Vöxtur á skuldum

Hagfræðivölvurnar eru á góðri leið með að sturta seinustu dropum trúverðugleika síns niður í klósettið. Eru þetta sömu völvur og þekktu til viðskiptamódela bankanna og spáðu þeim blússandi gengi um ókomin ár?

Útflutningsgreinarnar eru barðar til hlýðni með gjaldeyrishöftum og hækkandi skattlagningu í stað þess að þeim sé gefið aukið svigrúm til að vaxa og dafna og afla gjaldeyris. 

Ríkissjóður er rekinn á vaxtaberandi skuldsetningu. Þetta mæla hagfræðingar sem "hagvöxt" í formi "neyslu og eyðslu", en slíkur "hagvöxtur" er í besta falli pappírsæfing og í versta falli stórkostlega eyðileggjandi fyrir alla framtíð hins íslenska hagkerfis. Einhvern tímann kemur að skuldadögum. Ríkisstjórnin hefur búið svo um hnútana að þeir falli meira og minna á næstu ríkisstjórn. Það finnst ríkisstjórninni í lagi því hún veit að hún verður ekki endurkjörin eftir ævintýralega illa heppnaða hagstjórn síðan hún tók við.

Botninum er ekki náð í íslensku hagkerfi. Það er nefnilega ennþá verið að grafa holuna.

Hagfræðivölvan spáir upprisu Íslands

Borgina vantar stjórnarandstöðu

Sjálfstæðisflokkurinn ætti að hafa 40-50% fylgi hið minnsta miðað við það hvernig borgarstjórninni er að takast til við að stjórna borginni. Skattar hækka, skuldir vaxa og borgarbúum að öllu hugsanlegu leyti gert lífið sem leiðast - nema þeir sem tilheyra vinaklíkunni í kringum elítuhrokagikkina í Besta flokknum, eða kaffihúsaelítunni í kringum Samfylkinguna.

Hanna Birna á að koma sér í harða stjórnarandstöðu hið fyrsta. Hennar bíður létt verk, sem er benda á heimskupör borgarmeirihlutans. Létt verk, en verk sem hún er ekki að sinna. 

Sjálfstæðisflokkur sækir í sig veðrið

Menntamálaráðherra vill Hraðbraut feiga

Menntaskólinn Hraðbraut er þyrnir í augum menntamálaráðherra. Katrín Jakobsdóttir er pólitískur andstæðingur skóla sem eru ekki undir beinum yfirráðum ríkisvaldsins. Þegar menn eru í ríkisstjórn þá framfylgja þeir pólitískri sannfæringu sinni. Í tilviki núverandi menntamálaráðherra, þá snýst sú pólitíska sannfæring um að aflífa einkaskóla og koma allri menntun á ný undir miðlæga stjórn ríkisins. Hvorki flókið né óskiljanlegt.

Vonandi stendur Menntaskólinn Hraðbraut af sér pólitískar ofsóknir yfirvalda. Skólinn eykur flóruna í íslensku menntakerfi og býður upp á val fyrir þá sem vilja feta aðra leið en þá sem menntamálaráðherra vill að allir fari - þá leið sem hún fór sjálf á sínum tíma. 

Hagnaður af rekstri Hraðbrautar

Svarti markaðurinn sýnir klærnar

Fáránlega háar opinberar álögur á tóbak hafa ýtt mörgum tonnum af íslenskri sígarettusölu út á hinn svarta markað. Sígarettum er smyglað til landsins í stórum stíl, en líka stolið úr löglegum verslunum og seldar til venjulegs fólks á mun lægra verði en gengur og gerist.

Svipaða sögu má segja um áfengi, en heimabrugghús spretta upp um á margföldum hraða lokunar hjá lögreglu. 

Venjulegt fólk finnur sig í auknum mæli knúið til að skipta við lögbrjóta til að verða sér úti um neysluvarning, t.d. tóbak og áfengi en einnig ýmislegt annað (kjöt, fatnaður og svona má lengi telja).

Viðbrögð yfirvalda við þessari þróun eru fyrirsjáanleg. Reglur verða hertar, sektir hækkaðar og kröftum lögreglunnar beint að því að elta uppi fólk sem hefur engu ofbeldi beitt og það hengt upp fyrir blaðaljósmyndara. Á meðan dalar löggæslan á öðrum sviðum, t.d. þar sem áfengi er haft um hönd. Það hefur lengi verið mjög erfitt að ná samband við lögregluna á næturnar um helgar, en ástandið mun bara versna.

En er einhver leið út úr þessum vítahring refsinga og fangelsana á venjulegu fólki? Já. Hún er sú að fækka því sem telst til lögbrota. Markmiðið ætti að vera að hreinsa hegningarlöggjöfina af öllu því sem ekki felur í sér beint líkamlegt ofbeldi eða hótun þar um. 

Stálu sígarettum fyrir á aðra milljón

Jarðbundinn fasteignasali

Sjaldséðir eru hvítir hrafnar og jarðbundnir fasteignasalar. Morgunblaðið virðist samt hafa fundið einn slíkan (fasteignasala). Stundum tala fasteignasalar og blaðamenn um fasteignamarkaðinn eins og hann sé einhver sjálfstæð, lifandi vera sem hækkar og lækkar án utanaðkomandi skýringa. Þannig sé fólk jafnvel blekkt til að kaupa í þeirri von að fasteignaverð sé "að hækka" án þess að ástæður hækkunar séu gefnar.

Fasteignaverð á Íslandi er að hækka með vaxandi eftirspurn. Skýring Jóns Guðmundssonar, fasteignasala, virðist hljóma sennileg. Fólk er einfaldlega að flýja ofurskattlagða bankareikninga þar sem verðbólgan étur upp allar vaxtatekjur, og vaxtatekjurnar (og verðbæturnar!) étnar upp af skattinum, og niðurstaðan er neikvæð ávöxtun.

Ríkið situr ennþá á miklum fjölda íbúðarhúsnæðis í gegnum Íbúðarlánasjóð. Það húsnæði ætti að vera til sölu og valda þrýstingi á fasteignaverð til lækkunar. Þannig gætu fleiri keypt sér húsnæði án þess að skuldsetja sig á bólakaf og tómt húsnæði kæmist í notkun. En ríkisstjórnin skilur ekki einn stafkrók í hagfræði, og haftastefna og handstýring og miðstýring því meðulin sem á að nota til að knésetja Íslendinga og rúlla þeim betlandi til Brussel. 

Hjálpa neikvæðir vextir?

Íslenska krónan - rétt og rangt

Morgunblaðið flytur okkur vægast sagt ruglingslega og misvísandi frétt af meintri "styrkingu" gengis á íslensku krónunni. Kannski má kenna greiningardeild Íslandsbanka um ruglinginn, en mönnum ætti að vera orðið ljóst að enginn sem skilur gangvert hagkerfisins vinnur í greiningardeildum bankanna.

Fréttin segir að gengi krónunnar hafi styrkst miðað við gjaldmiðla "helstu viðskiptaþjóða Íslands". Þó hafi Ástralíudollar orðið dýrari í íslenskum krónum, en ungverski gjaldmiðillinn sé hruninn, mælt í íslenskum krónum.

Í fyrsta lagi skal það nefnt að íslenska krónan er í gjaldeyrishöftum. Það er því í öllum tilvikum rangt að tala um eitthvað eiginlegt "gengi" íslensku krónunnar. Aflandsgengi krónunnar er það næsta sem við komumst þegar við tölum um gengi krónunnar.

Í öðru lagi er íslenska krónan ekki endilega að styrkjast, heldur gæti verið að hún sé bara að veikjast hægar en aðrir gjaldmiðlar. Flestir seðlabankar heims prenta nú gjaldmiðla sína eins og óðir menn í fullkominni raunveruleikaafneitun. Örfáar undantekningar finnast, og þar á meðal er seðlabanka Ástralíu, sem hóf vaxtahækkanir fyrir þónokkru síðan. Enda er ástralski dollarinn í góðu ásigkomulagi (miðað við flesta aðra gjaldmiðla).

Í þriðja lagi er búið að fikta töluvert við hagkerfið íslenska, þá sérstaklega að undanförnu. Fólki er bannað að stunda viðskipti nema að ákveðnum skilyrðum uppfylltum (t.d. að vera í Samfylkingunni), sumum er leyft að nota aflandskrónur en öðrum ekki, og svona má áfram telja. Biðstofur ráðherra eru fullar á ný í fyrsta skipti í mörg ár. 

Ekkert af þessu er rætt í morgunkornum greiningardeilda bankanna. Þar telja menn að hið versta sé búið og að framundan sé björt framtíð án risavaxinna gjalddaga á lánum í erlendum gjaldeyri (sem bíða næstu ríkisstjórnar, enda mun þessi ekki lifa af kosningar og veit það vel og slær því öllum erfiðum ákvörðunum á frest). 

Gengið hækkaði um 12% á árinu

Hið opinbera eyðir og eyðir

Hið opinbera eyðir og eyðir sem aldrei fyrr og viðheldur útþöndum rekstri sínum sem í öllum meginatriðum er sá sami og á tímum bólu-skattpeninganna. Núna eru margir skattstofnar bólunnar þornaðir upp, en útgjöldin eru enn á sínum stað.

Ríkisstjórnin og flest sveitarfélög hlaupast undan ábyrgð á eigin útgjaldaveislu með öllum hugsanlegum afsökunum. Stjórnmálamenn kenna fráfarandi stjórnmálamönnum um eigin bruðl og óráðsíu (t.d. þarseinustu eða þarþarseinustu ríkisstjórn). Stjórnmálamenn kenna kreppunni um það að núna þarf að berja seinasta blóðdropann út úr skattgreiðendum eða hreinlega skattpína almenning þar til hann bugast, missir allt sitt og lendir á opinberri framfærslu (þannig verða til þægir kjósendur fyrir vinstriflokkana).

Ég veit ekki hvað þarf að gerast til að almenningur átti sig á því að það eru til aðrar leiðir en stjórnlaus lántaka og skattpíning til að reka opinbert apparat á Íslandi (fyrir þá sem eru hrifnir af slíku). Ég veit ekki hvað þarf til að stjórnmálamenn átti sig á því að stjórnlaus eyðsla skattheimtandi yfirvalda er blóðtaka á hagkerfi og almenning. En eitt er víst og það er að sú leið sem stjórnmálamenn eru að feta núna og almenningur er að umbera er ósjálfbær og endar á gjaldþroti allra. 

Skriða hækkana skerðir lífskjör almennings

Jólin eru uppskeruhátíð kapítalismans

Má til með að birta hér jólahugvekju Smáfuglanna á AMX í heilu lagi, um leið og ég óska lesendum gleðrilegra jóla, sem er ekki bara trúarhátíð ýmissa trúarbragða heldur líka vegleg uppskeruhátíð kapítalismans. Mæli í leiðinni með þessari hugleiðingu ("Jólin eru hátíð kaupmennskunnar").

Gleðileg jól!

Um jólin tefla allir fram sínu allra besta hvort sem er í mat og drykk eða fatnaði og gjöfum. Skipulag vinnunnar er þannig að flestir geta tekið sér frí yfir hátíðarnar og notið samvista með fjölskyldu og vinum. Verðmætasköpunin er orðin slík að fólk hefur efni á gjöfum sem eldri kynslóðir létu sig aðeins dreyma um.

Kerti og spil voru vinsæl jólagjöf þegar smáfuglarnir tóku að fylgjast með jólunum. Það var á þeim tíma það besta sem fáanlegt var og kostaði mikla peninga. En hvað hefur breyst? Fyrst og síðast er það skipulag vinnunnar, tæknin og viðskiptin. Framleiðslan er orðin slík að rúm er til að taka sér frí um jólin og verðmæti eru afgangs til þess að gefa. Menn gera það sem þeir eru bestir í og skipta svo við aðra. Þannig hafa allir meira nú en áður.

Á jólunum eru kostir markaðshagkerfisins hvað sýnilegastir. Nóg er að horfa yfir hlaðið borð kræsinga þegar jólin hringja inn. Villibráð er frá Bretlandi, vín frá Ítalíu, maís frá Bandaríkjunum, ávextir frá Suður Afríku, tómatar frá Portúgal, ferskt krydd frá Ísrael og gosdrykkir úr Reykjavík. Þegar svo kemur að jólagjöfum eru leikföng barnanna frá Malasíu, Suður Kóreu, Indónesíu og Kína. Þeir sem hafa arin kveikja svo upp arinkubbi frá Bandaríkjunum og bæta við birki frá Egilstöðum. Svona mætti áfram telja.

Þúsundir manna koma að því að venjuleg íslensk fjölskylda haldi jólin eins og hún er vön. Sumir ala dýrin, aðrir slátra þeim, aðrir selja þau. Sumir rækta grænmeti en aðrir selja það á mörkuðum. Einhver fellir tré, aðrir vinna timbur í verksmiðjum og aðrir framleiða svo leikföngin. Aðrir sjá svo um að sigla vörum yfir heimshöfin, fljúga fersku grænmeti á milli landa og enn aðrir keyra gjafir heim að dyrum svo að fjölskyldan geti lagt undir jólatréð. Það er því um jólin sem frjálst markaðshagkerfi stendur undir nafni.

Jólin er líka stund friðar. Telja má að viðskipti séu öflugasta friðartækið sem völ er á. Viðskiptin fá milljónir manna, sem jafnvel hatast af trúarástæðum, til að vinna saman að framleiðslu og verðmætasköpun. Lönd ráðast heldur ekki á sínar stærstu viðskiptaþjóðir - enda lítið vit í því að ráðast á viðskiptavini sína.

Á þessum nótum óska smáfuglarnir lesendum gleðilegra jóla og megi þeir njóta hvers bita af jólamatnum - hvaðan sem er úr heiminum hann er kominn.

Gleðileg jól.

Jólin eru einstök reynsla

Skynsamlegt hjá Indlandi og fleirum

Seðlabankar heims eru nú óðum að koma dollara- og evrubirgðum út og kaupa gull fyrir þær við hvert tækifæri. Obama getur prentað bandaríska dollara eins og óður maður þar til hagkerfi Bandaríkjanna hrynur niður í óðaverðbólgu, en hann getur ekki fjöldaframleitt gull. Þess vegna er það talið góð fjárfesting að koma gjaldeyrisforða sínum úr dollara og í gull, og varðveita þannig kaupmátt hans.

Nokkur áhugaverð orð héðan (frá nóvember 2009):

For centuries, gold has been the bane of profligate governments. For decades, Western governments, led by the U.S., have sought to demonetize the 'embarrassing' metal. Most recently, the U.S. led other central banks into the secretive Central Bank Gold Agreements (CBGA). These were designed to coordinate, through the IMF, the sale of some 500 metric tonnes of central bank gold into the market each year. The covert aim has been to make gold less attractive by concealing its appreciation and, simultaneously, create maximum price volatility to destroy gold’s legitimacy as a monetary instrument.

Since 1980, when gold reached $850 a fine ounce (or some $2,330 in today's debased dollars), the CBGA has been successful at disparaging gold investment. To this day, most Wall Street commentators reflexively opine against gold whenever the conversation turns to it. Displaying staggering ignorance or bias, they cite the lack of interest paid on gold and its storage costs. They ignore completely gold's total return, through capital gain, which is up by over 100 percent in the past five years.

In keeping with the CBGA, it has long been considered taboo for major central banks to be seen buying gold. But the pacts are losing their grip.

China, now the world's largest gold producer, has quietly increased its gold holdings by some 75 percent in just 7 years, while remaining a 'loyal' CBGA player. Cleverly, she has sidestepped the unwritten CBGA non-purchase rule by quietly diverting part of her domestic production into the central bank's vaults before it enters the global marketplace.

Publicly, China has led international calls for the replacement of the U.S. dollar as the privileged reserve currency by a basket of currencies and gold.

Unable to tolerate the continued debasement of their dollar reserves, other developing countries are now taking defensive moves. Earlier this month, India bought 200 metric tons of gold from the IMF at market rates, increasing its reserves by 50%. Then, just today, Russia announced that it will be shifting reserve ratios in favor of commodity currencies, like the Canadian dollar, and gold.

Far more distressing than the flight of central banks from the paper dollar are recent reports that certain governments, including Germany, Hong Kong, and members of OPEC, are now removing their gold holdings from the Federal Reserve and the Bank of England. If true, these reports could portend the risk of a gold run on the world's two key central banks.

AGS selur 403 tonn af gulli

Litið á afleiðingar verðbólgu, en ekki orsök

"Verðbólga" er ranglega skilgreind sem hækkun á "almennu verðlagi". Með réttu væri verðbólga skilgreind sem aukning á peningamagni í umferð, sem leiðir til hækkandi verðlags. Menn eru því að skoða afleiðingar verðbólgu en ekki orsök hennar.

Það að "vísitala neysluverðs" sé að hækka eða lækka segir líka mjög lítið til um ástand hagkerfisins. Ef tölvur helmingast í verði (t.d. af því birgðastaða er mjög há vegna minnkandi eftirspurnar) en mjólkurvörur tvöfaldast í verði, þá getur jafnvel mælst "hlutlaust" með vísitölu verðlags. Engu að síður mun slík núll-mæling á "verðbólgu" valda því að bankamenn streyma glaðir út á götu og fagna góðu ástandi hagkerfisins. Undirliggjandi er samt mikil kjaraskerðing hjá mjólkurvöruneytandi almenningi sem fer sér hægt í kaup á tölvum.

Fréttir eins og þessar segja okkur miklu meira um hvað er í gangi og hvaða fikt er verið að stunda með peningana okkar:

Þá er athyglisvert að samkvæmt hagtölunum hefur peningamagn í umferð aukist gífurlega frá árinu 2006 en í desember það ár var peningamagn í umferð rúmlega 211 milljarðar kr. Í apríl í fyrra var sú tala orðin tvöföld eða um 420 milljarða kr.

Einnig þessi frétt:

Rétt eins og efnahagsreikningur Seðlabankans stækkaði, jókst peningamagn í umferð mikið í aðdraganda hruns bankanna og enn frekar í kjölfar þess. Fór hlutfall víðs peningamagns af landsframleiðslu úr 55% í lok ársins 2003 í 116% þegar það náði hámarki í nóvember 2008, segir í nýútgefnum Peningamála Seðlabanka Íslands.

Það er ekki auðvelt að átta sig á því hvað er í raun og veru að gerast í hagkerfinu, en kannski má draga það saman með nokkrum orðum:

• Peningamagn í umferð er að dragast nokkuð saman, t.d. af því fólk er að tæma skattskylda bankareikninga sína og koma sparnaði sínum í seðla og annað sem verður ekki svo auðveldlega gert upptækt
• Á Íslandi eru gjaldeyrishöft sem binda sennilega þónokkuð af þeim krónum sem urðu til fyrir bankahrun fasta og þeim peningum er því haldið frá því að sleppa úr hagkerfinu og stuðla að enn frekari minnkun á peningamagni í umferð
• Seðlabankinn heldur uppi gengi krónunnar með því að kaupa erlendan gjaldeyri með lánuðu fé
• Engu að síður eru menn að "mæla" einhverjar verðhækkanir. Þegar gjaldeyrishöftin verða afnumin (sennilega í kringum næstu kosningar, til að lágmarka pólitískan skaða á núverandi ríkisstjórn) munu hundruðir milljarðar af íslenskum krónum flýja land
• Hagfræðingar halda, af nánast trúarlegum ástæðum, að verðhjöðnun sé slæm og munu því seint umbera hana, þótt hún sé í raun leið markaðarins til að sjúga loft úr peningaprentuðum blöðrum

Það er engin leið að sjá fyrir sér nákvæmlega hvað gerist og hvenær, en eitthvað mun gerast til að hreinsa hrunið úr hagkerfinu - nokkuð sem núverandi ríkisstjórn ætlar að slá á frest þar til hún verður hvort eð er kosin frá í næstu kosningum.

Verðbólgan í samræmi við markmið