Geðheilsa 2020

Sóttvarnaraðgerðir hafa haft hræðilegar afleiðingar á geðheilsu bæði ungra og eldri, bæði á Íslandi og um allan heim. Í sumum ríkjum hefur öldruðu fólki verið haldið alveg frá fjölskyldum sínum og slíkt beinlínis leitt til andlegrar hrörnunar eða hraðað henni. Um þetta vitna fjölmargar rannsóknir, sjá t.d. hér.

Unga fólkið situr í auknum mæli heima hjá sér í heimatilbúna atvinnuleysinu eða skólabrottfallinu og hugleiðir sjálfsvíg. Landlæknir hefur haldið a.m.k. einn fund um þetta en uppgjör yfir árið 2020 liggur ekki fyrir nema í því sem er auðmælanlegt, svo sem símtölum í hjálparlínur ýmis konar. Það er raunveruleg ástæða til að óttast yfirgnæfandi metár í fjölda sjálfsvíga á árinu 2020 - svo langt aftur í tímann sem gögn finnast (þar á meðal bankahrunsárin).

En sumum líður auðvitað bara vel. Fólk á miðjum aldri í þægilegum innivinnum sem elskar næðið og fjarfundarbúnaðinn sinn blómstrar. Opinberir starfsmenn með öruggar tekjur eru sáttir. Innhverfir forritarar og Netflix-fíklar sjá hreinlega engan mun á lífi sínu. En þeir elstu, sem er búið að hræða geðheilsuna úr, og þeir yngstu, sem eru ýmist að klepra úr einmanaleika eða kvíða fyrir lífi eftir brottfall úr skóla í viðvarandi atvinnuleysi - þetta eru fórnarlömbin.

Geðgreining algeng á hjúkrunarheimilum

Athugasemdir

[Unnþór Jónsson (IP-tala skráð) 4.1.2021 kl. 15:25]

Satt er það að heimsfaraldurinn hefur haft afleiðingar á geðheilsu. Hver þau áhrif eru nákvæmlega er erfitt að segja auk þess sem slíkar afleiðingar sjást oft á tíðum ekki fyrr en mikið seinna. Afleiðingarnar snúa ekki einvörðungu að sóttvarnaraðgerðum heldur líka að faraldrinum sjálfum, t.a.m. kvíði hjá þeim sem greinast með COVID-19 eða kvíði hjá þeim sem óttast að sýkjast. Afleiðingarnar eru líka nátengdar efnahagslegum aðstæðum en þá er nauðsynlegt að hafa í huga að skýrt samhengi er á milli efnahagslegs árangur ríkja og árangri í sóttvörnum. Því betur sem gengur að halda veirunni niðri því betur gengur efnahaginum. 

https://theconversation.com/data-from-45-countries-show-containing-covid-vs-saving-the-economy-is-a-false-dichotomy-150533?utm_source=twitter&utm_medium=bylinetwitterbutton

Samkvæmt bráðabirgðatölum embættis Landlæknis voru 18 sjálfsvíg á tímabilinu 1. janúar til 30. júní 2020, samanborið við 15 fyrir árið 2019 og 20 árið 2018. Ekki er því að sjá að aukning hafi orðið á sjálfsvígum hér á landi fyrri hluta árs þrátt fyrir harðar sóttvarnaraðgerðir í mars, apríl og maí. Sjá hér fréttatilkynningu embættisins í eftirfarandi hlekk, bendi líka á afar góða punkta embættisins um ábyrga umfjöllun um sjálfsvíg, t.a.m. varðandi það að vegna fámennis þjóðarinnar geti litar breytingar á fjölda valdið nokkrum sveiflum í dánartíðni. Því sé ekki hægt að túlka bráðabirgðatölur sem aukningu eða samdrátt á tíðni sjálfsvíga, sem fjölmiðillinn man.is hefur gerst sekur um að gera. Endanleg niðurstaða mun liggja fyrir síðar en bráðabirgðatölur gefa okkur ekki ástæðu til að óttast metár í fjölda sjálfsvíga á árinu 2020.

https://www.landlaeknir.is/um-embaettid/frettir/frett/item43681/sjalfsvig-januar-juni-2020

Hvað hinar fjölmörgu rannsóknir varðar sem þú hlekkjar á er ýmislegt að athuga. Fyrir það fyrsta er síðan, Colleteral Global, gerð að undirlagi Great Barrington hópsins svokallaða, sem telur að viðbrögð við faraldrinum sé verri en faraldurinn sjálfur. Því er líklegt að þær rannsóknir sem eru valdar séu "biased". Í öðru lagi staðfesta engar af þær rannsóknum sem valdar voru að sjálfsvíg hafi aukist. Í greininni The impact of the COVID-19 pandemic on suicide rates telur höfundur að heimsfaraldur COVID-19 geti aukið geðræn vandamál og fjölda sjálfsvíga. Ástæða þess telur höfundur margþætta og hefur ekki einungis með einangrun vegna sóttvarnaraðgerða að gera. Samkvæmt rannsókninni Trends in suicidal ideation over the first three months of COVID-19 lockdown þá jukust sjálfsvígshugsanir á þeim svæðum sem voru undir svokölluðum stay-at-home skipunum frá apríl til júní 2020. Aukning sjálfsvígshugsana eru sannarlega áhyggjuefni en eru hvorki sönnun þess að tíðni sjálfsvíga hafi aukist né að hugsanleg aukning megi tengja við sóttvarnaraðgerðir. Þá kemst rannsóknin Child Suicide Rates during the COVID_19 Pandemic in England: Real-time Surveillance að þeirri niðurstöðu að sjálfsvíga barna hafi ekki aukist vegna sóttvarnaraðgerða (lockdown). Getur lesið um það í Main findings á blaðsíðu 5. Að lokum er ekkert í rannsókninni Abuse, self-harm and suicidal ideation in the UK during the COVID-19 pandemic sem gefur til kynna að sjálfsvíg hafi aukist vegna sóttvarnaraðgerða.

Á síðunni er aðeins hlekkjað á fjórar rannsóknir en þrátt fyrir það er til fjöldinn allur af rannsóknum um tengsl sjálfsvíga og sóttvarnaraðgerða vegna COVID-19. Þegar litið er til þeirra rannsókna kemur í ljós að heild yfir er ekki að sjá að aukningu sjálfsvíga vegna sóttvarnaragerða. Hér geturðu lesið þér til um þær rannsóknir en höfundurinn dregur þær saman með eftirfarandi hætti:

https://gidmk.medium.com/have-lockdowns-caused-suicides-during-covid-19-dd6b7a741f39

"Overall, there does not appear to be an immediate increase in the suicide rate associated with the implementation or continuation of government restrictions to control COVID-19. In some places, there may be a modest reduction associated with these lockdowns, although this is likely to be quite short-lived. As more data starts to come through early next year, we will get a better picture of the impact in other places in the world.

This does not mean that lockdowns don’t cause mental health problems. Suicide and mental health are of course very closely intertwined, but they are also both more complex than each other. It is not entirely surprising that suicide would not increase during lockdowns, because there are environmental and other factors that can impact suicide rates as well.

Moreover, this doesn’t mean that suicide rates will stay low. It’s possible that places which locked down harder will be hit at some point in the future with higher rates of suicide — we just don’t know. It’s important to remember that a big driver of suicidality in many places is economic downturns, and we may not see the impact of these for some time.

We also can’t discount the impact of the pandemic itself. The evidence from Japan indicates that a huge rise in COVID-19 cases may itself be associated with a large rise in suicides, even without substantial government action. This echoes evidence from the International Monetary Fund which found that the economic impacts of an out-of-control epidemic may substantially outpace the issues caused by government actions themselves.

Ultimately, what we can see so far appears to be quite good news. While mental health issues are certainly on the rise, government action itself does not appear, in the datasets published so far, to have resulted in a huge number of suicides yet, and given the evidence from Victoria there’s every reason to believe that this will continue into the future."

[Unnþór Jónsson (IP-tala skráð) 4.1.2021 kl. 15:28]

Leiðrétting. Setningin "Því er líklegt að þær rannsóknir sem eru valdar séu "biased"" hefði átt að vera "Því er líklegt að val á rannsóknum sé "biased"". Ætla ekkert að leggja út á rannsóknirnar sjálfar, bara val síðunnar á þeim rannsóknum sem eru birtar. 

[Geir Ágústsson, 4.1.2021 kl. 16:18]

Sæll Unnþór og takk fyrir þetta.

Auðvitað eru ekki öll kurl komin til grafar, og af sögulegum ástæðum hafa menn áhyggjur, en auðvitað er Colleteral Global "biased" í þeim skilningi að reyna gera aðgengilegt efni sem fjölmiðlar vanrækja að miklu leyti (með undantekningum). En rannsóknir eru þetta, engu að síður, og byggjast á fólki.

Ég vona svo sannarlega að sjálfsvígin fari ekki á flug þótt nú sé djúp efnahagskreppa. Slíkt væri sögulegt nýmæli en kannski ýmis samtök hafi orðið betri í að grípa eggin áður en þau brotna.