Verðbólga er bara peningaprentun

Verðbólga, þ.e. almennt hækkandi verðlag á öllu, er með einfaldar rætur: Peningaprentun. Ef þú eykur við magn gjaldmiðils í umferð þá rýrir þú kaupmátt hans. 

Flökt á kaupmætti gjaldmiðils getur auðvitað átt sér stað af ýmsum ástæðum: Væntingum og vonum, slæmum fréttum eða vondu veðri. Þetta eru hins vegar skammtímasveiflur. Til lengri tíma getur almennt hækkandi verðlag í gjaldmiðli ekki átt sér aðrar ástæður en aukningu á magni hans í umferð.

Peningamagn í umferð getur svo vissulega aukist með öðrum leiðum en beinni útgáfu peninga í umferð. Bankar hafa t.d. víða mikið vald til auka við magn peninga í umferð, t.d. í gegnum bindiskylduna. Maður dregur 1000 kr. undan kodda sínum og leggur inn á bankabók. Bankinn er e.t.v. bundinn 10% bindiskyldu í seðlabankanum og leggur 100 kr. þar inn en lánar svo 900 kr. út til næsta manns, sem fær peninginn inn á sína bankabók, og hvers banki tekur 90 kr. og leggur inn á reikning sinn hjá seðlabankanum og lánar 810 kr. út og svona koll af kolli þar til upphaflegi 1000-kallinn er kominn margfaldur í umferð.

Þetta vefst fyrir mörgum og kannski skiljanlega enda er þetta kennt mjög víða. Fólk heldur að verðbólga sé einskonar "draugur" sem sækir á lasburða hagkerfi eins og vont veður eða ólæknanleg plága. Menn kenna allskyns fyrirbærum um komu verðbólgudraugsins, eins og lækkandi olíuverði eða uppnámi á fiskmörkuðum. 

Í Venesúela keyra menn peningaprentvélarnar á fullu. Verðbólgan þar í landi er heimatilbúið vandamál. Þar mæla menn nú verðgildi peningaseðla með vigtum en ekki aflestri. Og heimurinn heldur að olíuverðið sé hér vandamálið. 

Bæta mörgum núllum á seðlana

Málamyndastjórn fram til kosninga í vor

Nú hafa flokkarnir reynt að pússa sig saman í margar vikur án niðurstöðu. Það er því kominn tími til að horfast í augu við það sem blasir við: Málamyndastjórn til vors og kosningar til Alþingis þá.

Öll stjórnarmunstur sem gætu hugsanlega komið orðið að veruleika með núverandi flokkum í núverandi stærð þeirra yrðu slæm.

ESB-flokkarnir taka t.d. of mikið pláss og hugmyndir þeirra um að rústa fiskveiðistjórnarkerfinu áður en Brussel tekur við því eru slæmar. Raunar skil ég ekki af hverju ESB-flokkarnir vilja hrófla við einhverju því ef ósk þeirra um ESB-aðild rætist flyst forræðis hvort eð er til Brussel og þá skiptir engu máli hvernig eitthvað lítur út í dag eða á morgun.

Vinstriflokkarnir þurfa að endurstokka kennitölur sínar og ákveða hvað þeir vilja. Eru þeir Samfylking, Píratar, VG, Björt framtíð eða hvað?

Sjálfstæðisflokkurinn og Framsóknarflokkurinn hefðu líka gott af naflaskoðun. Vilja Sjálfstæðismenn halda áfram að styrkja landbúnaðarkerfið í núverandi mynd og halda uppi Ríkisútvarpi Vinstrimanna (RÚV) á kostnað skattgreiðenda og annarra fjölmiðla? Á að berjast af alvöru fyrir lægri sköttum og minna ríkisvaldi eða bara standa í stað og vera í varnarbaráttu fyrir núverandi fyrirkomulag hins opinbera?

Vilja Framsóknarmenn halda í ríkisútgjöldin eða lækka skattana? Á ríkið að reka öll þess fyrirtæki? Á opinbera eftirlitsbatteríið áfram að taka svona mikið pláss?

Flokkarnir þurfa að skerpa línurnar fyrir kosningar í vor.

Kjósendur kunna vel að meta skýra valkosti en fengu enga og niðurstaðan var ógrynni flokka sem halda á lofti allskyns kröfum sem falla ekki að kröfum neinna annarra. 

Málamyndastjórn til vors gæfi Íslendingum kleift að ná andanum og gera áætlanir sem byggjast á því að ríkisvaldið hlaupi ekki út um allt með sprengiefni og sprengi allar áætlanir í loft upp. 

Ég bíð spenntur eftir að þessi tillaga verði lögð fram. 

Vill hlé á stjórnarmyndun

Önnur lausn: Lækka skatta og einkavæða grunnskólann

Gerum kennara að sjálfstæðum verktökum eða starfsmönnum einkafyrirtækja. Þeir verða betri kennarar við að komast í snertingu við markaðslögmálin og samkeppni um viðskipti foreldra. Ríkiseinokun er hvergi besta lausn. 

Stór biti fyrir sveitarfélögin

Jón Valur bráðum einn vinsælasti bloggari landsins

Fyrir þá sem misstu af því þá er slóðin á bráðum vinsælasta blogg landsins:

jon­val­ur­jen­son.blog.is

(Nú er reyndar búið að loka síðunni en hún hlýtur að spretta upp á öðrum stað fljótlega.)

Ef þessi kæra verður tekin fyrir af dómstólum liggur eftirfarandi ljóst fyrir:

- Ekki má hafa aðra skoðun á sumu nema þá réttu

- Ekki má hafa aðrar skoðanir á því sem börn eru látin hlusta á í skólatíma í skyldunámi en þær að allt sé með felldu

- Ekki má tjá sig með öðrum hætti en þeim sem fellur að strangasta pólitíska rétttrúnaði

Þó má hugsa sér að staðan væri önnur ef frjálshyggjumenn fengju að taka að sér alla samfélagsfræðitíma í grunnskólum og færu þar að útskýra að ríkisvaldið er skipulagt glæpagengi með löggjöfina að vopni til að féfletta almenning og ráðskast með líf fólks. Þá mætti skrifa harðorðar færslur um frjálshyggjumenn og pipra vel og rækilega með persónulegri sannfæringu. 

Það er eins og þeir sögðu í Sovétríkjunum sálugu: Þar ríkti fullkomið málfrelsi - allir máttu tala fallega um kommúnistanastjórnina. 

Hvað sem því líður er slóðin á vinsælustu bloggsíðu landsins í dag:

jon­val­ur­jen­son.blog.is

Jón Valur ákærður fyrir hatursorðræðu

Eftirlit í stað ábyrgðar

Íslendingar virðast hafa óendanlega þolinmæði gagnvart opinberu eftirliti.

Ég þekki mann sem var að reyna koma upp fiskbúð í Reykjavík á sínum tíma. Hann lenti á milli margra eftirlitsstofnana, frá sveitarfélaginu til MAST. Ekki gat hann fengið þessar eftirlitsstofnanir til að tala saman eða verða sammála. Hann var beðinn um að setja niðurfall á ákveðinn stað af einni stofnun en að fjarlægja það af annarri. Ferlið dróst um marga mánuði og kostaði hann fúlgur fjár. 

Á endanum opnaði samt fiskbúð. Stuttu seinna þurfti að selja hana eftir mikla baráttu. Stofnféð var einfaldlega farið út í buskann.

En gott og vel, kannski eiga ekki allir skilið að spreyta sig í rekstri. Kannski er allt í lagi að sumum viðskiptahugmyndum sé sturtað í klósettið strax af eftirlitsiðnaðinum því ef menn geta ekki þrætt þröng einstigi eftirlitsins hvernig eiga þeir þá að geta fótað sig á markaðinum?

Mín skoðun er samt sú að opinbert eftirlit slævi alla ábyrgðartilfinningu okkar og á bak við hana geti ýmislegt skotið rótum sem má telja óæskilegt. Opinbert eftirlit er líka einokunaraðili og bolar sem slíkur öðrum eftirlitsaðilum af markaðinum. Þar sem frjálst eftirlit er að finna er það knúið áfram af gagnrýnum neytendum og óháðum fyrirtækjum sem keppa í trausti um að votta fyrirtæki og framleiðslu rétt. Ekki er heldur víst að opinbert eftirlit sé í stöðu til að framfylgja bestu kröfunum. Það framfylgir bara reglunum og þær reglur eru oft í engri snertingu við raunveruleikann. 

Leggjum niður eftirlitsstofnanir matvælaiðnaðar á Íslandi. Niðurstaðan verður hreinni og öruggari og betur merkt matvæli fyrir minni tilkostnað þar sem eftirspurn er eftir slíku. Þeir sem vilja ekkert eftirlit, t.d. þeir fjölmörgu Íslendingar sem hafa borðað "street food" í fjarlægum löndum, geta svo notið þess eins og þeir vilja. 

Óþolandi að menn hagi sér svona

Vondir menn og sósíalismi

Fidel Castro, fyrrverandi einræðisherra Kúbu, er látinn. Margir fagna því og kannski skiljanlega. Maðurinn stóð fyrir harðríki og þjáningum milljóna manna.

Hann er samt bara einn maður. Hann var með skoðanir. Það höfum við öll. Hann hafði hins vegar hugmyndafræðilega réttlætingu fyrir ofbeldi og þjófnaði sem var tekin alvarlega. Fólk reis ekki upp gegn henni. Þvert á móti, það studdi hana. Þess vegna komst hann upp með að beita ofbeldi og stunda þjófnað. 

Sósíalismi hefur gefið ofbeldi og þjófnaði svipaða hugmyndafræðilega réttlætingu í öðrum ríkjum og á öllum tímum. Það er ekki fyrr en að sósíalisma er hafnað að þeir sem vilja beita ofbeldi og stunda þjófnað missa möguleikann á að framfylgja þeim ásetningi sínum.

Kúba er ekki frjáls þrátt fyrir dauða Castro. Hins vegar má vona að fólkið á Kúbu hafi nú séð hvað fór úrskeiðis og velji nú aðra braut. 

Fagna dauða Castro

Liggur ekkert á að mynda stjórn

Erfitt reynist að púsla saman örflokkum og stærri flokkum til að mynda ríkisstjórn. Það gerir ekkert til. Menn ættu að boða til kosninga í maí 2017 og Ísland ætti að vera án ríkisstjórnar á meðan eða skipa málamyndastjórn sem sæi um að reka ráðuneytin á lágmarksafköstum.

Um kosti þess má lesa í þessari grein Telegraph. 

Ef engin er ríkisstjórnin er ekki hægt að skuldsetja ríkið eða innlima það í erlend ríkjasambönd. Engin ríkisstjórn þýðir engar stórar og dýrar áætlanir. Engin ríkisstjórn þýðir engin umdeild mál sem er þröngvað í gegnum þing og endar með ósköpum og ósætti.

Markaðir kunna vel að meta stöðugleikann sem fylgja óvirkri ríkisstjórn. Þeir geta þá gert áætlanir sem eru líklegri til að standast en ef ríkisstjórnin hækkar skatta að meðaltali aðra hverja viku eins og seinasta vinstristjórn Íslendinga.

Íslendingar ættu prófa friðsældina sem fylgir óstarfhæfri eða óvirkri ríkisstjórn fram að kosningum sem ætti að setja á dagskrá í maí 2017.

Eða fer Ísland á hvolt þegar þingmenn eru í sumarfríi? Nei, Íslendingar geta þá loksins slappað af.

Meirihlutastjórn reynd til þrautar

Er þetta atvinnugreinin sem á að ríkisvæða?

Sjávarútvegurinn er baðaður í svo mörgum óvissu- og áhættuþáttum að það er engu lagi líkt. Ákvarðanir einhvers valdasjúks forsætisráðherra í fjarlægu landi geta haft stór áhrif á afkomuna. Ef eitthvað stórt ríki ákveður að rýra kaupmátt gjaldmiðils síns hefur það áhrif. Ef einhver hitastigsbreyting á sér stað í hafinu hefur það áhrif. Ef veður til veiða er slæmt lengi hefur það áhrif. Ef einhver arabinn ákveður að draga úr olíuframleiðslu sinni hefur það áhrif. 

Mannlegir þættir eins og kjaradeilur hafa áhrif. Rangar ákvarðanir um hvar á að veiða hvað og hvenær og hvernig hafa áhrif. 

Er þetta virkilega atvinnugreinin sem margir Íslendingar vilja ríkisvæða með því að sjúga út hagnaðinn þegar hann er til staðar og hlaupa til með björgunaraðgerðir þegar eitthvað bjátar á?

Er ekki betra að atvinnugreinin sjálf taki á sig sveiflurnar og borgi venjulegan skatt af hagnaði þegar vel árar en taki á sig niðurskurðinn þegar illa árar?

Íslenska ríkið var nátengt rekstri bankanna þegar allt fór á hliðina haustið 2008. Innlánstryggingar, lánveitandi til þrautavara og umsvifamikið regluverk - allt átti þetta að tryggja stöðugt rekstrarumhverfi þar sem ekkert átti að geta komið upp á. Síðan kom hið ófyrirséða og dró ríkissjóð með sér í hítina. 

Er reynsla Íslendinga sú að íslenska ríkið eigi að blanda sér enn frekar inn í áhættusaman og óvissan rekstur?

Þá hafa Íslendingar ekki lært mikið af hruninu. 

3% samdráttur vegna viðskiptabanns

Börn eru peð og peðum má fórna

Kennarar eiga mikla samúð skilið. Þeir eru múlbundnir innan kerfis sem verðlaunar hvorki dugnað né áhuga. Til að fá launahækkun þarf einfaldlega að eldast eða bæta við sig gráðum. 

Ekki er samt hægt að hrósa þeim fyrir lausnamiðaða hugsun. Þeir vilja að því er virðist hvergi annars staðar vera. Þeim líkar vel við að vera opinberir starfsmenn með tryggðan lífeyri og allt að því óendanlegt starfsöryggi. 

Af því leiðir að þegar ekki er orðið við kröfum þeirra er bara eitt til ráða: Að fara í skák við hið opinbera. Til að spila skák þarf peð og þar koma börnin til leiks. Þeim er fórnað. Sótt er hart og peðum óspart beitt. Hvergi skal slakað á fyrr en mótherjinn hefur ekki samvisku í að drepa fleiri peð.

Svipaða leið fóru starfsmenn í heilbrigðiskerfinu fyrir skömmu en þar voru sjúklingarnir peðin.

Spá kennarar og hjúkrunarfræðingar og aðrir opinberir starfsmenn aldrei í því af hverju starfsmenn einkafyrirtækja fara hvorki í verkfall né hópuppsagnir?

Stærsta hópuppsögn kennara í 20 ár

Viðreisn leiðir vinstristjórn til valda, eða hvað?

Hinir svokölluðu miðjuflokkar, Viðreisn og Björt framtíð, vilja nú láta á það reyna hvort hægt sé að leiða vinstriflokkana til valda. Framsóknarflokkurinn gerði það sama eftir hrunið 2008 og í aðdraganda kosninga vorið 2009. Hann sat eftir með sárt ennið - fékk ekkert í skiptum fyrir greiðann. Hvað gerist núna?

Innan Viðreisnar eru einstaklingar sem hafa tjáð sig eins og hörðustu frjálshyggjumenn. Hér er lítið dæmi. Hvað ætla þeir að gera sem aðilar að ríkisstjórn sem beinlínis boðar stóraukin ríkisafskipti? Því höfum það á hreinu: Vinstri-grænir ætla að sigla skútunni og hafa sér til halds og trausts litla Samfylkingu og kjaftfora Pírata. 

Innan Bjartar framtíðar eru einstaklingar sem hafa ekki tekið illa í að Íslendingar yfirgefi sovéskt fyrirkomulag áfengisverslunar og komi á norrænu fyrirkomulagi. Geta þeir ekki bara gleymt því?

Sjáum hvað setur. 

Ekki óleysanlegt verkefni