Framboð af vinnuafli of mikið, eða verð á því of hátt?

Á Íslandi er "slaki" á vinnumarkaði. Með öðrum orðum, það er atvinnuleysi. Óvelkomið atvinnuleysi í þeim skilningi að margir sem vilja vinna finna ekki vinnu.

"Slaki" á vinnumarkaði er samt í eðli sínu ekkert annað en vörugeymsla full af vörum sem seljast ekki. Hvað gera verslanir til að koma út óseldri vöru? Þær lækka verð á henni.

Raunin á Íslandi er sú að verð á vinnuafli er of hátt til að koma því út. Fyrir því geta verið margar ástæður:

• Laun eru of há: Verkalýðsfélög og lögbundnir launataxtar geta haldið launum of háum miðað við eftirspurnina eftir því. Með því að lækka laun er hægt að koma vinnuaflinu "út" og í vinnu
• Lögbundin útgjöld vegna launafólks eru of há: Hið opinbera skyldar atvinnurekendur til að greiða allskyns gjöld og skatta vegna starfsfólks síns. Þetta getur hæglega hækkað verð á vinnuafli of mikið til að það sé "keypt" af einhverjum, t.d. fyrirtækjum sem þurfa að spara hverja krónu og jafnvel að neita sér um vinnuafl þótt það sé nóg að gera
• Samkeppnin um vinnuafl við hið opinbera er of dýr: Ef atvinnuleysisbætur eru of háar miðað við verðmætasköpun þeirra minnst verðmætaskapandi, þá sitja þeir minnst verðmætaskapandi heima, og störf mannast ekki

Sennilega má týna til fleiri ástæður fyrir "slaka" á vinnumarkaði, en þessar ættu að skýra að mestu leyti hvað er í gangi á íslenskum atvinnumarkaði. Á honum eru kostnaðarsöm höft og þar flækist opinber niðurgreiðsla á atvinnuleysi fyrir fyrirtækjum í leit að starfsfólki.

Mikill slaki á íslenskum vinnumarkaði

Athugasemdir

[Stefán Júlíusson (IP-tala skráð) 8.11.2010 kl. 17:03]

Það getur nú einnig myndast "slaki" ef óviðráðanleg utanaðkomandi aðstæður breytast snögglega eins og gerðist hér í október 2008.

Það er stjórnvalda að laga þær aðstæður, en fyrirtækja að aðlaga sig nýjum tímum.

Höft geta lagað aðstæður í stuttan tíma, en eiginlega ætti að segja "falsa".

[Geir Ágústsson, 8.11.2010 kl. 20:04]

Eitt uppáhaldsdæmi mitt um vel heppnaða tiltekt í kjölfar hruns á hagkerfi er úr "gleymdu kreppunni" í Bandaríkjunum árin 1920-1921, í kjölfar peningaprentunar fyrri heimsstyrjaldar. Um þá kreppu má lesa hér, og er eftirfarandi tilvitnun þaðan (feitletrun mín):

The economic situation in 1920 was grim. By that year unemployment had jumped from 4 percent to nearly 12 percent, and GNP declined 17 percent. No wonder, then, that Secretary of Commerce Herbert Hoover — falsely characterized as a supporter of laissez-faire economics — urged President Harding to consider an array of interventions to turn the economy around. Hoover was ignored.

Instead of "fiscal stimulus," Harding cut the government's budget nearly in half between 1920 and 1922. The rest of Harding's approach was equally laissez-faire. Tax rates were slashed for all income groups. The national debt was reduced by one-third.

The Federal Reserve's activity, moreover, was hardly noticeable. As one economic historian puts it, "Despite the severity of the contraction, the Fed did not move to use its powers to turn the money supply around and fight the contraction." By the late summer of 1921, signs of recovery were already visible. The following year, unemployment was back down to 6.7 percent and it was only 2.4 percent by 1923.

Sársaukafull tiltekt þarf að eiga sér stað í kjölfar hruns. Fæstir stjórnmálamenn hafa bein í nefinu til að mæta þeirri tiltekt og flestir kjósa þess í stað að draga tiltektina á langinn í von um að pólitískar óvinsældir lendi á einhverjum öðrum. Þetta framlengir þjáningar og hindrar í raun aðlögun hagkerfisins að nýjum efnahagslegum raunveruleika.