En hvað með undantekningarnar?

Allir eiga rétt á frelsi til ákvarðana um líf sitt og líkama. Víða eru þó margir sviptir þessum sjálfsákvörðunarrétti og sæta refsingu fyrir að nýta þann rétt. Þetta er viðfangsefni herferðar Amnesty International og ljósmynda Ástu Kristjánsdóttur.

Undir þessi orð get ég tekið af algjörlega heilum hug. Andstaða við þetta viðhorf er samt mjög útbreidd, og er Ísland engin undantekning.

Sumir telja til dæmis að sjálfsákvörðunarrétti einstaklinga megi setja takmörk. Sumir telja að frelsið til að taka ákvarðanir um líf sitt og líkama sé í besta falli lausleg viðmiðun sem megi ráðskast með, t.d. í nafni einhvers háleits markmiðs.  

Sumir telja að fólk megi þvinga í hjónaband eða refsa fyrir kynhneigð. Aðrir telja að neysla ákveðinna efna sé glæpur í sjálfu sér. Enn aðrir telja að með því að stunda kynlíf gegn greiðslu sé viðkomandi búinn að opna á afskipti lögreglu af sér.

Ég vona að Amnesty International gangi vel í herferð sinni en ég sé takmarkanir á boðskap samtakanna sem eiga eftir að hamla árangrinum. Samtökin höfða ekki til hins breiða réttar einstaklinga til að ráða óskilyrt yfir eigin líkama. Sértæk dæmi úr fátækjum ríkjum eru valin - hörmuleg og sorgleg dæmi vissulega en sértæk engu að síður. Samtökin líta út fyrir að setja ákveðin stjórnvöld í skammarkrókinn og friða um leið Vesturlöndin þar sem sjálfsákvörðunarréttur einstaklinga er einnig fótum troðinn (á minna ágengan hátt vissulega, en engu að síður fótum troðinn).

Yfirvöld í fátæku ríkjunum eiga eftir að láta þessa siðapredikun eins og vind um eyru þjóta. Þar eiga menn eftir að hugsa: Eru það ekki Bandaríkin sem geyma heimsins hæsta hlutfall af íbúum sínum í fangelsi, aðallega vegna þess að þar er glæpur að setja ofan í sig eða selja fíkniefni? Eru það ekki Vesturlöndin sem mörg hver stinga kvenfólki í fangelsi fyrir að framfleyta sér með sölu kynlífs? Eru Vesturlöndin ekki að skattleggja fitu og sykur til að halda fólki frá neyslu þessara fæðuflokka? Eru Vesturlönd ekki mjög upptekin af útgáfu svokallaðra "lyfseðla" til að skammta ýmsar tegundir lyfja ofan í fólk? Af hverju eru þau að predika yfir okkur á meðan þau troða sjálf á sjálfseignarrétti sinna þegna?

(Ekki er þar með sagt að hin fátæku ríkja leyfi eitthvað meira en Vesturlönd, en Vesturlönd eru engu að síður sek um að troða á sjálfseignarrétti einstaklinga án þess að Amnesty International skammist í þeim.) 

Stundum verða fílabeinsturnarnir svo háir að súrefni á toppi þeirra verður af skornum skammti. Þá verða predikanir úr þeim líka frekar máttlausar. Ég vona að Amnesty International klifri ekki alveg svo hátt í turnstiganum. 

Minn líkami, mín réttindi