Stjórnarskráin: Pappír sem má leiða hjá sér

Á sá á einum stað spurt hvað væri til ráða ef Alþingi samþykkti lög sem ganga gegn stjórnarskránni, og hvaða tryggingar væru fyrir því að slíkt gerðist ekki, og hvað er til ráða ef það gerist.

Þetta er áhugavert efni. Stjórnarskráin kallast yfirleitt æðstu lög Íslands, og lög sem brjóta á ákvæðum hennar eiga helst ekki að sleppa í gegnum kerfið. Þau gera það nú samt held ég. Ég held að stjórnarskráin sé margbrotin. Ég held að það hafi engar afleiðingar fyrir hið opinbera.

Mig vantar í þessu samhengi aðstoð: Hvaða orð var það aftur sem Jóhanna Sigurðardóttir notaði þegar menn bentu henni á að norskur seðlabankastjóri í Seðlabanka Íslands væri ólögmætt skv. stjórnarskrá? Hún sagði að hann hefði verið tilnefndur en ekki skipaður, eða eitthvað álíka, og notaði síðan eitthvað orð? Var það "tækniatriði" eða hvað?

(Já, þetta er sama Jóhanna og lagði mikla áherslu á að setja nýja stjórnarskrá, sem henni langaði eflaust til að umbæri ótakmörkuð völd hins opinbera svo ríkisvaldið þyrfti ekki að óttast lögsóknir. En það er önnur saga.)

Nú er það auðvitað svo að stjórnarskráin er bara plagg og orðalag þess má túlka hvernig sem yfirvöldum þóknast, og dómstólar yfirvalda eiga það til að túlka í hag herra sinna. Nýlegur dómur Stálskipa gegn ríkisvaldinu staðfestir það. Þar var hugsanlegt stjórnarskrárbrot í formi auðlegðarskatts réttlætt af dómurum af því ríkisvaldið hafi þurft peningana. 

En það væri gaman að kafa dýpra. Það væri gaman að sjá hversu mörg lög er búið að afnema því þau voru talin brjóta gegn einhverjum ákvæðum stjórnarskrár. Það væri gaman að fá yfirlit yfir dómsmál gegn ríkisvaldinu í þessu samhengi, og fá yfirlit yfir úrskurðina.

Sú heiðarlega tilraun til að takmarka völd hins opinbera með stjórnarskrám hefur auðvitað mistekist fyrir löngu, bæði á Íslandi og annars staðar, en að sjá dæmi um það er eflaust áhugavert í sjálfu sér. 

Athugasemdir

[Refsarinn (IP-tala skráð) 13.3.2015 kl. 17:51]

Væri hægt að afnema gjaldeyrishöftin á morgun án skelfilegra afleiðinga?

[Geir Ágústsson, 14.3.2015 kl. 11:37]

Það fer eftir því hver á í hlut. Sumir hafa mikla hagsmuni af höftunum og myndu eflaust tapa stórfé ef íslenska krónan fengi rétt verð. Aðrir myndu hins vegar græða, beint eða óbeint, á því að geta notað íslensku krónuna eins og raunverulegan pappírsgjaldmiðil hvers notkun er ekki háð allskyns leyfum og undanþágum.