Kreppuhagfræði 101

Greinilegt er á umræðunni að hvorki íslenskir blaðamenn né stjórnmálamenn eru sérstaklega vel að sér í grunnatriðum hagfræðinnar. Þessu til staðfestingar má benda á eftirfarandi atriði sem fjölmiðlar og stjórnmálamenn meðhöndla meira og minna rangt, og um leið er í örstuttu máli bent á hvernig á að meðhöndla þau rétt:

• Gjaldeyrishöft: Koma í veg fyrir eðlilega verðmyndun á gjaldmiðlum í íslenskum krónum. Aðlögun að auknu peningamagni er slegið á frest með seinni tíma sársaukafullri og óumflýjanlegri aðlögun.
• Afnám verðtryggingar: Í umhverfi verðbólgu mun lögbann á verðtryggingu keyra allt lánsfé í felur og vexti upp sem nemur verðbólgunni, í hið minnsta.
• Aukin ríkisútgjöld: Ríkisútgjöld eru einfaldlega útgjöld skattgreiðenda og flytja fé frá þeim til útvaldra aðila sem græða á kostnað allra annarra. Einnig má fjármagna ríkisútgjöld með prentun peninga og þynna út verðmæti þeirra peninga sem áður voru til. Það hefur sömu áhrif og t.d. tap fólks á fjárfestingu í peningamarkaðssjóðum, en er auðveldara að komast upp með.
• Auknar framkvæmdir á vegum ríkisins: Ríkisvaldið aflar sér ráðstöfunartekna með því að skerða tekjur skattgreiðenda. „Mannaflsfrekar framkvæmdir“ á vegum ríkisvaldsins eru greiddar af skattgreiðendum sem hafa þá minna á milli handanna. Tilkomumiklar brýr og byggingar eru öllum sýnilegar. Þær fjárfestingar sem glötuðust við skattheimtuna sjást ekki. Þessu gleyma flestir. 
• Hvatning til almennings um að halda áfram að eyða: Almenningur reynir nú að láta enda ná saman og grynnka á skuldum. Aukin skuldsetning og neysla grefur undan fjárhagslegri getu almennings seinna.
• Skattahækkanir (t.d. á tekjur, áfengi og tóbak): Skerðir ráðstöfunartekjur sem bitnar fyrst og fremst á þeim sem þurfa að vanda valið mest þegar kemur að útgjöldum. Skattahækkanir eru sannkallaðir lágtekjuskattar.
• Áhyggjur af verðfalli á hlutabréfum og húsnæði: Verð á hlutabréfum og húsnæði hefur blásist út á tímum aukins peningamagns og ódýrra lána. Verð þarf að lækka til að jafnvægi náist á milli framboðs og eftirspurnar. Upplausn slæmra fjárfestinga er nauðsynleg þótt hún sé mörgum sársaukafull.
• Hækkun atvinnuleysisbóta: Gerir atvinnuleysi eftirsóknarvert miðað við aðra valkosti (t.d. nám) og þeim, sem vantar vinnuafl, fá það ekki nema verðmætasköpun vinnunnar sé meiri en sem nemur bótunum. Atvinnuleysi verðlaunað og þar með aukið og framlengt, sérstaklega fyrir ófaglærða og ungt fólk.
• Ríkisábyrgð á skuldum einkafyrirtækja (t.d. bankanna): Hvetur til áhættusækinnar hegðunar. Gróðinn er einkavæddur en tapið þjóðnýtt.
• Áframhaldandi ríkisstyrking atvinnuvega (t.d. landbúnaðar): Viðheldur óhagkvæmri framleiðslu og neytendur gjalda með háu vöruverði og háum sköttum, sem rýrir lífskjör þeirra.
• Lögvernd kjarasamninga: Í slæmu árferði dragast tekjur flestra fyrirtækja saman. Þau neyðast þá til að segja upp fólki ef ekki má endursemja um laun, og lækka þau. Margir vilja vinna frekar en að sjá fram á atvinnuleysi og munu þá sætta sig við skerðingu launa. Með því banna slíkt með lögum eða lögvörðum kjarasamningum fær atvinnurekandinn ekki möguleika á að halda í starfsfólk sitt.
• Aukin reglugerðabyrði: Því hefur verið haldið fram að ein regluþyngsta atvinnugrein Íslands, fjármálageirinn, hafi skort eftirlit og reglur og að það sé ástæða bankahrunsins. Hið rétta er að vegna hinna íþyngjandi reglugerða var samkeppni heft og þá aðila sem voru á markaði vantaði því markaðsaðhald, sem, auk ríkis- og seðlabankaábyrgðar á nær öllum skuldbindingum, leiddi til óábyrgrar og áhættusækinnar hegðunar.
• Að velja íslenskt: Að velja íslenskt bara til að velja íslenskt er slæmt fyrir neytendur ef þeir þurfa að greiða hærra verð en fyrir sambærilegan innfluttan varning. Slíkt rýrir lífskjör þeirra og grefur undan getu þeirra til að greiða niður lán, spara og fjárfesta.
• Áhyggjur af ódýru vinnuafli útlendinga / innflytjenda: Á tímum mikillar atvinnu og í umhverfi opinna landamæra flykkjast útlendingar til Íslands til að vinna.  Hvorki íslenskum launþegum né skattgreiðendum stafar hætta af hinu nýja vinnuafli sem vinnur störf sem ella hefði þurft að leggja niður eða flytja úr landi (ef slíkt er mögulegt), þ.e. á meðan velferðarkerfið er ekki of gjafmilt á atvinnuleysi.

Stjórnlaus vöxtur hins opinbera seinustu ár hefur gert það háð góðærisskatttekjum sem gufa núna upp. Með aðhaldsleysinu steypir ríkið sér nú út í risavaxinn hallarekstur og skuldsetningu næstu kynslóða.
 
Hjólum atvinnulífsins verður ekki haldið gangandi með gjaldeyrishöftum, óhagkvæmri og niðurgreiddri framleiðslu, fátækum neytendum, sárþjáðum skattgreiðendum og lömuðum fjárfestum. Eina ráðið út úr vítahring dýrs ríkisreksturs og efnahagslegrar niðursveiflu er að skera niður útgjöld hins opinbera, borga skuldir og sýna aðhald í rekstri. Markaðslögmálunum á einnig að gefa lausan tauminn til að taka til í íslensku hagkerfi. Því fyrr sem það gerist, því fyrr mun kreppan verða að nýju og öllu varanlegra góðæri.

Grein birtist áður í Morgunblaðinu, laugardaginn 24. janúar sl.

'Hjálp, ég er kona!'

Jóhanna Sigurðardóttir, flugfreyja, talar núna um að setja kynjakvóta (er annars ekki móðins núna að rifja upp menntun íslenskra ráðherra, eða gildir það bara um fjármálaráðherra?). Svo sem ekkert fréttnæmt við það. Hún er einfaldlega mikið fyrir að stinga fingrum ríkisvaldsins undir pilsfald einstaklinga og einkafyrirtækja og og skipta sér af því sem þar gerist. Svokölluð forræðishyggjumanneskja. Því kemur ekkert á óvart að hún vilji kynjakvóta.

Hið athyglisverða finnst mér vera "röksemdar"færsla hennar. Að fyrirtæki með konum í stjórn vegni betur, lendi síður í vanskilum og allt það. Nú segir sagan að Asíu-búar séu mjög sparsamir og duglegir. Talað er um að Skotar haldi fast í aurinn. Gyðingar eiga víst að vera góðir í viðskiptum. Mundi Jóhanna setja "Gyðinga-lög" og "Asíubúa-lög" ef um það væri beðið og hægt væri að útvega viðeigandi tölfræði? Ef hún tekur mark á eigin röksemdum fyrir kynjakvótum þá mundi ég halda það.

Stórkostlegt er að hún segi að Norðmenn hafi náð "árangri" með kynjakvótalöggjöf sinni. Ef Jóhanna vill að ég borgi 50% skatt en ekki 35% og breytir skattalögum á þann veg, er það þá "árangur" að ég muni svo borga 50% skatt? Nei, ég vildi einfaldlega forðast fangaklefann og greiddi því uppsettann skatt. Kannski að ég hafi náð "árangri" með því að ná að forðast fangaklefann með því að þóknast yfirvöldum?

Jóhanna Sigurðardóttir, flugfreyja og stjórnlyndissjúklingur.

Félagsmálaráðherra: Aðhyllist kynjakvóta