Barbararíkið Danmörk og áfengið

Eftirfarandi grein mín birtist í Morgunblaðinu í dag. Ég vona að hún veki a.m.k. einn forræðishyggju-siðapostula-fílabeinsturn-boðara-bannarann til umhugsunar svo að viðkomandi láti af andstöðu sinni við frjáls viðskipti og samskipti annarra.

************************** 

Margir Íslendingar hafa heimsótt og jafnvel búið í Danmörku. Þar í landi geta 16 ára unglingar keypt bjór og vín að 18% styrkleika í hvaða verslun sem er, allan sólarhringinn, alla daga vikunnar, eða á meðan þær hafa opið. 18 ára einstaklingar og eldri geta keypt sterkara áfengi löglega. Áfengisdeildir danskra verslana eru yfirleitt stórar, með miklu úrvali, og iðulega eru freistandi tilboð á allskyns áfengi í gangi. Sjónvarpsauglýsingar fyrir áfengi dynja á dönskum neytendum og auglýsingabæklingar streyma inn á dönsk heimili og allt er auglýst: Bjór, vodki, skot og léttvín.  

Flæðir þá ekki allt í áfengi í Danmörku? Nei, ætli það. Fólk umgengst áfengi öðruvísi en á Íslandi. Flestir kunna sér hófs (t.d. við kvöldverðarborðið) eða vita hvenær óhóf er við hæfi (t.d. á hinu danska jólahlaðborði). Auðvitað eru margir sem glíma við vandamál tengd áfengisneyslu en þeir þurfa ekki að selja af sér spjarirnar til að hafa efni á sopanum og geta jafnvel lifað eðlilegu lífi með litlar ráðstöfunartekjur (sem eru oft, en ekki alltaf, opinber framfærslu). 

Unglingadrykkja er ekkert sérstakt vandamál í Danmörku og danskir foreldrar kippa sér lítið upp við að unglingurinn þeirra sé byrjaður að drekka. Umræðan öll er miklu opnari og afslappaðri en á Íslandi. Unglingum finnst þeir síður þurfa að fara í felur með áfengisneyslu sína. Vissulega er gott fyrir unglinginn að fresta áfengisneyslu og skiptir þar hvert ár máli, en í stað þess að demba í sig sterku heimabruggi getur unglingurinn smakkað sig áfram með bjór og víngosi og fundið sín mörk á skipulegan hátt og jafnvel undir leiðsögn foreldra eða eldri vina.

Umræðan um fyrirkomulag áfengissölu á Íslandi endurspeglast að hluta af því að margir hafa beina hagsmuni af núverandi fyrirkomulagi (innlendir framleiðendur, stjórnmálamenn í atkvæðaleit, embættismenn í verkefnaleit og margir sem vilja hafa vit fyrir öðrum). Neytendur eru sundurleit hjörð og íslenskir neytendur sennilega með þeim minnst kröfuhörðu í Vestur-Evrópu þegar kemur að úrvali og verðlagi. Allt helst þetta í hendur við að viðhalda núverandi fyrirkomulagi áfengissölu á Íslandi.

Enn einu sinni á að leggja fram frumvarp á Alþingi sem fækkar eltingaleikjum íslenskra lögreglumanna við friðsama borgara með því að hætta að gera sölu á bjór og léttvínum í matvöruverslunum að lögbroti. Sumir segja að fyrir löngu sé kominn tími á slíkar lagabreytingar og að lengra eigi að ganga með því að heimila einnig sölu á sterku áfengi víðar en í verslunum ríkisins. Er þá jafnvel vísað til barbararíkisins Danmerkur sem fyrirmynd! Aðrir segja að of langt sé gengið í að gera áfengi aðgengilegt fyrir Íslendinga, enda drekki „aðrir“ yfirleitt „of mikið“ að mati þeirra sem tjá sig. Er þá opinbera elítan á sífelldum ferðalögum á kostnað skattgreiðenda í gegnum fríhafnir heimsins undanskilin.  

Ég segi fyrir mitt leyti: Fullorðið fólk á að fá að kaupa og innbyrða allt sem það vill og hver sem er á að geta selt því hvað sem er, með og án lyfseðils, utan og innan veggja ríkisbygginga (og foreldrar eiga einir að bera ábyrgð á uppeldi barna sinna). Að heimila sölu á bjór og léttvíni í matvöruverslunum er jákvætt skref í þá áttina, og ég vona að það verði tekið, og að hið næsta, sem er tekið alla leið, fylgi skammt á eftir.