiđ og vinna ţannig gegn gróđurhúsaáhrifum. Reglugerđ sem kveđur á um bann viđ gló- og halógenperum tók gildi áriđ 2009 en ákveđiđ var ađ innleiđing bannsins kćmi til framkvćmda í sex áföngum á tímabilinu 2009-2016.

Ef gló- og halógenperur eru komnar á bannlistann, hvađ má ţá nota í stađinn? Svar: Sparperur. Um ţćr segir á einum stađ:

 Vegna kvikasilfursinnihalds í sparperum er ţví nauđsynlegt ađ koma eftirfarandi á framfćri til almennings:

 Sparperum má alls ekki henda međ venjulegu sorpi heldur ţarf ađ skila ţeim til endurvinnslustöđva sem ber ađ sjá um ađ farga ţeim á réttan hátt endurgjaldslaust.

 ...

 Á markađi eru einnig orkusparandi ljósaperur sem innihalda ekki kvikasilfur, svonefndar ljósdíóđur eđa LED-perur. 

"Endurgjaldslaust" ţýđir: Á kostnađ ţín, sem skattgreiđanda, en ekki ţín sem kaupanda sparpera.

LED-perur eru rándýrar.

Í stuttu máli: Kvikasilfur er aftur byrjađ ađ streyma inn á heimilin okkar, en í stađ ţess ađ vera í batteríunum okkar er ţađ nú komiđ í ljósaperurnar. 


mbl.is Dregiđ úr losun kvikasilfurs
Tilkynna um óviđeigandi tengingu viđ frétt

Atvinnulausir međ doktorsgráđu

Ţeir sem eru bćđi atvinnulausir og međ doktorsgráđu eru hratt vaxandi hópur, ekki bara á Íslandi heldur mun víđar ţar sem ríkisvaldiđ hamast viđ ađ rúlla sem flestum í gegnum háskóla.

Ríkisvaldiđ hvetur fólk til ađ steypa sér í neysluskuldir (oft kallađar "námslán" ţótt ríkiđ niđurgreiđi líka skólagjöld niđur í brot af raunverulegum kostnađi). Ríkisvaldiđ hvetur fólk til ađ "fara í háskóla" og setur pressu á háskólana ađ búa til allskonar nám til ađ geta hleypt sem flestum ađ.

Í Bandaríkjunum flytja 85% útskrifađra aftur heim til mömmu og pabba enda enga atvinnu ađ fá fyrir ţá sem nýtast ekki atvinnulífinu eđa útskrifast inn í hagkerfi sem ríkisvaldiđ er búiđ ađ lama. Ţar mokar hiđ opinbera niđurgreiddum lánum ofan í vasa nemenda, sem nota ţau til ađ borga skólagjöld, sem hafa hćkkađ stórkostlega síđan ríkiđ fór ađ lána nemendum af myndarbrag. Svokölluđ menntaverđbólga.

Í Evrópu kosta háskólar sífellt hćrri fjárhćđir í skiptum fyrir fleiri og fleiri gagnslausar gráđur.

Á Íslandi á núna ađ gera fleiri og fleiri atvinnulausa ađ sprenglćrđum eitthvađ-frćđingum sem geta ekkert sem eftirspurn er eftir.

Frábćrt.  


mbl.is Fyrsta skref í ađ hćkka menntunarstig
Tilkynna um óviđeigandi tengingu viđ frétt

Sósíalismi getur virkađ ef...

Ţeir eru til sem telja ađ sósíalismi geti gengiđ upp. Ţeir eru ennţá til sem trúa ţví ađ sósíalisma megi koma á án ţess ađ brytja niđur stóran hluta af samfélaginu ofan í fjöldagröf. 

Yfirleitt skjátlast ţessu fólki. Bćđi rök og saga tala einu máli: Sósíalismi er stefna harđrćđis, blóđsúthellinga, hungurs, volćđis og varanlegrar fátćktar fram ađ hruni kerfisins, sem er óumflýjanlegt.

En ţađ er von fyrir sósíalista sem vilja ekki fjöldamorđ og aftökur á öllum sem eru ekki sammála ţeim: Frjáls markađur!

Sósíalismi getur nefnilega gengiđ upp efnahagslega ef hann getur stuđst viđ verđmyndun á frjálsum markađi. Sósíalismi er ţannig úr garđi gerđur ađ hann reikar stefnulaus um í efnahagslegu myrkri miđstýringar, en ef hann er bara eyland innan hins frjálsa markađar ţá getur hann apađ eftir verđlagi hins frjálsa markađar og ţannig komist af efnahagslega. Ţeir sem vilja ekki flýja sósíalismann gćtu ţá nokkurn veginn stundađ framleiđslu og fínstillt athafnir sínar án ţess ađ myrđa samborgara sína og sólunda öllum takmörkuđu gćđum sínum (frá vinnuafli til hráefna í jörđu).

Sósíalistar: Ţađ er von! Hún heitir: Frjáls markađur! 


Nćsta síđa »

Innskráning

Ath. Vinsamlegast kveikiđ á Javascript til ađ hefja innskráningu.

Hafđu samband