Hver er valdaræninginn?

Tilraun til valdaráns í Tyrklandi var stöðvuð nú um helgina. Margir hafa fallið í átökum. Þúsundir eru komnir á bak við lás og slá og verða sóttir til saka. 

Það sækir samt að mér hugsun: Hver er hinn raunverulegi valdaræningi, sá sem vill nýja valdherra eða sá sem þvingar fólk með valdi til að lúta sér?

Í sjálfstæðisyfirlýsingu Bandaríkjanna (Declaration of Independence) var á sínum tíma skrifað:

We hold these truths to be self-evident, that all men are created equal, that they are endowed by their Creator with certain unalienable Rights, that among these are Life, Liberty and the pursuit of Happiness.--That to secure these rights, Governments are instituted among Men, deriving their just powers from the consent of the governed, --That whenever any Form of Government becomes destructive of these ends, it is the Right of the People to alter or to abolish it, and to institute new Government ...

Bandaríkjamenn hafa auðvitað fyrir löngu sópað þessari yfirlýsingu undir teppið samanber sú herskáa stefna sem var rekin gegn Suðurríkjunum þegar þau vildu sjálfsstjórn, en eigum við hin ekki að vera aðeins opnari? Íslendingar lýstu yfir sjálfstæði frá Danmörku og eru sennilega flestir á því að það hafi verið heillaskref. Íslendingar (eða íslensk yfirvöld, nánar tiltekið) studdu sjálfstæðishreyfingar Eistrasaltsþjóðanna. Margir hafa samúð með málstað þeirra sem vilja sjálfstæða Tíbet, sjálfstæða Katalóníu og sjálfstætt Grænland. Svona mætti lengi telja. 

Greinilegt er að í Tyrklandi búa margir sem vilja önnur yfirvöld en þau sem nú ríkja yfir þeim. Kúrdar eru augljóst dæmi en hið sama virðist gilda um marga Tyrki. 

Eigum við á Vesturlöndum ekki að styðja við slíkar sjálfstæðishreyfingar og fordæma yfirvöld sem standa í vegi fyrir þeim? Er tyrkneska ríkið ekki hinn raunverulegi valdaræningi? 

Ellefu haldið í flugstöð

Hægri-vinstriskalinn dugar ágætlega

Þeir sem forðast að "staðsetja sig" á hægri-vinstriskalanum eru yfirleitt vinstrimenn með örlitla samúð fyrir frjálsum markaði. Þeir trúa á sterkt ríkisvald og véfengja ekki rétt þess til að setja reglur um nánast hvað sem er og skattleggja nánast hvað sem er. Yfirleitt eru þeir þó með eitthvað hagsmunamál þar sem þeir telja ekki að ríkisvaldið eigi að skipta sér af. Fyrir Pírötum er það tjáningarfrelsi, svo dæmi sé tekið. 

Þar með er ekki sagt að allir sem kalla sig hægrimenn séu markaðsanarkistar (eins og ég). Þeir trúa líka á sterkt ríkisvald en líta á það sem illa nauðsyn - undantekningu frá reglunni ef svo má segja. Þannig vilja margir sem kalla sig hægrimenn að ríkisvaldið fjármagni umsvifamikla menningarstarfsemi og niðurgreiði ákveðnar atvinnugreinar og standi við bakið á ríkiskirkju. Hins vegar eigi ríkið að halda sig fjarri á sem flestum öðrum sviðum.

Hægri-vinstriskalinn er ljómandi nothæfur þótt hann sé einföldun. Sé einhver almennt tortrygginn á frjálsan markað og frjálst val einstaklinga er hann vinstrimaður. Sé einhver almennt tortrygginn á ríkisvaldið (þótt hann umberi það á ákveðnum sviðum) er hann hægrimaður.

Ég er hægrimaður því ég lít á ríkisvaldið sem skipulagða glæpastarfsemi sem á ekki rétt á sér. Til nánari aðgreiningar frá öðrum hægrimönnum (t.d. Davíð Oddssyni og Bjarna Benedikssyni) kalla ég mig svo yfirleitt frjálshyggjumann. Til aðgreiningar frá frjálshyggjumönnum sem vilja þó að ríkisvald sé til staðar og starfræki dómstóla og lögreglu (eins og Hannesi Hólmsteini Gissurarsyni) kalla ég mig ýmist anarkista eða anarkó-kapítalista eða jafnvel markaðsanarkista. 

En hvað með menn eins og Donald Trump og Barack Obama? Er þeir hægri- eða vinstrimenn? Það fer eftir því hvar almenn sannfæring þeirra liggur. Er hún hjá ríkinu eða markaðinum? Fái ég svar við því verður auðvelt að úrskurða. 

Páll Magnússon er hugsanlega hægrimaður en með taugar til ríkisrekinnar afþreyingar. Það er minn úrskurður, í bili. 

Páll Magnússon íhugar framboð

Fánar geta bæði sameinað og sundrað

Í frétt segir svo frá:

Rússneski langstökkvarinn Darya Klishina hefur verið harðlega gagnrýnd í heimalandinu eftir að hún sótti um að fá að keppa á Ólympíuleikunum í Ríó undir hlutlausum fána.

Þetta hefur varla verið léttvæg ákvörðun fyrir neinn og hvað þá stúlkuna sem á hér í hlut. Hennar valkostir eru að sitja heima eða keppa undir hlutlausum fána. Ástæðan er að sögn lyfjamisnotkun annarra samlanda hennar en kannski býr meira að baki.

Íþróttamenn eru gjarnan álitnir vera eins konar sameiningartákn þjóðar. Íslendingar þekkja þetta vel eftir gott gengi á Evrópumótinu í knattspyrnu. Fánar geta samt sundrað líka. Yfirvöld eiga ekki að geta þvingað íþróttamenn til að koma fram fyrir hönd ríkisins. Íþróttamenn eiga hiklaust að fá að keppa á eigin forsendum undir hlutlausum fána ef þannig liggur á þeim. Fánar eru oftar en ekki bara táknmynd handahófskenndra lína á landakorti sem halda sumum inni en gjarnan öðrum úti. 

Vonandi gengur henni sem best - á eigin forsendum!

Rússar reiðir hugsanlegum ólympíufara

Dæmigerð pólitísk málamiðlun

Lokun neyðarbrautarinnar á Reykjavíkurflugvelli er dæmigerð pólitísk málamiðlun sem hentar engum. Í besta falli mun þessi lokun valda óþægindum en í versta falli dauða einhvers sjúklings eða sjúklinga. Hvað ætli mörg sjúkraflug þurfi að enda með dauðsfalli áður en neyðarbrautin verður opnuð aftur? Tíminn mun leiða það í ljós.

Í stað þess að taka hálfan flugvöll úr sambandi hefði annaðhvort átt að halda flugvellinum óbreyttum eða loka alveg og koma á öðru fyrirkomulagi fyrir sjúkraflug. Innanlandsfluginu er almennt heldur engin greiði gerður með þessu. Hvað segja landsbyggðarþingmenn við því?

Reykjavík sárvantar peninga til að moka ofan í hallarekstur sinn og skuldsetningu því lengra kemst borgin ekki í skattheimtu og ekki dettur neinum þar í hug að skera niður báknið. Er það ekki einfaldlega kjarni málsins hér? 

Neyðarbraut breytt í flugvélastæði

Ný söguskoðun vinstrimanna

Í þessari grein Píratans Smára McCarthy eru helstu þættir í nýrri söguskoðun vinstrimanna dregnir saman. Greininni hefur verið deilt af kappi og margir taka undir efni hennar.

Það væri meiri vinna en ég hef tíma fyrir núna að hrekja allt sem kemur fram í greininni. Það tekur minna pláss að fullyrða en hrekja, því miður. Þó stenst ég ekki að draga fram nokkur atriði sem vert er að nefna.

Í greininni er það nefnt að Warren Buffett, einn ríkasti maður heims, segist borga lægri skatta en ritarinn hans. Það er bara að hluta til rétt. Hann borgar lægri skatt af fjármagnstekjum sínum en ritarinn af launatekjum en áður en fjármagnstekjur má greiða út þarf fyrirtækið sem greiðir þær að borga skatta af hagnaði sínum. Samanlagt hefur því Buffett greitt meira í skatt en ritarinn hans. Með því að skilja hluta af skattheimtunni útundan er Buffett að reyna ná fram pólitískum boðskap sem stenst ekki skoðun. Þetta er nánar útskýrt hér.

Í greininni er ekkert gert úr þeirri einkennilegu tilviljun að með tilkomu seðlabanka með nánast ótakmarkað vald til að prenta peninga hefur orðið til nýtt peningakerfi á heimsvísu. Nýir peningar dreifast ekki jafnt í alla vasa. Þeir byrja hjá þeim sem standa næst bankakerfinu og valda aukinni eftirspurn eftir ýmsum varningi og þjónustu sem breiðist síðan út til hagkerfisins. Verðlag hækkar jafnt og þétt. Þeir sem hafa fastar tekjur eða sitja eftir í launahækkunum fá verðbólguna í höfðuðið af fullum þunga. Þeir sem fengu peningana fyrstir gátu notið kaupa sinna á hinu gamla verðlagi.

Ofan á seðlabankakerfið er svo búið að byggja víðtækt net af tryggingum á t.d. innistæður (beint) og gjaldþrot (óbeint). Til að torvelda aðgengi hafa bankarnir svo stuðlað að því að háir aðgangsþröskuldar bíði þeirra sem vilja keppa við þá.

Eða, eins og segir á einum stað (í mikilvægri grein):

Bankar eru ekki venjuleg einkafyrirtæki heldur ríkiseinokunarfyrirtæki. Ríkið reisir háa aðgangsþröskulda að fjármálaþjónustu með reglugerðum og ábyrgist síðan rekstur bankanna með yfirlýsingu um að Seðlabankinn sé lánveitandi til þrautavara og innstæðutryggingu.  

Það má segja að þetta sé hinn raunverulegi flutningur á fjármagni úr vösum fátækra í vasa ríkra. Hefur enginn velt fyrir sér hvers vegna menn sem sýsla við fjármagn geta uppskorið háa bónusa og lifað hátt, nánast sama hvernig árar? Af hverju eru ekki aðrar greinar atvinnulífsins að greiða svona háa bónusa?

Skortur á hagfræðiþekkingu er engum með frumlegar söguskoðanir til bóta.

Það er líka til lítils að gagnrýna ríki fyrir að bjóða upp á hagstæð kjör fyrir þá sem eiga peninga eða vilja eyða peningum. Íslendingar eru að reyna laða til sín kvikmyndaframleiðendur til að framleiða afþreyingu með því að borga beint úr ríkissjóði fyrir hluta af útgjöldum kvikmyndaframleiðenda. Allar ríkisstjórnir - þar á meðal fráfarandi ríkisstjórn - hafa talað fyrir sértækum skattaívilnunum fyrir útvalin iðnfyrirtæki. Ferðamannaiðnaðurinn nýtur hagstæðari kjara gagnvart skattayfirvöldum en flestar aðrar greinar. Það er ekki í tísku að tala fyrir almennum skattalækkunum á allt og alla, hvorki á Íslandi né annars staðar. Stjórnvöld leita því leiða til að keppa í kjörum og fjármagnsöryggi á aðra vegu. Hér væri vissulega til bóta að koma frekar á almennum skattalækkunum sem allir njóta góðs af en það er ekki vð frjálshyggjumenn að sakast að svo sé ekki raunin.  

Að lokum verð ég að staldra aðeins við þessa setningu:

Stærsta vandamál samtímans er efnahagslegur ójöfnuður. Ekkert einstakt vandamál er stærra að umfangi og ekkert vandamál er rót jafn margra annarra vandamála.

Nei, ójöfnuður er ekki rót annarra vandamála heldur afleiðing. Nú er ójöfnuður ekkert sérstakt vandamál í sjálfu sér - það er alveg skiljanlegt og eðlilegt að Brad Pitt sé ríkari en ég og þú og að börn hans haldi áfram að vera rík vegna sjóðssöfnunar föður síns og móður. Í  frjálsum markaðshagkerfinum er hreyfanleiki upp og niður tekjustigann mikill enda byggist auðsköpun í slíkum hagkerfum á eltingaleik við síbreytilegar kröfur neytenda. Ójöfnuður er vandamál að því marki að lög og reglur og fyrirkomulag peningamála gera suma ríka á kostnað annarra, t.d. með notkun, framleiðsu og viðhaldi á stöðugri verðbólgu. 

Hin nýja söguskoðun vinstrimanna er fyrst og fremst byggð á tveimur stoðum:

• Skilningsleysi á hagfræði
• Öfund

Vonandi má bæta úr hvoru tveggja og komast nær kjarna málsins svo allir geti rætt um hin raunverulegu vandamál sem blasa við af yfirvegun og þekkingu. 

Ekki fer alltaf saman vilji og verk

Þau eru mörg hagsmunamálin sem herja á hirslur hins opinbera á Íslandi, bæði sveitarfélaga eða ríkis. Raunar eru allir ósáttir við skort á opinberum stuðningi við hugðarefni sín eða þá sem minna mega sín eða þá sem vilja fara á ráðstefnur í útlöndum.

Þeir sem treysta á opinbera framfærslu eru um leið að vona að há skattlagning dugi til að fjármagna þá framfærslu því hin háa skattlagning hefur hirt allt það fé sem færi annars í að fjármagna þá framfærslu. Um leið er vonin sú að fáum öðrum takist að bætast á listann yfir þá sem hið opinbera hefur á sinni framfærslu. Þó hafa listaunnendur og íþróttaunnendur yfirleitt virt það þögla samkomulag að hvorugur kvartar yfir styrkjum til hins þótt það sé ljóst að það sem annar fær getur hinn ekki fengið. 

Nú hefur Kópavogur ákveðið að hætta stuðningi við Tónlistarsafn Íslands. Það þýðir líklega að einhverjum öðrum hefur tekist að komast á spenann þar á bæ. Kannski kostaði EM-skjár bæjarins of mikið, nú eða Óperudagarnir. Það mætti kannski segja að EM og óperan hafi valdið lokun Tónlistarsafns Íslands. Eða hvað?

Best væri auðvitað að hið opinbera hætti að skattleggja í nafni styrkjaúthlutana og leyfði skattgreiðendum sjálfum að fjármagna hugðarefni sín. Kannski kæmi það miklu betur út fyrir Tónlistarsafn Íslands að vera upp á náð og miskunn notenda og neytenda frekar en hins opinbera. Þá geta þeir sem segjast vilja að eitthvað hljóti fé sýnt vilja sinn í verki í stað þess að kenna bara öðrum um. 

Það sakar ekki að prófa, er það? Er hin leiðin ekki þrautreynd?

Ganga út hokin með kökk í hálsinum

Atvinnuleysi bundið í stefnuskrá

Bandaríkin virðast vera á svipaðri vegferð og Norðurlöndin fyrir um 30-40 árum. Báknið þar er að þenjast út og því haldið fram að hin örfá prósent þeirra ríkustu geti borgað reikningana. Það er tálsýn. Svíar og Danir hafa áttað sig á því að þessi stefna grefur undan verðmætasköpun samfélagsins og leiði til slæmra langtímaafleiðinga. Þeir hafa því spólað töluvert til baka þótt báknið sé vissulega ennþá stórt.

Bandaríkin eru, líkt og t.d. Svíþjóð á sínum tíma, að dragast aftur úr í samkeppnishæfni, hagvexti og hreyfanleika innan hagkerfisins. Velferðargildran heldur sífellt fleirum í einskonar velferðarfangelsi þar sem öll viðleitni til að klifra tekjustigann er ónýtt með flóknu samspili tekjuskerðinga bóta og hárrar skattheimtu á hærri laun.

Bandaríkjamenn eru líka á góðri leið með að eyðileggja gjaldmiðill sinn og hann prentaður í risastórum upphæðum til að fjármagna skuldir hins opinbera, hernaðarbrölt og stækkandi bákn. 

Bandaríkin þurfa greinilega að fá að ljúka þessari vegferð sinni með einhverjum hörmungum þar sem spilaborgin hrynur og byrjað er upp á nýtt. Annar möguleiki er sá að einstaka ríki spyrni við og lýsi yfir auknu sjálfstæði frá alríkisvaldingu í Washington. Ekki standa öll ríki illa og þau vilja ekki sökkva með hinum sem standa verr. 

Sjáum hvað setur. 

Samþykktu lágmarkslaun í stefnuskrá

Nokkur orð um fasisma

Obama er í hjarta sínu sósíalisti að ég held en stjórnarfar hans líkist samt miklu frekar fasisma, og lof mér nú að útskýra áður en ég verð vændur um að fylgja lögmáli Godwins eða stunda Reductio ad Hitlerum. 

Á einum stað er fasismi skilgreindur svo:

Fascism is the system of government that cartelizes the private sector, centrally plans the economy to subsidize producers, exalts the police state as the source of order, denies fundamental rights and liberties to individuals, and makes the executive state the unlimited master of society.

Höfundur bætir svo við: "This describes mainstream politics in America today. And not just in America."

Athugið að hér er fasismi ekki skilgreindur út frá einhvers konar notkun ofbeldis eða hatursumræðu. Ofbeldið er fylgifiskur fasismans og afleiðing en ekki forsenda. 

Obama hefur unnið hörðum höndum að því að auka miðstýringu í bandaríska stjórnkerfinu, t.d. í heilbrigðiskerfi þeirra. Hann hefur hent fé skattgreiðenda á eftir mörgum einkafyrirtækjum gegn því að hið opinbera fái ítök í þeim, t.d. General Motors. Hann lætur seðlabankann í Bandaríkjunum framleiða mikla verðbólgu til að hið opinbera geti haldið áfram að skuldsetja sig og auka við völd sín. 

Menn óttast að ef Donald Trump verði forseti Bandaríkjanna þá sé voði í vændum. Margir hafa kallað Trump fasista. Að mínu mati væri Trump mjög eðlilegur arftaki Obama. Hann þyrfti ekki að breyta mjög miklu, bara bæta í þá stefnu sem Obama hefur framfylgt: Aukin miðstýring, öflugra alríkisvald og frekari rýrnun á réttindum einstaklinga. 

Ekki væri Hillary Clinton mikið skárri - manneskja sem virðist standa utan við almenn lög í bandarísku samfélagi. Hún talar líka fyrir fasisma þótt hún noti ekki eins skrautlegt orðalag og Trump.

Obama er fánaberi fasisma í Bandaríkjunum. Nú er að sjá hver tekur við af honum. 

Obama styttir Evrópuferð sína

Vandamálið við sósíalismann

Ríkisvaldið græðir á vinnu annarra

Ríkisvaldið nýtur nú góðs af auknum umsvifum í hagkerfinu. Þessu má líkja við vampíru sem nýtur góðs af blóðframleiðslu manns sem er duglegur að neyta járnríkrar fæðu.

Einkaaðilar eru að fjárfesta, leggja fyrir, taka áhættu, prófa sig áfram, þefa uppi markaði, selja vörur og þjónustu og yfirleitt að ná góðum árangri. Ríkisvaldið mætir svo á svæðið og hirðir vænan hluta ágóðans.

Við sjáum hér hvað ríkisvaldið flækist duglega fyrir. Nú standa skattar yfirleitt í stað eða eru að lækka lítillega. Seðlabankinn og viðskiptabankarnir eru að framleiða mjög litla verðbólgu. Þetta tvennt nægir oft til að einkaaðilar nái að blómstra. Ímyndum okkur hvað gæti gerst ef ríkisvaldið lækkaði skatta svo um munar og verðbólguframleiðslunni væri jafnvel snúið við þannig að almenningur gæti notið verðhjöðnunar!

Hið opinbera er hér að fá eitthvað fyrir ekkert í skjóli skattlagningarvaldsins. Nú er nauðsynlegt að skattar verði lækkaðir hressilega svo ríkisvaldið hirði ekki allan ágóðann og sólundi í vitleysu.

Innheimtar tekjur aukast um 19,6%