Er samkeppni þá allt í einu .... slæm?

Íslendingar kvarta gjarnan undan skorti á samkeppni. Þeir segja t.d. að Bónus og Krónan séu ekki í samkeppni í raun - þarna séu bara tvö stór fyrirtæki búin að skipta markaðinum á milli sín. Eins er kvartað undan því að bensínverð sé svipað á öllum bensínstöðvum, að hjólbarðaverkstæði stundi okur, að MS stundi einræðistilburði gagnvart smærri keppinautum og svona má lengi telja. Þó er hægt að stofna til samkeppnisreksturs og reyna geta betur ef menn sjá fram á að það sé ábatasamt um leið og hægt er að bjóða betra verð.

En svo snýst talið að menntun og heilbrigðisþjónustu. Hérna má alls ekki tala um samkeppni. Þvert á móti telja flestir að ríkiseinokun sé hér eina fyrirkomulagið sem tryggi gæði og þjónustu og gott aðgengi (að sjúkrarúmum á göngum spítala). Verðmiðinn skiptir þá engu máli. Aukum framlögin til rekstursins, sama hvað! Læknar og hjúkrunarfræðingar kunna ekki að stunda samkeppnisrekstur. Þá fara þeir bara alveg í kleinu og hættan er svo auðvitað sú að þeir geti rekið starfsemi sína með hagnaði, "græði á eymd sjúklinga" og þar fram eftir götunum.

Svo já, íslenska þjóðarsálin er hér klofin á geði. 

Kannski væri ráð að innleiða svolitla hagfræðikennslu í skólakerfið? Því staðreyndin er jú sú að einokun er slæm alls staðar, og samkeppni eða möguleiki á samkeppni góð alls staðar. 

Stefnir ekki að einkavæðingu

Beint í atkvæðagreiðslu þings takk!

Svo virðist sem hið svokallaða áfengisfrumvarp standi mjög í samfélagsumræðunni og þingmönnum. Það er því brýnt að koma því sem fyrst í atkvæðagreiðslu í þinginu og fá úr því skorið hvar það stendur. Þannig má rýma dagskrá þingsins fyrir önnur og e.t.v. brýnni mál en hvort vestrænt fyrirkomulag áfengissölu eigi að ríkja á Íslandi eða ekki.

Mér sýnist því miður margir vilja fara aðra leið og þá að svæfa málið með pappírsflóði og nefndarvinnu. Með því móti er aldrei hægt að komast neitt áleiðis og þetta mál fer að taka óhóflega langan tíma.

Þingmenn hafa flestir ef ekki allir gert upp hug sinn, enda er þetta einfalt mál og auðvelt að skilja. Er eftir einhverju að bíða?

Þingmenn, er ekki ráð að rúlla þessu máli í gegn svo almenningur geti séð hvar þið standið?

Opin fyrir því að laga frumvarpið

Kostar 0 kr. að sleppa því að skrá sig

Löggjöfin á það til að vera úr tengslum við raunveruleikann. Gott dæmi er þetta:

Það kostar alls 77.560 krónur að fá leyfi til að leigja út heimili sitt á síðum á borð við Airbnb í skemmri tíma en níutíu daga á ári. Sá sem ætlar að leigja út heimili sitt á löglegan hátt á meðan hann er til dæmis sjálfur erlendis þarf fyrst að greiða þetta gjald.

Enginn nennir að standa í þessu. Fyrir utan umstangið við að skrá sig og fá alla pappíra er víst engin leið að borga rétta skatta af leigutekjunum. Flestir sleppa þessu því og leigja bara út án pappírsvinnunnar.

Það er ekkert sjálfsagðara en að leigja út húsnæði sitt eða hluta af því og gera það eins mikið og lengi og hver og einn vill. Allar hindranir á slíku eru ólíðandi inngrip í líf fólks.

Airbnb er búið að gera stórkostlega hluti fyrir íslenskt hagkerfi. Ekki hefur þurft að byggja hótel til að mæta allri eftirspurninni eftir gistirými. Ferðamenn moka gjaldeyri til landsins. Aukaherbergi hafa verið tæmd og þeim komið í notkun. Húsnæði sem stendur tómt á meðan heimilisfólkið er á ferðalagi er betur nýtt og að auki varið fyrir innbrotsþjófum og vatnslekum og öðru sem getur átt sér stað fyrirvaralaust. 

Kæri löggjafi, dragðu krumlurnar á þér út úr þessum markaði. 

Kostar 77.560 að skrá heimagistingu

Ríkissjóðahrunið er framundan

Síðan árið 2008 hafa menn ekki lært nokkurn skapaðan hlut og sama kerfið er nú við lýði og þá. Kerfið samanstendur af seðlabönkum með einokun á peningaútgáfu, og viðskiptabönkum sem sjá um að framleiða peningana. Bankarnir njóta um leið aðgangshindrana fyrir samkeppni (margar og íþyngjandi reglur), ætlaðrar eða raunverulegrar ríkisábyrgðar á starfsemi sinni og fá í raun að spenna á sig bæði axlabönd og setja á sig belti á kostnað viðskiptavina sinna.

Hið opinbera víða um heim hallar sér svo upp að þessu viðrini sem nútímaleg bankastarfsemi er og lánar eins og enginn sé morgundagurinn. Ríkissjóðir fjölmargra stórra hagkerfa eru í raun gjaldþrota en er haldið á floti með peningaprentun og fölsku trausti.

Það kemur að því að þetta traust hverfur og þá falla ríkissjóðir eins og dómínó-kubbar, hvern ofan á annan. Hið opinbera getur e.t.v. bjargað bönkum en hver getur bjargað ríkissjóðum Ítalíu, Frakklands, Brasilíu og Spánar frá gjaldþroti? Nú eða bandaríska alríkinu?

Það er e.t.v. ekkert skrýtið við að seðlabankamaður sjái ekkert að. En hvað með okkur hin?

Annað hrun ekki á leiðinni

Meira svona!

Margir veðja á að Íslandi haldi áfram að vera vinsæll áfangastaður ferðamanna á næstu árum. Sumir trúa ekki á það og hafa sennilega mörg góð rök fyrir því. Aðrir trúa hins svo mikið á Ísland sem ferðamannastað að þeir eru tilbúnir að fjárfesta í þeirri trú.

Einkaaðilar reisa hótel, gistiheimili, veitingastaði og verslanir eins og enginn sé morgundagurinn. Þeir eru líka að kaupa land og byggja á því. Þetta er gott. Þeir sem óttast að um blöðru sé að ræða sem springi á næstu árum þurfa ekkert að óttast því hér eru einkaaðilar að hætta eigin fé en ekki annarra. Fari svo að fjárfestingar þeirra ganga ekki upp má alltaf selja eigur, rífa hús eða innrétta upp á nýtt.

Hugsið ykkur ef íslenska ríkið fengi allt í einu tröllatrú á hótelrekstri. Stjórnmálamenn með dollaramerki í augunum myndu heimta að ríkisvaldið ausi fé í ferðamannaiðnaðinn og búast við að það nái að græða fúlgur. Fé skattgreiðenda er lagt undir í stórum stíl, hús rísa, vegir eru lagðir og allir hafa trú á verkefninu. En svo kemur hikstri. Stjórnmálamenn sem eyddu fé annarra sleppa við allar afleiðingar. Skattgreiðendur sitja uppi með reikninginn.

Ríkisvaldið veitti ætlaða ábyrgð á innistæðum banka og sú ábyrgð lenti á skattgreiðendum. Ríkisvaldið ræðst á hagsmuni og verðmætar eignir bænda með því að heimila fiskeldi á iðnaðarmælikvarða við strendur landsins. Ríkisvaldið hefur prófað sig áfram í loðdýrarækt, fasteignarekstri og mörgu fleira. Yfirleitt hefur einhver kórinn hrópað að þetta sé gott - ríkisvaldið eigi og megi stunda atvinnurekstur. En látum ekki blekkjast. Þegar hið opinbera dælir fé annarra inn í einhverja framkvæmd, og lætur möppudýr frá hinu opinbera um að hafa umsjón með öllu, þá er verið að veðsetja hinn almenna skattgreiðenda sem getur sér enga björg veitt ef og þegar illa fer. Og yfirleitt fer illa. 

Ríkisvaldið á að selja allt land í sinni eigu til einkaaðila og hvorki skylda né banna mönnum að byggja, og hvað þá að skipta sér af því hvort menn vilji rukka inn eða halda úti og vernda. 

Ferðaþjónustuþorp við Geysi

Næsta skref: Koma ríkinu alveg út úr framleiðslu peninga

Nú eru fjármagnshöftin loksins liðin tíð. Þessu má nánast líkja við kraftaverk enda endast fáir hlutir jafnlengi og tímabundin höft (og tímabundnir skattar). Fögnum þessu!

Næsta skref er svo að koma ríkisvaldinu alveg út úr framleiðslu peninga. Þá meina ég að ríkið leggi niður seðlabankann og leyfi einkaaðilum að nota hvaða gjaldmiðla sem þeir vilja og jafnvel stofna til nýrra. Markaðslögmálin eiga að fá að ráða hérna. Frjálsir peningar geta ekki keppt í ríkisábyrgð heldur þurfa þeir að keppa í trausti. Líklega munu nýjir gjaldmiðlar því vera með einhvers konar akkeri eins og gull eða silfur til að auka traust á þá. 

Nú er búið að stofna einhverja nefnd sem á að vinna að því "að draga úr þeim miklu sveifl­um sem verið hafa á gengi krón­unn­ar". Ekki hljómar þetta mjög lofandi en hver veit, kannski dettur nefndarmönnum í hug að setja íslensku krónuna á gullfót og gera hana að traustasta gjaldmiðli í heimi. Næsta skref er svo að koma ríkisvaldinu úr myndinni. Það má vona!

Auðvelt að vera vitur eftir á

Hinn íslenski 'dauða'dómur

Bandarísk-íranskur maður og eiginkona hans hafa verið formlega ákærð fyrir að halda samkvæmi í Teheran en önnur hjón hafa verið dæmd til dauða fyrir að standa að siðspilltum samkomum. 

Fáránlegt, ekki satt? Jú vissulega, en lítum okkur nær.

Íslenskur einstaklingur heldur partý. Hann er í vinnu, á vini og stundar íþróttir. Hann er hins vegar óhræddur við að prófa nýja hluti og hafði eytt mánuðum saman í að rækta ákveðna plöntu og týna af henni laufblöðin, þurrka, mylja og vefja í pappír. Hann býður partýgestum upp á efnið, gjaldfrjálst. Flestir afþakka en einn og einn tekur boðinu. Allir eru glaðir, enginn beitir ofbeldi og enginn rænir eða er rændur. 

Nú mætir lögreglan á staðinn. Maðurinn er handtekinn. Hann játar. Hann iðrast. Honum er varpað í fangelsi og sakaskráin hans er uppfærð með mörgum svörtum blettum. 

Eftir mörg ár í fangelsi er manninum hleypt út. Hann fær hvergi vinnu. Hver vill ráða mann með flekkað sakarvottorð? Hann neyðist til að stela til að eiga í sig og á. Lífi hans sem venjulegs borgara er lokið. 

Vissulega heldur hann lífi en ríkisvaldið svipti hans lífsviðurværinu, ærunni og jafnvel vinunum. 

Lítum okkur nær. 

Ákærð fyrir veisluhöld

Pólitísk áhrif til sölu

Bankar kunna leikinn, hinn pólitíska leik. Þeir hafa tryggt sér þægilega stöðu með því að fá yfirvöld víða um heim til að takmarka mjög aðgengi að markaði þeirra. Bankarnir njóta ýmiss konar forréttinda sem öðrum fyrirtækjum bjóðast ekki. Yfirvöld starfrækja seðlabanka til að framleiða fyrir þá peninga og verja þá fyrir áföllum. 

Bankarnir vita að pólitísk áhrif eru mikilvæg til að verja þægilega aðstöðu sína. Þess vegna fékk Hillary Clinton svimandi fjárhæðir fyrir nokkrar ræður á fundum banka. Fyrrverandi ráðherrar og þingmenn fá svimandi fjárhæðir fyrir svolitla ráðgjafavinnu sem felst sennilega aðallega í að hringja í vini sína innan ráðuneyta og fá aðgang að leynilegum skýrslum.

En þeir eru fleiri en bankarnir sem stunda svona leiki. Á Íslandi fá fyrrverandi þingmenn stöður framkvæmdastjóra eða talsmanna fyrir ákveðin hagsmunasamtök. Þannig er hægt að fá pólitísk áhrif.

Allt er þetta merki um of stórt ríkisvald sem ræður of miklu. Þar sem ríkisvaldið setur reglur svara fyrirtæki fyrir sig með því að kaupa sér pólitísk áhrif. Markaðslögmálin eru sett ofan í skúffu. Neytendur hafa lítið um málið að segja. Allt er ákveðið á fundum hjá hinu opinbera. 

Vernd ríkisvaldsins er oftar en ekki bara yfirskyn fyrir hnífsstungu í bakið seinna. 

Fær 1,8 milljónir á dag

Vilja Íslendingar ekki gefa norrænu leiðinni tækifæri?

Í ríkjum eins og Danmörku eru fjölmargir aðilar í heilbrigðisþjónustu, frá sjálfstætt starfandi læknum til heilu sjúkrahúsanna í einkaeigu. Allir eru vissulega með einhvers konar samninga við hið opinbera og tryggingafélög en neytendur njóta þess að eiga val. Heilbrigðisþjónusta er samkeppnisrekstur.  

Atvinnurekandi minn býður mér t.d. upp á heilbrigðistryggingu sem gerir það að verkum að ég kemst í alla nauðsynlega meðhöndlun um leið og hennar gerist þörf. Sé biðin hjá hinu opinbera of löng er mér hjálpað til að komast í meðhöndlun hjá einkareknum aðila í heilbrigðisþjónustu. Álagið á hið opinbera minnkar og ég fæ nauðsynlega þjónustu strax.

Fyrir svolítinn aukapening get ég látið þessa heilbrigðistryggingu ná til allra á heimili mínu. 

Þetta er hið norræna fyrirkomulag í heilbrigðisþjónustu.

Á Íslandi er talið nauðsynlegra að allir fái jafnlélega þjónustu en talið mikilvægara að svo sé en að meiri þjónusta sé í boði. Það er hið sovéska fyrirkomulag heilbrigðisþjónustu.

Er ekki kominn tími til að skoða hið norræna fyrirkomulag á Íslandi? 

Þúsundir sjúklinga eru enn á biðlistum

Ríksvald í frétta- og afþreyingarframleiðslu

Hjá RÚV framleiða menn fréttir og afþreyingu.

Fréttirnar endurspegla að miklu leyti skoðanir starfsmanna RÚV, eins og gengur og gerist. Fólk er fólk og viðhorf fólks, skoðanir þess og persónuleiki smitast yfir á vinnu þess. Það verður ekki umflúið.

Þess vegna á að selja RÚV og dreifa fréttamönnum RÚV á frjálsa fjölmiðla, sem keppast sín á milli um að framleiða fréttir frá ýmsum sjónarhornum sem neytendur frétta geta tekið afstöðu til. Enginn getur tekið afstöðu til frétta RÚV því þær eru fluttar hvort sem menn vilja það eða ekki. RÚV er gjallarhorn starfsmanna RÚV og enginn getur flúið, frekar en fréttir yfirvalda í Norður-Kóreu. 

Afþreyingin sem er framleidd á RÚV er eins og hver önnur afþreying sem reynir að laða til sín viðskiptavini og auglýsendur. Ef 10 manns horfa á þátt þarf RÚV að leggja hann niður, rétt eins og Stöð 2 og aðrir miðlar. Markaðslögmálin ráða því algjörlega hvaða afþreying er framleidd á RÚV. Skattfé á ekki að nota til að framleiða afþreyingu. Miklu nær væri að nýta það í annan ríkisrekstur, en helst ætti auðvitað að lækka skatta. 

Þess vegna á að selja RÚV. 

RÚV skilaði ekki hagnaði. RÚV tapaði bara minna af fé skattgreiðenda en áætlað var. 

RÚV hagnast um 1.429 milljónir