Um spillingu á Íslandi

Ég átti í svolitlum orðaskiptum á fjésbókinni um daginn þar sem innihald umræðunnar var nokkurn veginn á þessa leið:

Maður A: Ísland er gjörspillt! Við þurfum nýja stjórn!
Ég: Nú hvernig þá? Er meiri spilling núna en í tíð fráfarandi ríkisstjórnar? Hvernig þá?
Maður B: Já, menn þurfa að vera blindir og heyrnalausir til að sjá það ekki.
Ég: Fyrir hönd blindra og heyrnalausa óska ég hér með eftir rökstuðningi.
Maður C: Nefndu sjálfur dæmi um spillingu hjá fráfarandi ríkisstjórn!

Sem sagt, einhver hrópar spilling og óskar eftir nýrri ríkisstjórn og svo er ætlast til þess að ég taki dæmi um spillingu hjá fráfarandi ríkisstjórn. 

En gott og vel, þetta er eitthvað til að leggja út frá.

Á Íslandi er ríkisvald - jafnvel sterkt ríkisvald - og þar af leiðir að einhver spilling á sér stað. Ég tengi þetta tvennt mjög ákveðið saman: Pólitísk völd og spillingu.

Hvorki núverandi né fráfarandi ríkisstjórn á yfir höfði sér sakamál vegna spillingar þótt spilling sé vissulega ólögleg. Spillingin, eins og ég upplifi hana, kemur samt ekki alltaf fram sem lögbrot. Stundum birtist hún í sakleysislegum ráðningum á forstöðumönnum ríkisstofnana. Stundum er sumum hyglað en öðrum ekki. 

Eftir stendur samt að ég get ekki séð að spilling hafi aukist í tíð núverandi ríkisstjórnar og að ásakanir um spillingu sem réttlætingu fyrir stjórnarskiptum standi á mjög styrkum fótum. Þeir sem vilja stærra ríkisvald eru að biðja um kosningar en þeir eru ekki að greiða götuna fyrir upprætingu spillingar. Miklu nær væri að berjast fyrir minna ríkisvaldi þannig að spilling hætti að vera pólitískt vandamál heldur miklu frekar vandamál sem bítur þá persónulega í rassinn sem stunda hana. 

Athugasemdir

[Haukurinn, 27.6.2016 kl. 07:07]

Spilling er í raun og veru þegar eiginhagsmunir einstaklingsins eru aðrir en hagsmunir samfélagsins/stofnaninnar/o.s.frv. og hafa í för með sér niðurstöðu sem ekki endilega er sú hagkvæmasta eða mest rökrétta í stöðunni. Eins og þú svo réttilega bendir á, þá getur frændhylli eða persónuleg sambönd verið tákn um kerfisræna spillingu. Það sem ég myndi vilja benda þér á í þessu sambandi er, að spilling er ekki eitthvað sem eingöngu einkennir ríkisvald eða pólitísk völd. Þar finnst mér þú vera að einfalda nokkuð gróflega - þó svo ég sé sammála þér að mörgu leyti með það að spilling og óhagkvæmi sé eitthvað sem einatt er fylgifiskur ríkisreksturs. Spilling og óhagkvæmi er eitthvað sem líkur skýtur upp kollinum í einkageiranum - því að þar fer líka fram pólitík þó svo önnur lógík stýri rekstrinum en í ríkisgeiranum. Sést það best á því hversu keimlík einkafyrirtæki oft eru og verða ríkisstofnunum - einkum og sér í lagi þegar þau ná vissri stærð.

[Geir Ágústsson, 27.6.2016 kl. 07:27]

Sæll Haukur,

Það er rétt að innan einkafyrirtækja getur þrifist spilling. Hins vegar er ákveðið samkeppnisforskot fólgið í að uppræta slíka spillingu svo hagsmunir einstaklinga og heildar fari saman. Markaðurinn refsar fyrir óhagkvæmni - óhagkvæmni þurrkar út hagnað eða gerir hann minni en hann gæti verið. Undantekningar eru auðvitað til, t.d. hjá fyrirtækjum með góð tengsl við opinbera kaupendur að þjónustu þeirra. 

Hvatarnir eru einfaldlega allt aðrir. Spilltur embættismaður fær launin sín áfram þótt skattgreiðendur tapi (gefið að ekki komist upp um hann eða ekki takist að reka hann). Eigandi einkafyrirtækis tapar persónulega fjármunum. Þessir hvatar breytast ekki þótt Bjarni Ben. stígi af stóli forsætisráðherra og að í staðinn komi Katrín Jakobsdóttir. 

[Haukurinn, 27.6.2016 kl. 07:42]

Sæll Geir

Það er vissulega rétt - en samt sem áður þá þrífst óhagkvæmni og spilling í einkafyrirtækjum sem ná vissri stærð, því áhrifin af óhagkvæmninni og spillingunni hefur ekki eins stór áhrif á stöðu fyrirtækisin og þau yrðu að öllu jöfnu í minni fyrirtækjum.

Ég myndi vilja halda því fram, að hér sé í raun eingöngu spurning um tíma, ef um ræðir kerfi, með opinberum stofnunum og einkareknum fyrirtækjum, sem fylgir að fullu gildandi reglum og lögum. Það er innbyggt ákveðið 'lagg' í opinbera geirann sem gerir að afleiðingar gjörða embættismanna og stjórnmálamanna koma seinna fram en fyrir þá sem starfa á frjálsum markaði. Markaðurinn er hreinlega sneggri að refsa fyrir óhagkvæmar gjörðir en opinberi geirinn. En mín tesa er sú, að öllu jöfnu í kerfi sem að fullu fylgir gildandi reglum þá sé eingöngu um tímaspursmál hvenær afleiðingar gjörða fá fulla virkni.

Hvað varðar útskipti í ríkisstjórn, þá tel ég að sama skapi jafn líklegt að millistjórnandi hjá Apple hafi getað haldið fast í sömu hvata hvort sem Steve Jobs eða Tim Cook er forstjóri fyrirtækisins.

[Sigurður K Hjaltested (IP-tala skráð) 27.6.2016 kl. 11:28]

Sæll Geir.

Mikið til í þessu hjá þér.

En svona ti gamans, kíktu á þessa

slóð, þar fer sá sem skrifar ansi nálægt sannleikanum.

http://kvennabladid.is/2015/05/05/rett-um-300-thusund/?fb_action_ids=1761390224097223&fb_action_types=og.comments&fb_source=other_multiline&action_object_map=%5B958099994211020%5D&action_type_map=%5B%22og.comments%22%5D&action_ref_map=%5B%5D

Allgjör snilld.

M.b.kv.

[Geir Ágústsson, 27.6.2016 kl. 11:47]

Þetta er skemmtilegur listi þarna á Kvennablaðinu. Það væri öllum til gangs ef svona lista yrði viðhaldið svo menn sjái hvað grísirnir á ríkisgyltunni aðhafast. Síðan vilja menn að stjórnmálamenn fái MEIRI völd. Jahérna.