Hagstjórnarlexía fyrir ríkisstjórnina

Stjórnmálamenn með hugsjónir eru sjaldgæfir. Stjórnmálamenn sem þora að fylgja málum sínum eftir og svara fyrir gagnrýni með málefnalegum hætti eru sjaldgæfir. Stjórnmálamenn sem trúa af einlægni á hið frjálsa framtak og hafa efasemdir um eigið ágæti til að stjórna lífum kjósenda sinna niður í smæstu smáatriði eru sjaldgæfir.

Stjórnmálamenn sem eru með allt í senn hugsjónir, þor til að fylgja málum sínum eftir og trú á hið frjálsa framtak eru nánast ekki til. Þeir eru afskaplega sjaldgæfir og nánast í útrýmingarhættu nú á tímum veikbyggðra hnjáa sem kikna undan öllum athugasemdum á fréttasíðum.

Finnist hins vegar stjórnmálamenn á Íslandi af þessu tagi í dag vil ég gjarnan veita þeim örlítinn innblástur fyrir stjórnmálabaráttuna í formi örlítillar kennslustundar í hagsögu Bandaríkjanna (heimild).

Árið 1920 skall á djúp niðursveifla í hinu bandaríska hagkerfi. Ríkisvaldið hafði prentað peninga í gríðarlegu magni árin á undan til að fjármagna þátttöku sína í fyrri heimsstyrjöldinni. Þessir peningar höfðu þrýst vaxtastigi niður og sent allskyns fölsk merki út á markaðinn sem leiddu fjárfesta (og eigendur hinna nýprentuðu peninga) á rangar brautir. Um leið og hægt var á peningaprentuninni leituðu vextir upp á ný, í átt að jafnvægi milli sparifjár og neyslufjár, og það afhjúpaði skort á arðbærni fjölmargra fjárfestinga í landinu.

Kreppa leit út fyrir að vera handan við hornið. Atvinnuleysi skaust upp í tveggja stafa tölu á nokkrum mánuðum. Hagkerfið dróst hratt og mikið saman. "Kreppan mikla" sem hófst árið 1929 hafði byrjað mun vægar. Engu að síður man enginn eftir kreppunni árið 1920. Hvers vegna?

Ástæðan er einföld: Þessari sársaukafullu og skörpu niðursveiflu var mætt með gríðarlegu aðhaldi ríkisvaldsins. Á tveimur árum, 1920-1922, helmingaði forsetinn ríkisútgjöldin! Skuldir hins opinbera voru lækkaðar um einn þriðja! Allir skattar á alla voru lækkaðir! Seðlabankinn aðhafðist lítið sem ekkert (a.m.k. á mælikvarða okkar í dag)!

Árið 1923 var atvinnuleysi komið aftur í lága tölu og batinn svo að segja orðinn algjör.

Nokkrum árum seinna skall á önnur kreppa (einnig vegna mikillar aukningar á peningamagni í umferð, sem var að vísu "falin" með mikilli framleiðniaukningu einkageirans, sem vó á móti hækkun verðlags vegna hins aukna peningamagns). Þeirri kreppu var mætt með sama hætti og bólan sem sprakk árið 2000 og 2008 og enn er verið að laga með eitri: Gríðarlegri útþenslu á peningamagni í umferð og hömlulausri skuldsetningu hins opinbera. Kreppan árið 1929 varaði í mörgum sinnum þau 2-3 ár sem "gleymda kreppan" sem hófst árið 1920 varaði í. 

Lexían er hérna gefin með sögulegu dæmi en er hægt að "uppgötva" með rökhugsun einni saman, og er eftirfarandi: Ríkisvaldið tefur fyrir öllu sem er gott í hvert skipti sem það ætlar sér að laga eitthvað slæmt.  

Slæmt ástand hins íslenska hagkerfis í dag, 5 árum eftir hrunið/tiltektina,  má algjörlega skrifa á gríðarlega athafnagleði íslenskra stjórnmálamanna. 

Kæru stjórnmálamenn, í guðanna bænum leyfið markaðinum að taka til, og skerið ríkisvaldið niður í stórum sneiðum þar til nánast ekkert er eftir! Þið eruð eflaust ágætt fólk, en þið vitið í raun ekki neitt hvað er að gerast úti í raunheimum, og eigið því að hætta að skipta ykkur af þeim.

Núna, takk.