Einkafyrirtæki bjargað á kostnað skattgreiðenda

Þrátt fyrir að fyrir liggur að kostnaður ríkissjóðs vegna yfirtöku Landsbankans á SpKef verði aldrei minni en 11,2 milljarðar króna er ekki óskað eftir þeim fjárheimildum í fjárlagafrumvarpi næsta árs.

Ríkisendurskoðun gerir við þetta athugasemdir í umsögn sinni við fjárlagafrumvarpið og segir þar að fjármálaráðuneytinu beri að óska eftir slíkum heimildum.

Þessari ríkisstjórn tekst ekki að gera neitt rétt. Meira að segja þjóðnýtingar hennar komast ekki í gegnum einfalt ferli fjárveitingaheimilda úr vösum skattgreiðenda.

Athugasemdir Ríkisendurskoðunar eru eflaust á rökum reistar. Fjármálaráðherra getur valið að fara eftir þeim, eða hann getur sleppt því (stjórnsýslan er í molum og meira að segja stjórnarskráin er sniðgengin, t.d. 20. grein hennar þegar ríkisstjórninni vantaði pólitískan samherja í stól seðlabankastjóra á sínum tíma).

Önnur rök gegn þjóðnýtingu á gjaldþrota einkafyrirtæki má svo færa, sem eru ekki jafntæknilegs eðlis. Til dæmis þau rök að skattgreiðendur eigi ekki að þurfa taka á sig tap einkafyrirtækja, af "princip" ástæðum. Og þau rök að samkvæmisdans ríkisvaldins og bankakerfisins leiðir á endanum til gjaldþrots hvoru tveggja, sem hljóti að teljast til neikvæðra atburða.

Ætla Íslendingar að leyfa þessari vinstristjórn að sitja í 514 daga í viðbót? Ætla Sjálfstæðismenn á Alþingi að framlengja líf Samfylkingarinnar í íslenskri pólitík (aftur)?

Ríkisendurskoðun gagnrýnir fjárlögin

Sameining skulda og hæsta útsvarsins

Einhvern tímann fengu menn þá flugu í höfuðið að sameining sveitarfélaga væri góð hugmynd, því að þannig mætti sameina margar smáar stjórnsýslueiningar í færri og stærri, hagræða, og fá meira af þjónustu fyrir minna skattfé.

Raunin hefur aldeilis verið önnur.

Sameinuð sveitarfélög hafa nýtt sér aukinn fjölda skattgreiðenda til að steypa sér dýpra í stærra skuldafen (enda er hægt að fá meira lánað út á marga skattgreiðendur en fáa).

Skuldafenið hefur verið notað til að fjármagna allskyns vitleysu og lúxus sem enginn hefur nokkurn tímann sett í lög að eigi að vera í verkahring sveitarfélaga. Dæmi: Risastór tónlistar- og menningarhús, íþróttahallir, smíði og rekstur rándýrra vatnsrennibrauta, leikskólabyggingar í allskyns furðulegri hönnun, og svona mætti lengi telja.

Stærstu sveitarfélögin eru með her af allskyns ráðgjöfum og kynjasérfræðingum, mannréttindanefndir sem álykta út í bláinn um kjarnorkulaus sveitarfélög og opnunartíma veitingastaða, og listinn er eflaust miklu lengri.

Stærri sveitarfélög eiga auðveldar með að skuldsetja sig en lítil sveitarfélög. Stærri sveitarfélög safna hraðar á sig fitu en þau litlu þar sem fylgst er grannt með hverri krónu. 

Sameining sveitarfélaga er slæm hugmynd. Hún deyfir skattasamkeppni sveitarfélaganna og minnkar aðhald íbúa og skattgreiðenda á þeim sem mergsjúga þá um launin. 

Ég legg til að sveitarfélögum á Íslandi verði fjölgað með klofningi hinna stærri, og að lögbundnum kröfum löggjafans á sveitarfélögin verði fækkað niður í nánast ekki neitt. Það er hin rétta aðferð ef ætlunin er að minnka sóun og fá sem mest fyrir sem minnst. 

Kosið um sameiningu Bæjarhrepps og Húnaþings vestra

Ögmundur vill ganga miklu lengra

Hérna segir:

Ögmundur Jónasson innanríkisráðherra segir að hann vilji skoða það, að setja skorður við öllum fjárfestingum útlendinga hér á landi, líka þeim sem búa innan hins evrópska efnahagssvæðis.

Það var einmitt það! Og er þetta óvænt stefna? Kannski. En menn sjá þá núna að í ríkisstjórn Íslands eru ekki bara sósíalistar, heldur eru þeir líka þjóðernissósíalistar.

Nú geta menn auðvitað verið ósáttir við aðild Íslands að EES. Ég er í hópi efasemdarmanna. En hvernig væri þá að menn töluðu hreint út í stað þess að vefja skoðunum sínum inn í eitthvað tal um löggjöf?

Menn geta viljað Ísland úr EES af tvennum ástæðum - ég er í fyrrnefnda hópnum og Ögmundur í þeim síðarnefnda:

• Ísland er of lokað innan lagaramma EES. EES herðir að möguleikum Íslands. EES þvingar mikið af kjánalegum og jafnvel hættulegum lögum ESB upp á Ísland, t.d. regluverkið í kringum fjármálafyrirtæki.
• Ísland er of opið innan lagaramma EES. Úrsögn úr EES gæti gefið yfirvöldum miklu frjálsari hendur við að mismuna eftir stjórnmálaskoðunum og herða að verslun og viðskiptum í landinu og við útlönd.

Sósíalískur múr finnst þegar í kringum Ísland. Hann hefur um 530 daga í mesta lagi til að stækka og styrkjast. Þá koma kosningar og Íslendingar munu kjósa Samfylkinguna út í hafsauga og Vinstri-græna kyrfilega ofan í gröf stjórnarandstöðu. Vonandi verður til einhver almennilega stjórnarandstaða á þessum 530 dögum.

Kinnhestur frá Ögmundi

Már Guðmundsson árið 1990 vs. árið 2011

Már Guðmundsson, seðlabankastjóri og kommúnisti, skrifaði grein árið 1990 (sem er hægt að lesa hérna) þar sem hann lofar vinstristjórnir frá árunum 1988 fyrir að hafa hækkað alla skatta en á sama tíma keyrt ríkissjóð á bullandi skuldsetningu. Már segir í grein sinni að "[án]n þeirra [aðgerða] eru litlar líkur til að tekist hefði að lækka raungengi án verðbólgusprengingar á árinu 1989 og raunvextir hefðu ekki lækkað eins mikið og raun varð á. Stefnan í ríkisfjármálum hafði þann tilgang að draga úr innlendri eftirspurn með auknum sköttum og minni hallarekstri ríkissjóðs. Þetta tókst."

Já, þetta tókst mjög vel. Ísland var fast í neti skatta og hafta og fjármálaráðherra var kallaður Skattman í áramótaskaupinu. 

Vinstrimönnum var skolað frá völdum ári seinna og Davíð Oddsson hóf tiltekt sem tók um áratug og bætti lífskjör á Íslandi um heilan helling þótt menn hafi ýmsar frumlegar söguskýringar í því sem gerðist árið 2008 þegar Davíð var kominn í einn af þremur stólum seðlabankastjóra. 

Már Guðmundsson gæti hugsanlega hafa lært eitthvað á þeim árum sem liðin eru síðan hann lofaði afrek Skattman og félaga. Kannski hefur hann séð að það er hægt að bæta lífskjör almennings og reka ríkissjóð með afgangi í umhverfi lækkandi skattprósenta og aukins viðskiptafrelsis.

En líklega er Már ennþá sami kommúnistinn og hann var árið 1990 og sér ekkert athugavert við að ríkisstjórnin drepi allt með gjaldeyrishöftum, skattahækkunum og pólitískum afskiptum af öllu sem gæti hugsanlega verið til góðs á Íslandi.

Verðbólgan 5,2%

Rangt reiknað

Vöxt landsframleiðslu megi rekja til aukinnar einkaneyslu og fjárfestingar.

Hagfræðingar með "hefðbundna" þjálfun og menntun hafa aldrei geta útskýrt almennilega hvernig "einkaneysla" leiðir til "hagvaxtar". Raunin er sú að neysla leiðir ekki til bættrar heilsu hagkerfis. Þess vegna er ekkert að marka "mælingar" hagfræðinga sem styðjast við tölur um "einkaneyslu". Um þetta geta menn lesið hérna, meðal annarrs staða, en þar segir (í mikilli kaldhæðni):

To increase social in­come and thereby cure depression and unemployment, it is only necessary for the government to print a certain number of dol­lars and give them to the reader of these lines. The reader’s spending will prime the pump of a 100,000-fold increase in the national income.

Hagstofa Íslands er að gera nákvæmlega þetta: Telja peninga í umferð (sem meðal annars eru teknir að láni frá löndum þar sem er nýbúið að prenta þá).

Þeir sem í alvöru telja að hið íslenska hagkerfi sé á leið inn í hagvaxtarskeið** - á næsta ári! - mega gjarnan gefa sig fram með því að senda mér línu með upplýsingum um nafn og heimilisfang. Netfangið er: [e-mail]. Að launum ætla ég að senda viðkomandi stuttan og auðskiljanlegan texta um grunnatriði hagfræðinnar, á íslensku, heim að dyrum, á minn kostnað*.

* Ég neyðist víst til að hafa örlítinn fyrirvara á þessu því heimilisbókhaldið mitt ræður ekki við óendanlegar póstsendingar. En upp að einhverju marki skal ég gera allt sem ég get til að standa við þetta tilboð.

** Ég þarf víst að skýra það betur að með "hagvaxtarskeiði" hérna meina ég: Skeið bættrar heilsu efnahagsins. Menn tala yfirleitt um "hagvöxt" á þeim röngu forsendum að aukin eyðsla þýði betri heilsa hagkerfis. Ríkisstjórninni tekst alveg örugglega að safna meiri skuldum og hvetja einstaklinga og fyrirtæki til að auka skuldir sínar og koma þannig af stað "hagvexti" í skilningi hagtalna. Það er alveg raunhæft að trúa því að þess konar "hagvöxtur" verði á næsta ári. Þeir sem trúa á raunverulega bætta heilsu hagkerfisins á næsta ári eru beðnir um að senda mér póst.

Spáir 2,4% hagvexti á næsta ári

Ráðist á einkennin, en ekki orsökina

Ríkisstjórnin er dugleg að slá sjálfa sig til riddara. Núna á að ausa 650 milljónum af lánuðu fé í vasa atvinnu"leitenda". Þannig verða kjör atvinnu"leitenda" vissulega bætt í jólavertíðinni. En atvinnuleysið er ennþá mikið og fer ennþá vaxandi. Það má því segja að ríkisstjórnin sé að setja plástur á blæðandi og banvænt svöðusár, og gefa sjúklingnum verkjalyf til að deyfa sársaukann, á tímum þar sem hún ætti miklu frekar að vera reyna stöðva blæðinguna með sársaukafullum en nauðsynlegum aðgerðum.

Enginn í ríkisstjórninni skilur neitt í hagfræði. Fáir utan hennar á Alþingi skilja hagfræði. Það er hrópandi augljóst. Ríkisstjórnin hefur beðið um geimveruárás til að réttlæta skuldsetningu og hallarekstur á ríkissjóði og fengið hana í formi allskyns "óvina" ríkisins (útlendinga, fjárfesta, þeirra sem skulda of lítið). En geimveruárásir lækna ekki hagkerfi af niðursveiflu, hvað sem Paul Krugman tautar og raular. Hagkerfið sekkur ennþá eins og steinn í vatni. 

Og hvernig á svo að eyða atvinnuleysi og stöðva þannig útgjaldaflóðið úr vösum skattgreiðenda í vasa þeirra sem eru atvinnulausir eða nenna ekki að vinna fyrir minna en sem nemur atvinnuleysisbótunum? Ein leið væri að spóla skattkerfinu til baka um 10 ár og útgjöldum ríkisins til baka um 15 ár (á föstu verðlagi). Það væri hreinlega nóg til að láta ýmislegt gerast. Síðan mætti afnema fjármagnstekjuskattinn, aukaskattinn á sjávarútveginn, lækka tekjuskatt um aukreitis 10% og afnema í leiðinni persónuafsláttinn og reka 90% af eftirlitsmönnum skattsins (þeir væru óþarfi í svo einföldu skattkerfi).

Auðvitað þarf að taka erfiðar pólitískar ákvarðanir til að lækna blæðandi svöðusár. Ríkisstjórninni er ekki treystandi fyrir mörgu, en að forðast erfiðar ákvarðanir? Þar er hægt að treysta á hana - 100%.

Atvinnuleitendur fá uppbót

Engin ríkisstjórn stundum betri en einhver

Vandræði Belga til að fá yfir sig formlega ríkisstjórn er dæmi um að stundum er betra að hafa enga ríkisstjórn en einhverja. Þetta hef ég áður sagt. Og á öðrum stað hefur eftirfarandi verið skrifað:

Belgium has found a sure-fire way to restrain public expenditure: by stopping the politicians getting their hands on the money in the first place.

Í Belgíu liggur fyrir að menn þurfi að skera djúpt í fitu velferðarkerfisins og hins opinbera bákns. Telur einhver líklegt að það muni gerast ef sósíalistar ná þar völdum? Er reynsla Spánverja af sósíalistum sú að þeir forði skattgreiðendum frá aukinni skuldsetningu? Mun formleg ríkisstjórn ekki bara sópa gjaldþrota bönkum á herðar skattgreiðenda til að bjarga andliti hins blandaða hagkerfis?

Ég óska Belgum að þeim takist að forðast formlega ríkisstjórn eins lengi og hægt er. Þeir ættu líka að kljúfa landið sitt upp í tvennt að minnsta kosti. Þá losna þeir við eftirfarandi hausverk:

[P]olitical conflict is probably unavoidable in a country where parties tend to draw support from just one linguistic group.

Ég legg að lokum til að ríkisstjórnin sem Ísland situr núna uppi með yfirgefi Stjórnarráðið, skelli því í lás, blási ekki til kosninga og bíði. Ástandið á Íslandi getur bara batnað með því.

Enn engin ríkisstjórn í Belgíu

Bjarni eða Hanna: Póteitó, pótató?

Ég ætla núna að slást í hóp þeirra sem eru ekki í Sjálfstæðisflokknum en finnst engu að síður nauðsynlegt að tjá sig um formannskjör sjálfstæðismanna um helgina, og þá möguleika sem standa þeim til boða í því.

Í mínum huga er lítill munur á Hönnu Birnu og Bjarna. Þau eru bæði svokallaðir "hagsmunamats"stjórnmálamenn sem skipta um skoðun (eða þegja um skoðanir sínar ef þeim finnst þær vera umdeildar) nánast eftir því hvernig vindar blása.

Hanna Birna tók að sér að vera fundaritari vinstrimannanna í Reykjavík þegar Versti flokkurinn og Samspillingin náðu þar völdum. Hanna var lengi að koma út úr skápnum sem andstæðingur ESB-innlimunar Íslands og raunar Icesave líka, og hver veit hvaða skoðun hún fær á ESB seinna, ef vindar byrja að blása öðruvísi. Og var Hanna ekki að kjósa með "láni" Reykjavíkur-borgar til Hörpu-fjársugunnar núna í vikunni? Hvar er virðingin fyrir fé skattgreiðenda?

Bjarni ískaldi ákvað að styðja Icesave III eftir að hafa vegið og metið pólitískt landslagið á sínum tíma. Bjarni var líka lengi að lýsa því yfir að hann væri andstæðingur ESB-innlimunar. Pískurinn á þingmenn flokks síns á Alþingi hefur líka verið mjúkur og sparlega notaður. Stjórnarandstaða hans hefur verið sveiflukennd í besta falli.

Hanna og Bjarni eru ágæt að koma fyrir sig orði og líta vel út í viðtölum. Sjálfstæðismenn þurfa samt ekki að óttast að annað hvort þeirra muni leiða flokkinn til glötunar og hitt til nýrrar gullaldar. Bæði munu þau tryggja að flokkurinn haldi sínu og kannski aðeins betur en það (ekki annað hægt með svona lélega ríkisstjórn en að bæta við sig fylgi). Hanna höfðar e.t.v. til fleiri því hún er kona og með ljóst hár á meðan Bjarni gæti höfðað til annarra af því hann er karlmaður með snyrtilegt hár.

En munurinn á þeim? Póteitó, pótató?

Forgangsröðun: Góð, en ekki nóg.

Það er jákvætt að einhverjir þingmenn tali núna loksins um breytta forgangsröðun í útgjöldum ríkisins. Að menn stilli upp hinum ýmsu útgjaldaliðum ríkissjóðs, og velji suma verðuga og aðra ekki.

En betur má ef duga skal. Breytt forgangsröðun ein og sér skilar ekki árangri. Niðurskurðurinn sem nú þegar hefur verið boðaður þarf að rista dýpra og ná til alls hins opinbera rekstur (t.d. þingmannanna sjálfra).

En niðurskurður er heldur ekki nóg. Ríkið þarf að slaka á skattheimtu sinni um heilan helling. Landflótti, gjaldþrot og samdráttur í hagkerfinu eru vandamál sem hafa bara versnað undanfarin misseri, að mörgu leyti vegna þess að skattalóðið er að kremja allt sem enn lifir á Íslandi. Stjórnvöld hafa ekki leyft Íslandi að jafna sig á hruninu. Þau hafa aukið á vandann. Vont hefur versnað.

En vægari skattheimta er heldur ekki nóg. Ríkið þarf að minnka. Umsvif þess þurfa að dragast saman. Það sem ríkið hefur á sinni könnu í dag, og bannar í mörgum tilvikum einkaaðilum að gera, þarf að skera úr krumlum ríkisins. Ríkið þarf að hætta að rukka fyrir, fjármagna og reka t.d. heilbrigðisþjónustu, menntakerfið og vegakerfið (svo eitthvað af því helsta sé nefnt). Það er ekki nóg að ríkið skeri útgjöld til þessara tegunda starfsemi niður - ríkið þarf að breyta lögum og koma sér út úr þessari starfsemi.

Ríkið á líka að koma sér út úr framleiðslu peninga. Það er mjög mikilvægt. Eða hvað eiga menn nú eftir af rökum fyrir því að ríkið stundi og einoki peningaútgáfu? Rökstuðning Kommúnistaávarpsins?

En að ríkið sé minnkað og umsvif þess dregin saman er heldur ekki nóg. Ríkið þarf að hætta að skipta sér af hagkerfinu. Ríkið hefur mörg, alltof mörg!, tæki og tól til að skipta sér af viðskiptum og samskiptum fólks og fyrirtækja. Dæmi: Tollar, boð og bönn á sölu ýmis konar varnings og þjónustu, opinbert eftirlit, reglur um hitt og þetta, neysluskattar, skilyrði fyrir inn- og útflutningi, gjaldeyrishöft. Þetta þarf að fjúka. Góð byrjun væri að leyfa sölu og auglýsingar á öllu því sem er leyft að selja og auglýsa í Danmörku. Það væri góð byrjun. (Í gær sá ég, í dönsku sjónvarpi, sjónvarpsauglýsingar á spilavíti, viskí og verkjalyfjum í einum auglýsingatíma.)

Umræða á Alþingi um breytta forgangsröðun ríkisútgjalda er góð byrjun og nánast bylting frá því sem áður var. En betur má ef duga skal.

Vilja breyta forgangsröðun í fjárlögum

Kann hagfræðiprófessorinn hagfræði?

Mér tekst ekki að finna neitt sem segir mér hvort Mario Monti, verðandi forsætisráðherra Ítalíu, sé maður markaðarins eða miðstýringarinnar. Get samt varla ímyndað mér að maður sem verður háttsettur hjá ESB sé maður markaðarins.

Menn vona að nýrri ríkisstjórn takist að byggja upp Ítalíu á ný. Það verður erfitt verkefni sem skapar stjórnmálamönnum miklar óvinsældir. Thatcher tókst að lækna hið breska hagkerfi af mörgum kvillum þess á sínum tíma, en hún var sterkur leiðtogi og óhrædd við gagnrýni. Fyrir hennar tíma var Bretland "veiki maðurinn" í Evrópu. Núna eru þeir veiku sunnar í álfunni, og mun fleiri. Og engin Thatcher til að beita skurðarhnífnum á krabbameinskýlin.

Ef ætlunin er að koma Ítalíu út úr vandræðum sínum þarf að skera útgjöld hins opinbera þar um marga tugi prósenta, veikja verkalýðsfélögin, skerða lífeyrisréttindi allra, skerða launakjör opinberra starfsmanna, lækka skatta mikið, greiða skuldir hins opinbera, opna hagkerfið og draga úr opinberum afskiptum á öllum sviðum.

Pólitískt raunsæi segir að ekkert af þessu verði gert í Ítalíu. Menn munu fara á hnén til Þjóðverja og betla út stærri lán til að borga niður gjaldfallin lán. Helst með því að fá lánaða nýprentaða peninga sem þrýsta um leið vöxtum niður. Síðan verður veislunni haldið áfram. Hagfræðiprófessorinn, sem kannski kann hagfræði en kannski ekki, fær svo að taka pokann sinn þegar næsti skellur kemur. 

Ítalía sinni aftur burðarhlutverki