Griner hele vejen til banken

Danir eru með hugtak sem þeir nota um þá sem eru að auðgast vel á einhverju. Þeir tala um að menn fari hlæjandi í bankann því þar bíður þeirra stórfé til úttektar.

Öll umsýslan í kringum FIH-bankann danska er til þess fallin að fá suma Dani til að fara hlæjandi í bankann. Nokkrum Dönum tókst að kaupa bankann frá Seðlabanka Íslands á skilmálum sem gerði þeim kleift að græða marga milljarða. 

Kannski var sú sala mistök af hálfu Seðlabanka Íslands. Kannski vissu menn ekki betur. Hver veit. Bankinn var veðsettur fyrir 1000 milljarða og seldur á hálfvirði til Dana sem græddu fúlgur. Vissu Danirnir eitthvað sem stjórn Seðlabanka Íslands vissi ekki? Fannst Seðlabanka Íslands kannski mikilvægara að losna við bankann en fá fyrir hann fullt verð? Varð bankinn kannski verðmætari við það eitt að losna úr klóm Seðlabanka Íslands? 

Nú mun skýrsla bráðum líta dagsins ljós. Í henni fer Seðlabanki Íslands yfir meðferð Seðlabanka Íslands á eignasafni Seðlabanka Íslands. Menn geta e.t.v. rólegir gert ráð fyrir að Seðlabanki Íslands fari ekki of illa með Seðlabanka Íslands í þeirri skýrslu, en sjáum hvað setur.

Skýrslan um neyðarlánið í janúar

Óþolandi að vera í stjórnarandstöðu?

Margir þingmenn og flokksmenn flokka sem eru ekki stjórnarmyndunarviðræðum hafa mikla tjáningarþörf þessa dagana. 

Gripið er til furðulegra myndlíkinga og samsæriskenninga. Menn þenja sig á samfélagsmiðlunum. Víða er allt að verða vitlaust!

Það er eins og margir þeir sem sjá fram á að sitja í stjórnarandstöðu vilji alls ekki það hlutskipti. Hefðbundin þingstörf eru greinilega ekki nógu heillandi. Nei, þetta fólk vill ráða. Það vill vera í klíkunni sem skipar fyrir, en ekki í hinni sem þarf að verjast. 

Ríkisstjórnarsamstarf Sjálfstæðisflokks, VG og Framsóknar er vissulega engin óskastaða fyrir neinn. Það er samt óþarfi að gera á sig af pirringi. 

„Mynda samsæri gegn kjósendum“

Just do it!

Af hverju vantar klósett við vinsæla áfangastaði? Af hverju vantar oft göngustíga á slíkum svæðum? Af hverju er víða skortur á bílastæðum? Af hverju er viðhald víða í molum? Af hverju er enginn að dansa í kringum vel borgandi ferðamenn og tryggja ánægju þeirra?

Svarið er: Það skortir hvata.

Þar sem hvata skortir verður mönnum skiljanlega lítið úr verki. Fáir vilja leggja á sig mikið erfiði án þess að sjá ávinning af slíku. 

Einn áhrifamesti hvati sem finnst í þessum heimi er sá að fá borgað fyrir erfiði sitt. Með því að eiga von á launum eða hagnaði er hægt að fá menn til að vakna snemma, vinna frá morgni til kvölds, svitna, puða, byggja, breyta og innleiða nýjar lausnir. Það er hægt að fá fólk til að setjast á skólabekk í mörg ár og lifa á núðlusúpum og beisku kaffi. Það er hægt að fá fólk til að kveðja fjölskyldur sínar svo vikum skiptir. Það er hægt að fá fólk til að gera svo margt af fúsum og frjálsum vilja ef hvatinn er til staðar.

Hvað gerist þegar þú fjarlægir þennan sterka hvata, þ.e. þann að eiga von á launum eða hagnaði? Flestir bregðast illa við og leggja niður vinnu. Örfáar sálir leggja á sig sjálfboðavinnuna en þá sjaldnast fyrir efnaða útlendinga eða fólk sem hefur það sæmilegt. Yfirleitt eru það fátæklingar, fatlaðir og langveikir sem njóta örlætis annarra í formi frjálsra framlaga og sjálfboðavinnu (og það er gott). Ríkir ferðamenn frá Japan og Jótlandi geta yfirleitt ekki átt von á gjöfum (og það er ekki óskiljanlegt né slæmt).

Hvernig stendur á því að skortir klósettaðstöðu, bílastæði, göngustíga, merkingar, viðhald og veitingasölu víða á fjölsóttum íslenskum ferðamannastöðum?

Svarið er: Það skortir hvata.

Hverjum er það að kenna? Ríkisvaldinu.

Hvað er til ráða? Koma ríkisvaldinu úr veginum.

Segjast hafa lausn á salernisvanda

Drekka minna en kunna ekki að skrifa

Mikið er nú gert úr því að unglingjadrykkja á Íslandi sé í sögulegum lægðum. Borgarstjóri segir að það sé vegna átaks yfirvalda. Þau bjóði nú upp á fleiri tómstundir. Foreldrar séu líka byrjaðir að taka höndum saman. Meira er í boði og annað en bara að drekka sig til dauða.

Við þetta hafði ágætur maður eftirfarandi athugasemd sem ég leyfi mér að birta nokkurn veginn óbreytta:

"Mun sennilegri skýring er að krakkarnir hafa aðgang að endalausri afþreyingu í tölvum sínum og s[í]mum. Þ[á] geta þau notað samf[é]lagsmiðla og stefnum[ó]tasiður til að komast á séns og því minni ástæða til að hanga í vandræðalegum unglingapart[ý]um."

Ég ætla að taka undir þessa athugasemd. Sjálfur á ég einn 13 ára sem sýnir ekki minnstan áhuga á því að fara í partý. Það eru heldur engin bekkjarpartý hjá honum. Strákarnir "hittast" á netinu og spila saman tölvuleiki. Það er enginn hvati né þörf til að standa upp og fara út úr húsi þar sem freistingar heimsins, tækifæri og möguleikar bíða ungmennanna. Ég held að minn strákur eigi eftir að "hanga í tölvunni" til 18 ára aldurs hið minnsta.

Nú bý ég að vísu ekki á Íslandi heldur í Danmörku þar sem áfengi má selja löglega til ungmenna frá 15 ára aldri, en það breytir því ekki að í stað partýa eru komnir tölvuleikir sem spilast á netinu. Þetta er einföldun en ekki í fjarri lagi.

En hver er hin hliðin? Unglingarnir eru hættir að drekka já, en þeir eru líka hættir að skrifa og lesa. Þeir ná sér ekki í bók og setjast niður og lesa. Nei, þeir "chatta" í símunum á samfélagsmiðlum. Þeir telja að þeir fái nægan lestur út úr því að lesa smáskilaboð. 

Skólarnir hafa líka breyst. Þar er tölvum af ýmsu tagi rúllað fyrir framan nefið á þeim frá 8-10 ára aldri. Kennararnir þurfa bara að virkja eitthvað smáforrit og krakkarnir læra svo af skjánum. Þeir skrifa ekki stíla í höndunum. Þeir lesa sér ekki til afþreyingar.

Ungmennin skiptu út bók og bjór fyrir tölvu. 

Svolítið kaldhæðin sýn á hlutina gæti því verið svohljóðandi:

• Krakkarnir hættu að drekka og lesa, og í staðinn eru þeir edrú og ólæsir.
• Þeir fóru að borða hollar og hreyfa sig meira, en um leið er sjálfsmynd þeirra löskuð af eintómum samanburði við aðra á samfélagsmiðlunum.
• Í stað þess að læra spjara sig í frumskóginum sem lífið er eru þeir heima, til friðs í tölvunni og undir verndarvæng foreldra og kennara frá morgni til kvölds. 

Er það of mikil einföldun? 

Sífellt fleiri ólæsir og óskrifandi

Leggjum niður Seðlabanka Íslands

Það er vandasamt verk að sitja í stól alræðisherrans sem reynir að stilla saman hagkerfi, samfélag, gengi gjaldmiðils, inn- og útflutning, verðlagsþróun, kaupmátt, vexti, sparnað, fjárfestingu, fjármál ríkisins, kjarasamninga, fjárfestingar, skuldsetningu, tilhneigingu fólks til að spara eða eyða og ákvarðanir loforðaglaðra stjórnmálamanna.

Það er í raun ekki hægt.

Á frjálsum markaði er það verðlagið sem sendir skilaboð til hinna og þessara um hvað eigi að gera. Ef bananar hækka í verði, t.d. vegna uppskerubrests, getur fólk keypt epli í staðinn á meðan þeir sem geta ekki án banana verið borga uppsett verð og fá sitt. Ef skattar á vinnu bifvélavirkja hækka og gera þá óviðráðanlega dýra reynir fólk að kaupa þjónustu handlaginna frænda í staðinn. 

Í Sovétríkjunum kvörtuðu opinberir embættismenn yfir álaginu sem fylgdi því að ákveða verð á þúsundum mismunandi hluta. Þeir reyndu sitt besta. Alltaf mynduðust samt biðraðir, skortur var á öllu nema vodka (enda verðlagður hátt) og enginn átti neitt.

Í Seðlabanka Íslands finnst mönnum vera mikið að gera hjá sér að ákveða verð á peningum, sem hefur um leið áhrif á verð á öllu öðru. Alltaf þarf að vera á varðbergi að grípa inn í, kaupa og selja gjaldeyri, setja reglur, stunda eftirlit og lægja óánægjuraddir þeirra sem vilja hærri eða lægri vexti.

Ríkið á ekki að standa í framleiðslu og verðlagningu á peningum frekar en sementi og ullarsokkum. Það á að gefa notkun og framleiðslu peninga frjálsa. Peningar eiga að keppa í trausti en ekki því hversu mikið bolmagn skattgreiðendur hafa til að bjarga málum þegar allt er komið í bál og brand.

Í Zimbabwe fyrir nokkrum árum geisaði verðbólga upp á mörgum hundruð prósent á ári. Þar gáfust menn upp á því að gefa út gjaldmiðla og þar notar almenningur og fyrirtæki nú marga mismunandi gjaldmiðla. Af þessu mál læra.

Er eftir einhverju að bíða?

Minni hagvöxtur og meiri verðbólga

Hvað er frjálshyggja (og hvað ekki)?

Ég var að hlusta á svolítið viðtal í dag þar sem einn viðmælenda sagði (réttilega) að margt fólk vissi ekki í raun og veru hvað frjálshyggja væri því það fær upplýsingar sínar um frjálshyggju frá fólki sem er andsnúið frjálshyggju.

Spyrill sagði þá að það jafnaðist á við að fólk fræddist um þróunarkenningu Darwins frá Gunnari í Krossinum.

Mikið rétt!

En hvað er frjálshyggja? 

Frjálshyggja er sú hugsjón að einstaklingurinn sé frjáls til að gera það sem hann vill á meðan hann skaðar ekki frelsi annarra til að gera það sama. Grundvallarforsendan er hið svokallaða friðsemdarlögmál, eða Non-aggression Principle, sem er skilgreint svo á einum stað:

The non-aggression principle (also called the non-aggression axiom, or the anti-coercion or zero aggression principle or non-initiation of force) is an ethical stance which asserts that "aggression" is inherently illegitimate.

En hvað er "aggression" eða árás? Það er t.d. ofbeldi af fyrra bragði, augljóslega (en ekki sjálfsvörn með beitingu valds). Þjófnaður er líka árás, hvort sem þjófurinn ógnar þér líkamlega og þvingar þig til að láta eigur þínar af hendi eða þjófnaðurinn fer fram í skjóli nætur og án þinnar nærveru.

Hvað leiðir svo af þessu? Það er margt. Skattheimta er t.d. ekki skilgreind öðruvísi en sem þjófnaður enda vita allir hvernig fer fyrir þeim sem borga ekki sína skatta, t.d. af því viðkomandi er ekki sammála því hvernig fjármununum er eytt eða vill frekar borga öðrum til að veita sömu þjónustu og skattheimtan á að fjármagna.

Af þessu leiðir að þú sem sjálfráða einstaklingur átt að geta drukkið þig til dauða eða sprautað þig með vímuefnum. Þú hefur um leið ekki rétt á að heimta að aðrir borgi fyrir þá heilsukvilla sem þú aflar þér með slíku líferni.

Af þessu leiðir að þú átt að sjá fyrir þér sjálfur en að öðrum kosti treysta á frjáls framlög frá öðrum til að halda þér uppi. Allar þær góðhjörtuðu sálir sem vilja aðstoða þá sem þurfa hjálp af einhverjum ástæðum þurfa að sýna í verki ásetning sinn og láta eigið fé af hendi og geta ekki bara sigað lögreglunni á samborgara sína til að fjármagna örlæti sitt.

Af þessu leiðir að ef þú átt verksmiðju sem spýr eitri eða sóti og drullu yfir hús nágranna þíns þá getur hann sakað þig um eignaspjöll, sama hvað líður vilja stjórnmálamanna til að búa til atvinnu í kjördæmi sínu.

Af þessu leiðir að þú hefur ekki rétt til að gera hvað sem er á lóð annarra, t.d. halda fjöldafundi eða bjóða í saumaklúbb. Þú getur leigt húsnæði og með leyfi eiganda sagt hvað sem þú vilt, eða talað á eigin landareign. Allt sem þú gerir í leyfisleysi á landi annars, eða er gert í leyfisleysi á þínu landi, flokkast sem árás.

En hvernig birtist frjálshyggjan í stjórnmálum?

Það er svo margt.

Frjálshyggjan álítur ríkiseinokun af hverju tagi vera árás. Þetta gildir um menntun, rekstur sjúkrahúsa eða framleiðslu peninga.

Frjálshyggjan tortryggir samþjappað vald í höndum stjórnmálamanna eða ríkisvalds því neytendur og þar með almenningur eru bjargarlausir gagnvart ákvörðunum hins opinbera. Selji maður ólífræn hænuegg sem eru verðlögð og merkt sem lífræn fer hann á hausinn daginn eftir að það spyrst út. Selji ríkisvaldið okkur eitraðar tannfyllingar gerist lítið og hægt og enginn missir vinnuna.

Lýðræðið er lítil sárabót. Það er lítið aðhald fólgið í því að kjósa á margra ára fresti og þurfa að vega og meta góð og slæm verk til að velja fólk í stöður. Þá er betra að geta kosið oft á dag, með því að velja eitt en ekki annað, og örva þannig frjálsan markað til að koma til móts við þarfir sem flestra sem hraðast og hagstæðast. Lýðræðið er skilvirkast þar sem stjórnmálamenn hafa lítið á sinni könnu og kjósendur geta auðveldlega lagt mat á verk þeirra eða verkleysi. 

Frjálshyggjan snýst ekki um að fyrirtæki eigi að fá að græða. Þau eiga bara að fá að starfa, og engar hömlur eiga að vera á stofnun hvers kyns fyrirtækja. Fyrirtæki tapa og græða, stundum til skiptis. Gömul fyrirtæki deyja og ný koma í staðinn. Hestvagnasmiðir fara á hausinn og bílaframleiðendur græða. Þetta er hin skapandi eyðilegging svokallaða. Henni ber að fagna. Það er ekkert fyrirtæki ómissandi og það á enginn að fá sérstaka vernd hins opinbera í samkeppnisumhverfi.  

Frjálshyggjan álítur ekki að núverandi ástand sé endilega það besta. Að rusli sé í dag safnað saman í stórum trukkum er bara ein leið af mörgum til að koma úrgangi frá heimilum. Í frjálsari heimi væri kannski búið að finna upp margar aðrar mögulegar lausnir sem fengju að þróast í samspili neytenda og veitenda. 

Frjálshyggjan snýst ekki um að traðka á öldruðum, öryrkjum og langveikum. Hún snýst um að við, sem frjálsir einstaklingar, finnum bestu lausnirnar á þeim takmörkunum sem jarðnesk tilvist setur óumdeilanlega á okkur. Sumir vilja bara græða, aðrir vilja bara gefa, en flestir eru einhvers staðar þarna mitt á milli. Það er þörf á kröftum okkar allra, hvort sem þeir felast í vöðvastyrk eða forritunargáfum. Frjáls markaður hjálpar okkur að hámarka bæði framlag okkar til lausna á vandamálum heimsins og finna hamingjuna á eigin forsendum. 

Það er ekki til ein einasta persóna sem getur búið til blýant ein og óstudd. Hinn frjálsi markaður framleiðir margar milljónir á dag og selur á örfáar krónur. Að hugsa sér hvað samtakamáttur mannkyns gæti gert fengi hann meira svigrúm til að athafna sig!

Sammála um margt

Sumir telja að það sé mikill munur á Vinstri-grænum og Sjálfstæðisflokki. Það er að vissu leyti rétt, en flokkarnir eru þó sammála um margt.

Ég hef t.d. ekki séð VG tala fyrir róttækri eyðileggingu á kvótakerfinu svokallaða. Alltaf vill VG samt hærri skatta á allt.

Hvorugur flokkanna vill innlima Ísland í ESB.

Báðir vilja auka ríkisútgjöld um heilan helling. VG telur að slíkt eigi að fjármagna með skattahækkunum en Sjálfstæðisflokkurinn treystir á endalaust góðæri sem stækkar alla skattstofna svo að þeir halda áfram að mjólka vel þótt skattprósentur séu stöðugar eða lækki.

Hvorugur flokkanna leggur áherslu á róttækar breytingar í landbúnaði. 

Hvorugur flokkanna talar fyrir róttækri uppstokkun menntakerfisins þar sem einkaaðilar fá að kenna meira og víkja frá opinberum námskrám.

Hvorugur flokkanna talar um að einkavæða heilbrigðiskerfið. Meðal Sjálfstæðismanna eru mjóróma raddir um að flytja rekstrarábyrgð yfir á hendur einkaaðila í örfáum sértilvikum. Meira er það samt ekki.

Það er helst að innan grasrótarinnar svokölluðu sé hægt að koma auga á mismunandi áherslur. Innan Sjálfstæðisflokksins hamast nokkrir frjálshyggjumenn við að reyna ýta flokknum lengra til hægri. Innan VG eru einarðir kommúnistar sem vilja að ríkisvaldið gleypi stóra hluta af samfélaginu. 

Ef þessir flokkar ákveða að ganga til samstarfs bíður okkar sennilega mjög yfirvegaður stjórnarsáttmáli, fullur af fögrum fyrirheitum en fátækur af mjög áþreifanlegum aðgerðum.

Þrjár ástæður til að hefja viðræður

Ef stór fyrirtæki eru olíuskip ...

Maður nokkur í viðskiptalífinu hefur nýlega sagt í viðtali að "[s]tóru fyrirtækin eru olíuskip sem þurfa að fylla kvótann á hverjum mánuði og hafa lítinn tíma og rými til að breyta sér hratt". Þessi maður stofnaði sitt eigið fyrirtæki til að auka sveigjanleikann gagnvart viðskiptavinunu

Ef samlíking hans um stór fyrirtæki er viðeigandi hvað má þá segja um stór ríkjasambönd? Eru þau borgarísjakar? Eða má kannski líkja þeim við risastóra skriðjökla sem haggast um örfáa sentímetra á ári á meðan umheimurinn í kringum þá gjörbreytist oft á dag?

Auðvitað eru einstök ríki sveigjanlegri en þau stóru. Þetta hefur kosti og ókosti. Einn kostur er sá að þau geta hraðar gripið tækifæri. Annar er sá að ef eitthvað er að er fljótlegt að laga það. Einn ókostur er sá að þau geta farið sér hraðar að voða ef rangar ákvarðanir eru teknar. Þau eru líka viðkvæmari fyrir ytri áföllum.

Það hlýtur samt að vera eftirsóknarvert að vera sveigjanlegur og aðlögunarhæfur. Við sem einstaklingar þekkjum þetta vel. Sé maður á hjóli sem stefnir ofan í holu vill hann vera fljótur að geta bremsað eða breytt um stefnu. Sé maður staddur í þungri lest með lélegar bremsur og sér að framundan er þverhnípi er freistandi fyrir hann að óska sér þess að væri frekar á hjóli þótt það sé yfirleitt óöruggara. 

Þegar Bretar losna úr viðjum ESB opnast heimurinn fyrir þá. Mér sýnist þeir ætla að grípa tækifærin sem það veitir þeim og stofna til fríverslunar við mörg ríki. ESB mun aldrei græða á því að flæma Breta frá sér. 

Það var einn helsti styrkur Evrópu á miðöldum að vera sundruð í hundruð ríkja, stór og smá. Þau gátu þá keppt um besta fólkið og bestu markaðina og ýtt undir hraða framþróun álfunnar. Því miður fóru þau líka oft í stríð við hvort annað, en yfirleitt voru það stærstu ríkin að slást við önnur stór ríki. Þau litlu voru of vanmáttug til að stunda stríð að einhverju ráði, nema við hvert annað og þá með notkun atvinnuhermanna sem kostuðu skildinginn. 

Með því að leggja niður velferðarkerfið mætti á ný koma á heimi opinna landamæra þar sem það eru hæfileikarnir sem flæða á milli en ekki fólk í leit að ölmusa. 

Einfaldara að semja við Breta en ESB

Kæru Íslendingar, ekki safna skuldum!

Árið 2007 er komið aftur á Íslandi segja sumir. Það er hægt að benda á margt sem styður slíka fullyrðingu. Einkaneyslan er komin á sama stað. Skuldir heimila eru byrjaðar að aukast eftir mörg ár af niðurgreiðslum. Nýir bílar seljast sem aldrei fyrr, sem og heitapottar og annað sem telst ekki til brýnustu nauðsynja. Byggingakranarnir gnæfa yfir mörgum svæðum. 

Ég vona að íslenskur almenningur fari samt varlega. Við lifum í brothættum heimi. Eitthvað eldfjall gæti gosið og stöðvað ferðamannastrauminn. Einhver fisktegundin gæti ákveðið að synda yfir í aðra landhelgi. Einhver banki í Bandaríkjunum eða Ítalíu eða annars staðar gæti farið á hliðina og ýtt við spilaborginni sem fjármálakerfi heimsins er (flóra seðlabanka sem prenta peninga í miklu magni og vona það besta). 

Ekki bætir úr skák að ríkisvaldið á Íslandi spennir bogann í botn. Vissulega hafa skuldir verið greiddar niður undanfarin ár en ekki nógu hratt. Skattar eru enn í hæstu hæðum eftir seinustu vinstristjórn. Fjölmörg fyrirtæki í áhættusömum rekstri eru í eigu hins opinbera, bæði ríkis og sveitarfélaga. Hið opinbera stendur undir gríðarlegum fjölda fólks, bæði opinberra starfsmanna (með tilheyrandi lífeyrisskuldbindingum) og bótaþegum (bæði þeim sem lifa algjörlega á bótum og að hluta). 

Það má mjög lítið út af bregða til að valda mjög mörgum miklum sársauka og óþægindum!

En á fólk að spara og leggja fyrir? Hár fjármagnstekjuskattur og lágir raunvextir eru ekki beinlínis hvetjandi þættir til að auka sparnað. Gjalmiðillinn er líka frekar óstöðugur til lengri tíma. Stjórnmálamenn munu ekki hika við að gengisfella krónuna ef það hjálpar þeirra pólitíska málstað. 

Á fólk að fjárfesta í einhverju sem heldur verðgildi sínu þokkalega? Já, en verðlag á hlutum eins og húsnæði og hlutabréfum er nú þegar í bóluástandi og því frekar hæpnar fjárfestingar. 

Það væri kannski ráð að sanka að sér traustum erlendum gjaldmiðlum, eins og svissneska frankanum, og setja í bankahólf. Gull og aðrir góðmálmar eru líka alltaf eftirsóttir. Hið sama má segja um margar gerðir Rolex-úra.

Ég vil hvetja alla sem geta til að bæta við sig verðmætaskapandi þjálfun og þekkingu sem bætir möguleikana til að afla tekna ef hagkerfið tekur hikstakast. Það má t.d. taka námskeið á netinu fyrir lítinn pening, svo dæmi sé tekið. 

Ég vil hvetja alla sem eru með neysluskuldir, yfirdrátt, bílalán og annað slíkt til að borga niður mínusinn. 

Ekki endurnýja bílinn ef hann er þokkalegur. Ekki fara í dýrasta mögulega fríið. Keyptu notað. Fáðu lánað eða gefins. Góði hirðinn er að springa. Verslaðu þar! 

En sama hvað þá vona ég að íslenskur almenningur fari sér hægt í hinu meinta góðæri. Stjórnmálamenn tala vissulega eins og það sé svigrúm til gríðarlegra útgjalda, en látum ekki blekkjast. 

Meiri einkaneysla á mann en árið 2007

Vatnslitaverk Britney Spears og hagfræði

Söngkonan Britney Spears seldi vatnslitamynd fyrir dágóða summu en það er ljóst að ekki öllum þykir mikið til teiknihæfileika hennar koma.

Hvernig stendur þá á því að verk hennar seldist fyrir háa fjárhæð?

Hvernig stendur á því að allskonar drasl selst fyrir háar fjárhæðir á meðan annað, mun vandaðra og betur gert, selst fyrir minna?

Af hverju er fasteignasali, sem gerir fátt annað en birta myndir af húseignum annarra og fylla út eyðublöð, með hærri laun en grunnskólakennarinn sem veitir börnum ómetanlega þekkingu fyrir lífið?

Af hverju er vatn, sem við þurfum öll á að halda, ódýrara en demantar, sem eru varla nothæfir fyrir nokkurn mann?

Af hverju fá menn ekki borgað í hlutfalli við verðmæti þeirrar þjónustu sem þeir veita? Verksmiðjustarfsmaður hjá Mercedes Benz fær ekki borgað í hlutfalli við söluvirði Benz-bílanna. Hann fær svipað mikið borgað og starfsmaður Skoda og Citroen, sem eru mun ódýrari bílar. Er þetta ekki óréttlátt?

Af hverju er allt sem Karl Marx sagði um hagfræði vitleysa? 

Hagfræðin hjálpar okkur að svara þessum spurningum.

Svarið er örstutt: Hlutir eru verðlagðir út frá persónulegu mati kaupenda á nauðsyn þess sem þeir kaupa. Það mætti kalla þetta framboð og eftirspurn, en mér finnst betra að tala út frá kaupandanum. 

Svo já, listaverk Britney Spears eru kannski ekkert augnayndi, en af því einhver er tilbúinn að borga 10 þúsund dollara fyrir mynd eftir hana þá er mynd eftir hana 10 þúsund dollara virði. Það er svo einfalt, í rauninni. 

Britney seldi mynd á milljón