Báknið er ekki blaðra heldur glerkúla

Oft er við hæfi að tala um að báknið, þ.e. hinn opinberi rekstur, sé að blásast út. Þá er gjarnan talað um að það blási út eins og blaðra. En er það rétt samlíking?

Vissulega blásum við í blöðru en þegar við hættum að blása þá lekur loftið úr henni. Blöðrur springa líka auðveldlega. Ekkert af þessu á við um báknið. Þegar blásið er í báknið þá stækkar það, varanlega. Ekki dugir einu sinni að sameina stofnanir til að fækka opinberum starfsmönnum því þeir finna bara upp á nýjum verkefnum til að réttlæta ráðningar.

Rétt samlíking er áfram sú að tala um að báknið sé að blásast út, en ekki eins og blaðra heldur eins og glerkúla. Þannig sé heitu loftið blásið þegar glerið er heitt. Glerið kólnar hratt og heldur lögun sinni þótt blæstri sé hætt og holrýmið í glerkúlunni er opið. 

Ekki dugir neinn títuprjónn til að draga úr stærð glerkúlunnar. Nei, menn þurfa hamar og að leggja til atlögu við grundvallaratriðið, sem er það að glerkúlan er orðin alltof stór og menn þurfa einfaldlega að byrja upp á nýtt: Afnema lög og reglur sem kalla á mikinn fjölda opinberra starfsmanna til að fylgja eftir. Þannig er hægt að minnka báknið um dugi prósenta án þess að nokkur sjái muninn, nema auðvitað þeir sem misstu þægilegu innivinnuna og þurfa að sækja sér nýtt starf á frjálsum markaði sem sér endurnýjun lífdaga þegar báknið hefur minnkað. 

Sennilega blundar í mörgum sú trú að báknið þurfi að vera stórt til að tryggja neytendavernd, traust umsóknarferli, vandaða stjórnsýslu, vernd dýra og umhverfis, aðgang að vegabréfum og sjúkdómalausa kjúklingarétti. Ég er ósammála. Var allt í svo miklum ólestri fyrir 20-30 árum síðan að báknið einfaldlega varð að stækka? Það er ekki rétt söguskýring. Rétt söguskýring er sú að frá Evrópu streyma tilskipanir sem Íslendingar gullhúða, og svo er auðvitað hin eðlislæga þörf báknsins til að stækka sig, t.d. með upplýsingafulltrúum og aðstoðarmönnum því kjörnir fulltrúar eru of uppteknir á samfélagsmiðlum til að vinna vinnuna sína. 

En það er ekkert að fara gerast. Kjörnir fulltrúar sem sýna minnkun báknsins áhuga eru máttlausir. Ríkisstjórnin er of upptekin af viðhaldi eigin lífs til að hugsa í lausnum og grípa til aðgerða. Fjölmiðlar eru með hugann við dellu dagsins. Almenningur er bara feginn að þurfa ekki að hugleiða kosningar strax. 

Sigurvegagarnir eru opinberir starfsmenn. Þú tapar.

Athugasemdir

[Ásgrímur Hartmannsson, 27.12.2023 kl. 20:58]

Besta samlýkingin er að ríkið er eins og snýkjudýr, eða krabbamein.

Það lifir á hýslinum, stækkar bara og stækkar, leggur ekkert til, tekur bara frá, og á endanum deyr hýsillinn.

[Geir Ágústsson, 27.12.2023 kl. 22:00]

Þetta er reyndar frábær samlíking. Þau eru ófá ríkin sem hafa drepist svona. 

[Guðjón E. Hreinberg, 28.12.2023 kl. 00:00]

Mjölnir mætir í útrétta hönd, sem veldur.

[Guðjón E. Hreinberg, 28.12.2023 kl. 00:01]

Mjölnir mætir í hæfa mund sem veldur. ;)

[Guðjón E. Hreinberg, 28.12.2023 kl. 00:01]

Mjölnir mætir í mund er veldur. -- sorrý ég ýti of hratt á Enter lykilinn.

[Wilhelm Emilsson, 28.12.2023 kl. 05:28]

Hvað er draumalandið, að ykkar mati, þ.e.a.s. land þar sem ríkisafskipti eru lítil?

[Helga Kristjánsdóttir, 28.12.2023 kl. 09:24]

þörfnust við draumalands til að að halda  góð réttlát heit. Ríkið er ekki landið en þjóðin byggir það,velur stjórnendur að mestu gegn skilorði (þeir heita að gera þetta og hitt) án viðurlaga.Á sama tíma gengur réttlætið eftir séu loforðin haldin...

[Geir Ágústsson, 28.12.2023 kl. 09:39]

Wilhelm,

Kannski bara Ísland fyrir 20 árum. Hér er lítið dæmi um viðhorfið sem þá ríkti hjá ríkisstjórn Íslands:

Miðvikudagur 7. september 2005 - Andríki (andriki.is)

[Wilhelm Emilsson, 28.12.2023 kl. 10:13]

Takk fyrir svörin, Helga og Geir. Ég var bara að fiska eftir dæmi úr nútímanum, ekki úr fortíðinni, svo við getum fengið skýra mynd af því hvaða land fólki, sem vill takmarka ríkisafskipti, finnst best, eða allavega betra en Ísland eða hin Norðurlöndin. 

[Geir Ágústsson, 28.12.2023 kl. 10:44]

Wilhelm,

Þá er sennilega betra að spyrja sig á hvaða vegferð ríki er, frekar en að taka af því stillimynd í dag (úr því þú leyfir ekki brotthvarf til betri tíma í þessari hugsunatilraun).

Evrópa er stöðnuð. Þar hefur ekki eitt af stóru tæknifyrirtækjunum fæðst. Þýskaland er lasið. Fyrirtæki flýja. Tollamúrar eru núna reistir í nafni verndunar á landbúnaði og loftslagi. Íslendingar þekkja svo vel viðhorf Evrópu til reglugerða og loftslagsskatta. 

Mér fannst Nýja-Sjáland og Singapore einu sinni vera spennandi staðir en svo komu veirutímar sem sýndu hvað er grunnt á fasismann þar, svo nei takk. Sama gildir raunar um Ástralíu. 

Núna hefur endurreisn Argentínu hafist, og meðal annars búið að leggja niður flest ráðuneyti. Ef hún gengur vel og þingið flækist ekki of mikið fyrir þá er gott að rifja upp að ríkið var einu sinni það auðugasta í heimi. Allt ef því mögulegt.

Sum ríki Bandaríkjanna eru á réttri leið og laða til sín bæði fólk og fyrirtæki. Flórída er gott dæmi um það. Kalifornía er andstætt dæmi. En allt er þetta voðalega brothætt og gæti breyst hratt með nýjum ríkisstjóra.

Færeyjar virðast vera hálfgerð vin í eyðimörk pólitísks rétttrúnaðar. Þar stóðu menn í lappirnar á veirutímum og virðist ekki feykjast eins og lauf í vindi tískustraumanna. Þeir eru samt of háðir Dönum sem ótrúlegt en satt eru tilbúnir að dæla peningum í eyjurnar í skiptum fyrir tilkall til þeirra.

[Wilhelm Emilsson, 28.12.2023 kl. 11:54]

Takk kærlega fyrir skýrt og ítarlegt svar, Geir.

[Ásgrímur Hartmannsson, 28.12.2023 kl. 17:28]

Argentína lítur vel út, þetta virðist ágætis byrjun hjá þeim.

Svo virðist Svíþjóð vera að ranka við sér.  Gæti batnað í framtíðinni.  Þeir tóku ekkert þátt í kóvitleysunni.

[Wilhelm Emilsson, 29.12.2023 kl. 01:49]

Ég myndi frekar veðja á Svíþjóð en Argentínu, Ásgrímur :0)