Ríkið þarf að losa sig við óþarfann

Stjórn og stjórnarandstaða rífast um „þolmörk" skattgreiðenda en slík umræða leiðir nánast undantekningalaust til þess að skattar eru hækkaðir örlítið meira. 

Ríkið lætur sér ekki nægja að reka skóla, sjúkrahús, lögreglu og dómstóla, en um slíkan ríkisrekstur er nokkuð breið pólitísk sátt á Íslandi þótt undirritaður sé honum mótfallinn. Ríkið stendur auk þess í umsvifamikilli og rándýrri miðstýringu á landbúnaði, skiptir sér ítrekað af sjávarútveginum, semur um orkuverð og skattaundanþágur við erlend fyrirtæki og fjármagnar kaffihúsahangs fjölmennrar ríkislistaelítu, svo fátt eitt sé nefnt. Þessu hafa Íslendingar ekki efni á. Svo einfalt er það.

Það sem ríkið hafði ekki á sinni könnu árið 2004 á það ekki að hafa á sinni könnu árið 2011. Á árinu 2004 mældust kjör barnafólks, ellilífeyrisþega og fátækra á Íslandi með þeim bestu í heimi. Þau geta verið það áfram þótt ríkisvaldið helmingist. Á árinu 2004 var skattaumhverfið á Íslandi talið aðlaðandi fyrir bæði fólk og fyrirtæki. Stefnum að því að svo megi aftur vera.

Umræðan ætti ekki að snúast um „þolmörk" skattgreiðenda, heldur „þolmörk" hins opinbera. Hvað stendur í vegi fyrir því að helminga hið opinbera á Íslandi á næsta ári og leyfa einkaframtakinu að taka við starfsmönnum ríkisins?

 

Niðurskurður bitni ekki á börnunum

Hvar eru sökudólgarnir?

Skotturnar, samstarfsvettvangur kvennafélaga á Íslandi, hvetja konur til að yfirgefa vinnustaði sína þegar 66% vinnudagsins er lokið næsta mánudag, eða kl. 14:25. Er það í samræmi við tölur frá Hagstofu Íslands sem sýna að konur voru með 66% af heildartekjum karla á síðasta ári.

Einmitt það já.

Sumt fólk heldur því fram að konum sé mismunað á atvinnumarkaði. Að þær fái minni laun fyrir sömu eða "sambærilega" vinnu og karlmenn. Því er jafnvel haldið fram að konum sé "mismunað" með kerfisbundnum hætti innan hins opinbera, þar sem laun eru meira og minna ákvörðuð út frá töxtum, þar sem aldur, menntun og reynsla er sett inn til að fá launatölu út.

Gott og vel. Segjum að þetta sé satt og rétt.

Hverjir eru það þá sem framkvæma þessa mismunun? Hverjir eru það sem taka fólk í atvinnuviðtöl, bjóða laun, fá gagntilboð og ná svo samningi um tiltekin laun, t.d. grunnlaun? Ef um mismunun er að ræða, þá hlýtur einhver að framkvæma hana, ekki satt?

Ég bíð spenntur eftir nafnalista frá Skottunum. Ef mismunun á sér stað, þá hlýtur einhver að framkvæma þá mismunun. Hverjir eru það?

Hvetja konur til að leggja niður vinnu

Hallarekstur er vísvitandi, pólitísk ákvörðun

Hallarekstur hins opinbera á Íslandi, bæði ríkisvalds og sveitarfélaga, er vísvitandi pólitísk stefna. Það er ekkert sem stendur á milli hallareksturs og "afgangs" af rekstri annað en vilji stjórnmálamanna til að spara og skera niður þar til skuldasöfnun stöðvast. Skuldasöfnun má tækla með aðgerðum og ákvörðunum sitjandi stjórnmálamanna, en hana má líka tækla á lengri tíma þannig að stjórnmálamenn næsta kjörtímabils sitji eftir með óráðsíuna (það er t.d. stefna Steingríms J.).

Eitt uppáhaldsdæmi mitt um vel heppnaða tiltekt í kjölfar hruns á hagkerfi er úr "gleymdu kreppunni" í Bandaríkjunum árin 1920-1921, í kjölfar peningaprentunar fyrri heimsstyrjaldar. Um þá kreppu má lesa hér, og er eftirfarandi tilvitnun þaðan (feitletrun mín):

The economic situation in 1920 was grim. By that year unemployment had jumped from 4 percent to nearly 12 percent, and GNP declined 17 percent. No wonder, then, that Secretary of Commerce Herbert Hoover — falsely characterized as a supporter of laissez-faire economics — urged President Harding to consider an array of interventions to turn the economy around. Hoover was ignored.

Instead of "fiscal stimulus," Harding cut the government's budget nearly in half between 1920 and 1922. The rest of Harding's approach was equally laissez-faire. Tax rates were slashed for all income groups. The national debt was reduced by one-third.

The Federal Reserve's activity, moreover, was hardly noticeable. As one economic historian puts it, "Despite the severity of the contraction, the Fed did not move to use its powers to turn the money supply around and fight the contraction." By the late summer of 1921, signs of recovery were already visible. The following year, unemployment was back down to 6.7 percent and it was only 2.4 percent by 1923.

Sársaukafull tiltekt þarf að eiga sér stað í kjölfar hruns. Fæstir stjórnmálamenn hafa bein í nefinu til að mæta þeirri tiltekt og flestir kjósa þess í stað að draga tiltektina á langinn í von um að pólitískar óvinsældir lendi á einhverjum öðrum. Þetta framlengir þjáningar og hindrar í raun aðlögun hagkerfisins að nýjum efnahagslegum raunveruleika.

Öll sveitarfélög á Suðurnesjum rekin með tapi

Borgarstjóri beinir athyglinni frá ...rekstri borgarinnar!

Jón Gnarr er einstakur stjórnmálamaður. Á meðan félagi hans, Dagur B. Eggertsson, stjórnar borginni á bak við tjöldin, þá hefur Jón Gnarr það hlutverk að dreifa athyglinni út um allar trissur.

Honum tókst að gera kostnað við flugeldasýningu að máli málanna í fleiri daga.

Hann beindi athyglinni að kostnaði vegna samgöngumiðstöðvar á meðan hann réð staðgengil fyrir sig í ráðhúsinu.

Núna talar hann um sameiningu sveitarfélaga. 

Á meðan safnar borgin skuldum og útsvarið verður bráðum skrúfað í botn. 

Óauglýstar ráðningar í glænýjar og rándýrar stöður innan borgarinnar halda einnig áfram. 

Fjölmiðlar falla fyrir öllu sem Jón Gnarr stillir upp til að dreifa athyglinni frá því sem máli skiptir. 

Reynslan talar öðru máli

Þeir sem tala fyrir sameiningu sveitarfélaga tala jafnan um mikinn sparnað vegna minnkandi "yfirbyggingar".

Reynslan talar öðru máli. Stærri sveitarfélög geta fengið stærri lán fyrir stærri framkvæmdum. Þau nýta oftar en ekki lánstraust sitt í botn og þurfa svo að halda útsvarinu í löglegu hámarki til að geta greitt vexti. Skattasamkeppni sveitarfélaga minnkar með sameiningu þeirra. 

Á árinu 1998 voru 124 sveitarfélög á Íslandi, og þau skulduðu um 80 milljarða en áttu um 20 milljarða.

Á árinu 2008 voru sveitarfélögin orðin 78 talsins, skulduðu tæpa 200 milljarða en "áttu" um 130 milljarða.

Um skuldirnar verður varla deilt. Um eignirnar leyfi ég mér að setja mörg og stór spurningamerki. Eru holræsakerfin ekki talin til "eigna" sveitarfélaga? Hver má eða vill kaupa þau af sveitarfélögunum? Má selja þau samkvæmt lögum? Ef ekki, eru þau þá eignir í einhverjum bókhaldslegum skilningi? Er hægt að selja þau upp í skuldir?

Ég mæli eindregið með því að fólk taki sameiningarskref hægt. Vel rekin sveitarfélög eins og Garðabær og Seltjarnarnes eiga fátt sameiginlegt með illa reknum sveitarfélögum eins og Reykjavík og Álftanesi nema landfræðilega nálægð. Vel rekin sveitarfélög eru nauðsynlegar flóttaleiðir fyrir fólk sem vill ekki láta drekkja sér í skuldum af óábyrgum stjórnmálamönnum. Við þurfum fleiri slík, en ekki færri.

Sameining spari milljarða

Stefán segir, Stefán þegir

Stefán Ólafsson er merkilegt fyrirbæri í íslenskri umræðu. Hans markmið er einfalt: Að láta ljósið skína sem skærast á vinstriflokkana á Íslandi, hvort sem þeir eru í stjórn eða stjórnarandstöðu, og beita öllum meðölum til þess.

Og þegar einhver hrekur talnaleikfimi hans, þá þegir hann. 

Þetta hefur hann ítrekað gert. Stefán segir - það er hrakið - Stefán þegir. Og svo byrjar hringurinn aftur. Fjölmiðlar segir ekkert og halda áfram að birta "útreikninga" hans gagnrýnislaust.

Segir stjórnvöld hafa hlíft þeim lægst launuðu

Skynsamlegt, en meira þarf til

Skattgreiðendur hafa víða krafist þess að hið opinbera sé sett í einhvers konar bönd svo það vaxi ekki stjórnlaust með tilheyrandi auknum þyngslum á skattgreiðendur.

Hér er til dæmis fjallað um hugmynd háttsetts embættismannsins í Bandaríkjunum um að takmarka eyðslu hins opinbera við hlutfall af þjóðarframleiðslu.  Hér er sagt frá því að á Nýja-Sjálandi sé hugsanlega verið að innleiða þak á eyðslu hins opinbera. Víða eru svokölluðu "sólsetursákvæði" sett á hina og þessa löggjöfina, en slík ákvæða segja að nema ný lög séu samþykkt eða þau gömlu framlengd, þá gufar ákveðin löggjöf (t.d. um einhverja ríkisstofnun eða einhvern skatt) upp á tilteknum degi. 

Tillaga Tryggva Þórs getur sennilega flokkast með einhverju af ofangreindu. Hugmyndin er að minnsta kosti sú sama: Að takmarka stjórnlausa útþenslu hins opinbera. Sú hugmynd er góð. En meira þarf til en ákvæði um takmörkun á vexti hins opinbera. Hið opinbera þarf að minnka. Góð hugmynd þarf því að verða enn betri.

Léttir peningamálastjórn og jafnar efnahagssveiflur

Leiðin til ánauðar

Ef það er búið að banna reykingar og öllum líður vel, af hverju þá ekki að banna áfengi og þá myndi öllum líða líka vel.

 Rökhugsun er sennilega ekki ein af forsendum þess að verða tónlistarmaður. Einar Örn Benediktsson er gott dæmi um það.

Samkvæmt "rökum" Einars má banna allt sem hinn háværi minnihluti ("allir") fullyrðir fyrir hönd allra annarra að valdi vellíðan. 

Sagan er troðfull af dæmum þess að nákvæmlega þetta hugarfar sé leiðin til ánauðar. Hinn þögli meirihluti þegir á meðan skuggi alræðisins læðist yfir, og fetar gjarnan leið minnstu mótstöðu hverju sinni.

Þýski presturinn Martin Niemöller hafði í upphafi verið stuðningsmaðurinn hinnar þýsku nasistastjórnar. Eftir því sem tíminn leið varð honum samt ljóst að nú væri röðin komin að honum, og orti hann af því tilefni eftirfarandi ljóð (í lauslegri þýðingu minni):

Þegar nasistarnir ofsóttu kommúnistana,
þagði ég;
ég var ekki kommúnisti.

Þegar þeir fangelsuðu jafnaðarmennina,
þagði ég;
ég var ekki jafnaðarmaður.

Þegar þeir ofsóttu verkalýðsfélögin,
sagði ég ekkert;
ég var ekki í verkalýðsfélagi.

Þegar þeir ofsóttu mig,
þá var enginn eftir til að segja neitt.

Stundum borgar sig ekki að þegja, þótt maður sé sammála tilteknu skrefi á leiðinni til ánauðar.

„Engin forræðishyggja“

Já nákvæmlega - 2 ár!

Það eru rétt tvö ár síðan við fórum fram af hengifluginu í íslensku efnahagslífi, vegna þeirrar efnahagsstefnu, vegna þeirrar efnahagsráðgjafar.

Þetta segir Svandís Svavarsdóttir, sem bendir til þess að hún geri sér grein fyrir að það eru, einmitt, 2 ár síðan hagkerfið hrundi. 2 ár. Það er kannski ekki langur tími, en engu að síður tími sem margar ríkisstjórnir hafa nýtt á mjög mismunandi hátt.

Sumstaðar hefur ríkisvaldið tekið á hallarekstri sínum með lækkun útgjalda og auknu aðhaldi. Sumstaðar hafa peningaprentvélarnar verið settar í gang. Sumstaðar hafa "lánalínur" verið nýttar til að kaffæra ríkissjóði í skuldum - skuldir sem síðan eru nýttar til að fjármagna neyslu.

2 ár eru e.t.v. ekki langur tími, en engu að síður nægur tími til að gera ýmislegt rangt og þannig gera vont verra. Efnahagsstefna ríkisstjórnarinnar hefur gert slæmt ástand að mun verra ástandi. Mörg hagkerfi eru byrjuð að jafna sig, en á Íslandi sekkur skipið dýpra og dýpra.

Íslensku "norrænu" velferðarstjórninni væri nær að hætta að apa upp efnahagsstefnu Bandaríkjanna (skuldsett neysla og peningaprentun) og byrja að apa upp efnahagsstefnu Svía (lækkun skatta og aðhald í ríkisrekstri).

Styður frumvarpið en hefur ekki áhuga á álveri

Spurningar til spekinganna

Það er allt gott og blessað við að eiga sér áhugamál. Björk Guðmundsdóttir hefur núna fundið sér eitt: Að berjast gegn ekki-ríkiseigu og ekki-ríkisrekstri á íslenskum orkufyrirtækjum (þótt hún þekki eflaust til "afreka" OR og Landsvirkjunar í tryggri eigu ríkisvaldsins).

Þetta minnir svolítið á baráttu ýmissa frægðarmenna gegn t.d. hvalveiðum og loðdýrarækt.

Björk er núna komin í teymi með franska sósíalistanum Evu Joly. Bæði hafa þau tíma og áhuga og ekki virðist þeim vanta athygli fjölmiðlamanna.

Persónulega vona ég að þær stöllur gefist fljótlega upp á þessu áhugamáli sínu og finni sér önnur, t.d. söng eða forsetaframboð. 

Joly styður áskorun Bjarkar