Bloggfærslur mánaðarins, október 2012

Lýðræði veitir aðhald... á fjögura ára fresti

Lýðræði er að mörgu leyti ágætt kerfi til að veita stjórnmálamönnum, "stjórnendum þjóðarinnar", aðhald og að mörgu leyti ágætt til að skipta þeim út ef þeir hætta að þjóna kjósendum. Kerfið er hins vegar best á fjögurra ára fresti. Þá fer ráðningarsamningur þingmanna að renna út og þarfnast endurnýjunar. Þá spretta þingmenn margir fram á sjónarsviðið eftir að hafa verið eins og ósýnilegir í þrjú ár, og byrja að hamast. 

Hin þrjú árin eru hins vegar öllu verri.  Nú er það svo að enginn, og þá meina ég nákvæmlega enginn, á frjálsum markaði getur leyft sér að biðja um fjögura ára uppsagnarfrest. Almennur uppsagnarfrestur telur yfirleitt í vikum eða 2-3 mánuðum. Ef ég byrja að slaka á í vinnunni og láta lítið fyrir mér fara, vanrækja vikulega skipulagsfundi með yfirmanni mínum og skila illa og seint af mér þá get ég búist við uppsagnarbréfi mjög fljótlega.

Fyrirtæki á "lýðræði markaðarins" búa við svipaða óvissu eða jafnvel meiri. Neytendur geta ákveðið að yfirgefa þau á augabragði. Tekjur geta hrapað niður í núllið frá degi til dags. Hver króna af tekjum þeirra er eins konar atkvæði neytenda sem þeir geta sleppt því að veita hvenær sem þeir vilja. 

Þingmenn eru, af góðum og gildum ástæðum vissulega, verndaðir fyrir slíku. Þeir hafa stjórnarskrárbundinn rétt til að stunda þingmennsku nánast hvernig sem þeir vilja. Þeir geta setið kyrrir í fjögur ár og skilað auðu í öllum málum. Þeir þurfa ekki, frekar en þeir vilja, að fara í ræðustól eða vera virkir á nefndarfundum. Þeir geta hins vegar líka flætt frumvörpum og ályktunartillögum yfir þingheim og hamast á öllum fundum. Þeir eru kosnir fulltrúar, en eiga eingöngu að vinna í samræmi við eigin sannfæringu, og hún getur alveg verið sú að þingstörfum sé best sinnt með því að halda kjafti.

Núna eru prófkjör yfirvofandi og kosningar. Svo virðist sem það hafi vakið einhverja þingmenn til lífsins. Vottur af stjórnarandstöðu er að fæðast, þótt veikur sé.

Lýðræðið er virkast á fjögura ára fresti. Svo virðist sem hin þrjú árin séu fljótt gleymd og grafin.  

Hver er svo boðskapurinn? Hann er sá að fækka þeim verkefnum sem stjórnvöld hafa á sinni hendi eins mikið og hægt er. Því færri sem þau eru, því færri verkefni geta siglt í ranga átt í þrjú ár áður en einhver vekur máls á því. Eftir því sem meira er eftirlátið hinum frjálsa markaði, þeim mun meira aðhald er hægt að veita.

Í stuttu máli: Einkavæðum allt! 


Tilgangslaust að senda Jóhönnu

Í flestum ríkjum hafa forsætisráðherrar yfirumsjón með málaflokki efnahagsmála. Eitt af fyrstu verkum Jóhönnu Sigurðardóttur sem forsætisráðherra var hins vegar að koma öllum efnahagsmálum út af sínu skrifborði. Það var gert af tveimur ástæðum: Jóhanna veit að hún skilur ekkert í efnahagsmálum, og hún vissi fyrirfram að vinstristefna hennar mundi skaða efnahaginn og frysta alla fjárfestingu, og því betra að gefa öðrum formlega ábyrgð á því.

Núna heldur Jóhanna á fund með öðrum forsætisráðherrum til að ræða efnahagsmál. Hún ætlar að þakka sér fyrir að hin íslenska króna gerði íslenskt vinnuafl mjög ódýrt mjög hratt og þannig samkeppnisfært við vinnuafl í ríkjum með stöðugri gjaldmiðla. Hún ætlar að þakka sér fyrir milljarðana sem íslenskir sjómenn hafa landað seinustu misserin þrátt fyrir hótanir hennar í garð sjávarútvegsins. Hún ætlar að leggja fram reiknikúnstirnar sem kallast "mælingar á hagvexti" og gorta sig af þeim. Hún ætlar að segja að hækkandi skattar á Íslandi hafi komið Íslendingum út úr kreppunni, og dregur hvergi af í þeim boðskap, enda búin að sitja mörg námskeið í framreiðslu talna hjá vinstriprófessornum Stefáni Ólafssyni.

En þegar kemur að vitrænni umræðu um eitthvað sem skiptir máli verður Jóhanna sett til hliðar. Það er tilgangslaust að senda Jóhönnu á þennan fund. Hún vill hins vegar vera með á myndum. 


mbl.is Jóhanna ræðir efnahagsmál í Evrópu
Tilkynna um óviðeigandi tengingu við frétt

Ríkisvaldið sér um sína

Ágúst Ólafur Ágústsson, lögfræðingur og hagfræðingur, hefur verið ráðinn til forsætisráðuneytisins sem efnahags- og atvinnuráðgjafi forsætisráðherra.

Ríkisvaldið sér um sína. Hérna ræður ráðherra Samfylkingar gamlan Samfylkingarþingmann og -varaformann til starfa sem "ráðgjafa" í ráðuneyti. Þetta má samkvæmt einhverjum glænýjum lögum sem leyfa ráðherrum að moka vinum sínum á launaskrá ríkisvaldsins án auglýsinga eða aðhalds.

En ekki nóg með það. Forsætisráðuneytið hefur ekki lengur yfirumsjón efnahagsmála á sinni könnu. Jóhanna Sigurðardóttir var nógu klók til að sjá að vinstristefna hennar myndi ekki bjarga efnahag Íslands, og kom því ábyrgðinni og yfirumsjóninni yfir á annað ráðuneyti.

Engu að síður skulu skattgreiðendur nú fjármagna sérstakan "efnahags- og atvinnuráðgjafa" forsætisráðherra. Hvers vegna? Hvað getur sá ráðgjafi sagt sem hefur áhrif á störf forsætisráðherra, sem hefur ekki einu sinni yfirumsjón með efnahagsmálum lengur? Ef sá ráðgjafi segir, "Jóhanna, stefna fjármálaráðherra þíns er að drepa allt atvinnulífið úti á landi", hvað gerist þá? Hringir hún í fjármálaráðherra og heimtar breytingar? Væri þá ekki nær að fjármálaráðherra fengi sér sinn eigin ráðgjafa (ef hann er nú þegar ekki búinn að ráða alla vini sína) og sparar forsætisráðherra símtalið?

Ríkisvaldið sér um sína. Það hlýtur að vera kjarni málsins hérna. 


mbl.is Ráðinn efnahags- og atvinnuráðgjafi
Tilkynna um óviðeigandi tengingu við frétt

Stjórnarskrá Íslands er ekki gallalaus en ...

Ríkisstjórn Íslands setti sér þann pólitíska ásetning að gera róttækar breytingar á stjórnarskrá Íslands, t.d. koma þar inn auknum heimildum stjórnvalda til að ganga á eignarétt og tjáningarfrelsi einstaklinga, og fá aukið svigrúm til að semja um fullveldi landsins við erlend ríkjasambönd. Hruninu var kennt um þörfina á nýrri stjórnarskrá, en ég held að flestir hafi séð í gegnum þann spuna núna.

Með krókaleiðum hefur hugmyndum í þessa veruna verið komið á blað í gegnum hið svokallaða Stjórnlagaráð.

Margir hafa lýst yfir andstöðu við annars vegar hið nýja frumvarp um nýja stjórnarskrá, og aðferðafræðina sem notuð hefur verið til að "skipta um" stjórnarskrá. Bent hefur verið á hættuna á mikilli réttarfarslegri óvissu á Íslandi ef skyndilega er mælt fyrir um allskyns nýjar kröfur á ríkisvaldið ("réttinn" til að lifa með reisn, svo dæmi sé tekið). Erfitt er að spá fyrir um áhrif róttækra breytinga á stjórnskipun landsins. Sjálft plaggið er svo frasakennt að lögfræðingar munu þurfa að moka stórfé í vasa sína til að komast til botns í þeim. Dómarar munu sömuleiðis þurfa að skrifa á sig óteljandi yfirvinnutíma til að endurtúlka alla fyrri ákvarðanir dómstóla á Íslandi seinustu áratugi.  

En andstaðan við hið nýja plagg er auðvitað ekki skilyrðislaus stuðningur við gildandi stjórnarskrá Íslands. Sú stjórnarskrá hefur marga kosti, en hún er líka full af meinlegum ákvæðum sem rugla saman rekstri ríkisvalds og starfslýsingu fóstru á leikskóla.

Dæmi:

63. gr. [Allir eiga rétt á að stofna trúfélög og iðka trú sína í samræmi við sannfæringu hvers og eins. Þó má ekki kenna eða fremja neitt sem er gagnstætt góðu siðferði eða allsherjarreglu. 

73. gr. (undirgrein 2) Tjáningarfrelsi má aðeins setja skorður með lögum í þágu allsherjarreglu eða öryggis ríkisins, til verndar heilsu eða siðgæði manna eða vegna réttinda eða mannorðs annarra, enda teljist þær nauðsynlegar og samrýmist lýðræðishefðum.

72. gr. [Eignarrétturinn er friðhelgur. Engan má skylda til að láta af hendi eign sína nema almenningsþörf krefji. Þarf til þess lagafyrirmæli og komi fullt verð fyrir. 

Allar þessar greinar gefa ríkisvaldinu nánast ótakmarkað skotleyfi á trúfrelsi, málfrelsi og eignaréttinn. Alltaf má túlka eitthvað sem nauðsynlegt í nafni "allsherjarreglu" eða "almenningsþarfar".  

Hið nýja uppkast að stjórnarskrá gengur enn lengra í ranga átt en núgildandi stjórnarskrá. Samkvæmt því plaggi má líka banna, skerða og gera upptækt í nafni "barna". Allskyns jákvæð réttindi (sem um leið eru kröfur á skattgreiðendur) eru lagðar ríkisvaldinu á herðar. Í stað þess að stjórnarskráin sé skjöldur almennings gegn yfirgangi yfirvalda er hún orðin að kröfulista þeirra sem hæst hrópa á hendur skattgreiðenda. Það er ekki stjórnarskrá í anda evrópskrar hefðar, heldur frasaskjal í anda Sovétríkjanna sálugu. 

Gildandi stjórnarskrá er að mörgu leyti gölluð, meira að segja í grundvallaratriðum, en hún er skömminni skárri en það sem er verið að bjóða upp núna á í nafni "þjóðarinnar".

Svo má auðvitað nefna að það skiptir í sjálfu sér litlu máli hvað stendur í stjórnarskrá ef ekki er farið eftir henni. Þar væri kannski nærtækara að byrja tiltektina í íslensku stjórnkerfi? 


Þingmenn eingöngu bundnir af sannfæringu sinni

Á mánudaginn minnti Vefþjóðviljinn (www.andriki.is) okkur á það að þingmenn eru eingöngu bundnir af sannfæringu sinni, samkvæmt gildandi stjórnarskrá. Samskonar ákvæði er einnig að finna í 48. gr. frumvarps Stjórnlagaráðs. Það er því greinilega talið mikilvægt, og mun mikilvægara en t.d. eignaréttur og tjáningafrelsi sem bæði hin gildandi stjórnarskrá og frumvarpið pakka vel og rækilega inn í undanþágur.  

Menn geta því sagt hvað sem þeir vilja um skoðanakönnun seinustu helgar eða loforð hinna og þessara þingmanna. Á endanum eru þingmenn eingöngu bundnir við sannfæringu sína og það, umfram allt, ber að virða.  


mbl.is Alþingi virði niðurstöðuna
Tilkynna um óviðeigandi tengingu við frétt

Óbreytt síðan í apríl

Í apríl sl. framkvæmdi MMR almenna, venjulega og ódýra skoðanakönnun um afstöðu fólks til meints frumvarps til nýrrar stjórnarskrár. Niðurstöður þeirrar skoðanakönnunar voru í meginatriðum svipaðar og þeirrar rándýru sem fór fram í gær. 

Hefðu menn ekki geta nýtt fjármagnið betur í eitthvað annað en þetta brölt? 

Annars held ég að flestir hafi hvorki lesið meint frumvarp né gildandi stjórnarskrá. En það er önnur saga.  


mbl.is Fjármálaráðherra: Niðurstaðan afgerandi
Tilkynna um óviðeigandi tengingu við frétt

Skattar MUNU hækka, en á hvern?

Óopinber en augljós ásetningur ríkisvaldsins á Íslandi er að þenjast sem mest út sem víðast. Hættan fyrir stjórnmálamenn er samt sú að ef þeir sjúga of mikið af verðmætum samfélagsins til ríkisins of hratt þá verði pólitískur ásetningur þeirra of mörgum augljós. Þeir bregða því á það ráð að skrúfa skattana upp í tiltölulega litlum skrefum, og ekki á alla í einu. Stundum eru skattarnir samt skrúfaðir hratt upp, en þá er þess gætt að sú skattahækkun lendi bara á tiltölulega fámennum og dreifðum hópi sem er ekki í sömu "hagsmunasamtökum" (t.d. sama verkalýðs- eða fagfélagi). Þannig má lágmarka andspyrnuna. Skuldlausir eldri borgarar liggja t.d. vel við höggi hérna. 

Núna virðast tveir hópar vera í sigti hins opinbera skattariffils: Ferðaþjónustuaðilar, og stórir raforkukaupendur. Ferðaþjónustan á að taka á sig þunga hækkun virðisaukaskatts, og stóra raforkukaupendur á að svíkja um endalok "tímabundinnar" hækkunar á einhverju opinberu gjaldinu.

Hvað gerum við hin svo? Við þegjum. Flestir anda léttar og hugsa með sér að skatta á þá sjálfa eigi a.m.k. ekki að hækka enn meira, í bili.

Ég skrifaði nokkur orð um þetta efni sem birtust í Morgunblaðinu í dag. Þau orð má lesa hérna.


Stjórnmálamenn í Matador

Vandamál OR eru ekki einstök. Þau eru almenn regla í rekstri hins opinbera, hvort sem hið opinbera er ríkisvaldið sjálft eða fyrirtæki í eigu ríkisvaldsins. Sömu vandamál þjaka Íbúðarlánasjóð, sendiráðin, heilbrigðiskerfið og skólakerfi hins opinbera.

Rothbard útskýrir ágætlega hvað er "að" því að ríkið reyni að reka eitthvað, og hvers vegna það muni aldrei nokkurn tímann geta "hermt eftir" rekstri einkafyrirtækja:

 The free market therefore provides a “mechanism,” which we have ana­lyzed in detail, for allocating funds for future and present con­sumption, for directing resources to their most value-productive uses for all the people. It thereby provides a means for business­men to allocate resources and to price services to insure optimum use. Government, however, has no checkrein on itself, i.e., no re­quirement of meeting a test of profit-and-loss or valued service to consumers, to permit it to obtain funds. Private enterprise can get funds only from satisfied, valuing customers and from inves­tors guided by present and expected future profits and losses. Government gets more funds at its own whim. (Man, Economy and State, kafli 12.D)

Gerum okkur því bara grein fyrir því að ef ríkinu er leyft að reka fyrirtæki, og ef almenningur sættir sig við það, þá mun fé fossa úr vösum skattgreiðenda til að halda þeim fyrirtækjarekstri á floti.

Ríkið getur auðvitað brugðið á það ráð að banna samkeppni við sig og þannig tryggt sér "hagnað" með því að skrúfa verðlag upp í hæstu hæðir, en mér finnst óhætt að kalla slíkt óbeina skattheimtu.

Ríkisvaldið, eigi tilvist þess að umberast, á að halda sig við fá, vel skilgreind og takmörkuð verkefni, þar sem skaðsemin af ríkisvaldinu lágmarkast sem allra mest.  


mbl.is Erfitt að vera leiðinlegi maðurinn
Tilkynna um óviðeigandi tengingu við frétt

Hin frjálsa heilbrigðisþjónusta (á Íslandi)

Eins og allir Íslendingar vita finnst umfangsmikið og mjög mikilvægt en jafnframt frjálst og einkarekið heilbrigði"kerfi" á Íslandi. Viðskiptavinir, skjólstæðingar og sjúklingar í því kerfi eru yfirleitt mjög ánægðir með kerfið. Þeir geta valið á milli fjölda aðila til að lækna mein sín. Allir geta fundið lausn við hæfi, sérsniðna eða af lager, úr nýjustu tækni eða aðeins eldri og ódýrari. Svo að segja allir Íslendingar nýta sér heilbrigðisþjónustu þessa kerfis einkaaðila. 

Nánar má lesa um þetta frjálsa, gróðamiðaða, þjónustulundaða, mikilvæga og vinsæla heilbrigðis"kerfi" hérna


mbl.is Byrjað á röngum enda
Tilkynna um óviðeigandi tengingu við frétt

'Ég ræð bara svo litlu - því miður.'

Björn Valur Gíslason, hinn kjaftfori þingmaður Vinstri-grænna, var í beinni línu hjá DV í gær. Spurningar og svör má lesa hér. Flestar spurningarnar eru afskaplega þægilegar fyrir þingmanninn, og er þó af nægu að taka úr ruslakistunni sem hann mokar ofan í, bæði á þingi og utan þings. 

Mér fannst eftirfarandi ummæli mjög athyglisverð:

Ég ræð bara svo litlu - því miður.

Björn mun auðvitað segja að hann hafi verið að grínast ef einhver spyr. Reynslan staðfestir því miður annað. Og það sem verra er - þessi ummæli lýsa ekki bara hugarheimi eins þingmanns, heldur þeirra flestra!

Stjórnlyndir þingmenn eru oft vinsælir, því þeir virðast vera með bein í nefinu, þora, vilja ekki bara völd heldur líka ábyrgð. Reynslan staðfestir sjaldnast slíka upplifun. Flestir þingmenn vilja vissulega völd, en fæstir þeirra vilja ábyrgð. Gott dæmi er núverandi ríkisstjórn: Hún hrósar sér fyrir allt gott (t.d. góða veiði á makríl, gott sumar og fjölgun ferðamanna) en skellir skuldinni á aðra þegar eitthvað gengur illa (t.d. atvinnuleysið, skuldsetningu ríkisins, skattahækkanir, frosti í fjárfestingu og skort á samstöðu um sósíalisma á Alþingi).

Björn Valur og hans stjórnlyndu samstarfsmenn á Alþingi hugsa samt bara sem svo, að þeir ráði of litlu.  

 


Næsta síða »

Innskráning

Ath. Vinsamlegast kveikið á Javascript til að hefja innskráningu.

Hafðu samband