Um fólk sem veit minna en apar um heiminn (ég og þú)

Ég lauk nýlega við bókina Factfulness: Ten Reasons We are Wrong About the World -- and Why Things Are Better Than You Think eftir sænska prófessorinn Hans Rosling, sem lést fyrir nokkrum árum. Hans þessi barðist í áratugi fyrir nokkru sem hann kallaði "fact based worldview" (meðal annars með æðislegum fyrirlestrum) og sýndi ítrekað fram á að við vitum í raun voðalega lítið um heiminn okkar. Allir geta komist að þessu um sjálfa sig með því að taka svolítið próf og fá sennilega lægri einkunn en api sem giskar af handahófi á öll svörin. 

En hvernig stendur á þessari djúpstæðu vanþekkingu á heiminum? Hans reynir að útskýra það á margan hátt, meðal annars því hvernig fréttir þurfa að ýkja hið slæma og fjalla lítið um hið góða eða endurtekna því annars nennir enginn að lesa þær. Þannig veistu sennilega meira um fjölda veiðimanna í Svíþjóð sem hafa verið drepnir af björnum (tveir á 100 árum) en fjölda tilvika í Svíþjóð þar sem manneskja drepur maka sinn (fjörtíu tilfelli á ári).

Fordómar eru einnig á ferðinni. Við sjáum ekki fyrir okkur að fólk í Asíu og Afríku geti komist út úr sárustu fátæktinni, eða þar til Asíu tókst það að mestu á einni mannsævi. Við vitum ekki að börnum í heiminum sem deyja áður en þau ná eins árs aldri hefur fækkað úr 14 milljónum í 4 milljónir á 40 árum á sama tíma og heildarfjöldi fæðinga hefur aukist mikið, og dánarhlutfallið því fallið úr 15% í 4% (ef ég man það rétt).

Við höldum að lýðræði sé forsenda velmegunar en það er það ekki. 

Hann fjallar um ebólufaraldur í Afríku og hvernig röng og ýkt gögn afvegaleiddu allar aðgerðir og sviptu í raun marga nauðsynlegri heilbrigðisþjónustu (Hans Rosling snéri sér sennilega oft við í gröfinni á kóvít-árunum og kannski var bara mjög „heppilegt“ fyrir sprautuframleiðendur og hræðslupresta að hann hafi verið látinn áður en sú vitleysa hófst).

Við höldum að mannkyninu sé að fjölda stjórnlaust á meðan allar spár segja að heildarfjöldi barna undir 15 ára aldri verði sá sami árið 2100 og hann er núna og mannfjöldinn staðnæmist á bilinu 10-12 milljarðar. Það er af því flestar konur eru farnar að eignast færri börn sem lifa lengur, og fjölgun mannkyns verður aðallega fjölgun fullorðinna.

Ég gæti haldið endalaust áfram en vil bara nefna að þú veist sennilega minna um heiminn en api og vilt mögulega gera eitthvað í því. 

Athugasemdir

[Helga Kristjánsdóttir, 19.9.2022 kl. 00:49]

Hvað veit ég hversu mikið apar vita um heiminn? Þá geri ég ráð fyrir að Alheimurinn sé undanþeginn. En David Attenborough kemst ótrúleg nálægt þeim og festir á filmu,gott ef ég segði ekki á prófi að þeir séu jurta og ávaxta ætur.  Ég fell ekki þó ég segi að karlapi hafi kosið sig sjálfan sem foringja svæðis,vegna fimi fífldirfsku og frekju til apynja. Foringinn mæðist ekki við fjölgunina,hann skreppur í skoðunarferðir og enginn nema hann getur hegnt aumingjunum sem stelast í trambolínið hans.   

[Geir Ágústsson, 19.9.2022 kl. 11:18]

Helga,

Hans Rosling notaði mikið í gríni að fólk vissi minna en apar því það skoraði lægra en sá sem velur svör af handahófi, en bókin hans snýst ekki um að þekkja einhverjar tölur heldur tileinka sér hugarfar sem endurspeglar heiminn betur en það í höfði fréttafíkla. 

Fyrir þá sem vilja mjög skemmtilegan og lifandi inngang að þessu hugarfari þá mæli ég með þessum fyrirlestri:

https://www.ted.com/talks/hans_rosling_the_best_stats_you_ve_ever_seen

[Hörður Þormar (IP-tala skráð) 19.9.2022 kl. 13:14]

Varð maðurinn til fyrir tilviljun og er hann endilega kominn á hæsta mögulega vitsmunastig?                          Zufall Mensch? Der kleine Schritt zum großen Gehirn | MDR DOK           

[Helga Kristjánsdóttir, 19.9.2022 kl. 14:47]

Já Geir það gerir öllum gott ekki síst mér,þakka þér.

[Bjarni (IP-tala skráð) 19.9.2022 kl. 15:28]

Ì þessu prófi eru gefnir 3 svarmöguleik  ið hverri spurningu.  Hadahófskend ágiskun gæti því líklega gefi 6 rétt svör af 18 mögulegum.  Ég fékk 12 rétt svör og veit því meira um heiminn en api.

[Magnús Sigurðsson, 19.9.2022 kl. 17:09]

Það er ekki gáfulegt að gera lítið úr öpum.

Spóinn hefur vetursetu í Vestur Afríku sunnan Sahara og flýgur þangað í einni lotu frá Íslandi.

Ungar fljúga héðan nokkrum vikum á eftir foreldrunum og treysta á eðlisávísun til að rata.

Ekki vera api Geir, -vertu spói.

[Geir Ágústsson, 19.9.2022 kl. 17:37]

Bjarni,

Til hamingju! Já, þú slærð út apann og vel það.

Magnús,

Hér hefur enginn gert lítið úr öpum. Þvert á móti, hér er baunað aðeins á þátttakendur á fundum World Economic Forum, Sameinuðu þjóðanna, alþjóðegum ráðstefnum vísindamanna og fleiri sem hafa tekið próf Hans Rosling og skorað töluvert verr en apar.

[Magnús Sigurðsson, 19.9.2022 kl. 19:30]

Ég sagði það nú heldur hvergi Geir, þess vegna skáletraði ég api.

[Geir Ágústsson, 19.9.2022 kl. 20:02]

Magnús,

Þá misskildi ég, en fékk um leið smávegis afsökun til að benda á virðulegt fólk í dýrum fötum á framfæri skattgreiðenda sem kolféll á prófi sem Bjarni okkar hérna stóðst prýðilega. Það er greinilegt að hann vinnur ekki sem sérfræðingur í mannfjöldaspám, sóttvörnum og alþjóðastjórnmálum. Sem betur fer.

[Magnús Sigurðsson, 19.9.2022 kl. 20:58]

Þið Bjarni eru með þetta Geir, -eins og spóar.