Um banvæn áhrif þess að sækja messu: Engin

Smit, undanfarna mánuði:

Dauðsföll sem yfirvöld rekja til COVID-19 (sem í sjálfu sér er vafasöm tölfræði, enda aðallega háaldraðir einstaklingar að deyja úr "einhverju"):

Tilvitnunin á myndinni er auðvitað í málpípu úlfur-úlfur kórsins.

Spurningin er bara: Hvenær sér fólk í gegnum úlfur-úlfur gólin?

Jólahaldið hafði nákvæmlega engin áhrif á smit og hvað þá dauðsföll. Engin! Ekki einu sinni sölusýningin sem fjármálaráðherra sótti sést á neinu línuriti og þar var fólk víst að knúsast og kyssast í tugatali.

Og hvað með gjörgæsluna? Hér er svarið:

Það er hávetur á norðurhveli Jarðar og veikburða einstaklingar eru að deyja úr allskonar veirum og meinum, jafnvel kulda og undir það seinasta lífsleiða og einmanaleika.

Í mörgu ríkjum þar sem er nú verið að þjarma allverulega að almenningi, atvinnulífi, samfélagi, félagslífi, menntun, félagslegum þroska, frumkvöðlum og foreldrum er hreinlega engin röksemd fyrir svokölluðum aðgerðum, önnur en sú að fækka smitum, sem er auðvitað bara önnur leið til að orða frestun smita. 

Þeir sem geta og vilja mega auðvitað bíða eftir sprautunni. Ég ber fulla virðingu fyrir því. Ef þú getur unnið heima eða ert á öruggri framfærslu og getur beðið af þér félagslífið - gjörðu svo vel! Ég hef séð ummæli eftir atvinnuforritara sem segja að nú sé samfélagið byrjað að haga sér eins og þeir hafi alla tíð gert - og kvarta ekki.

En aðrir? Aðrir eru að drepast úr allskonar öðru en veiru, ýmist andlega eða líkamlega, eða bæði.

„Leiðinlegt þegar fólk spilar ekki með“

Athugasemdir

[Þorsteinn Siglaugsson, 3.1.2021 kl. 20:55]

Ég vona svo sannarlega að kaþólska kirkja standi sig í þessu máli. Það eru engin málefnaleg rök fyrir þessum hindrunum, hin margumræddu fjarlægðarmör er auðvelt að virða í kirkjunni. Þeir myndu vinna dómsmál með glæsibrag. Stóra áhyggjuefnið er valdníðslan.

[Guðjón E. Hreinberg, 4.1.2021 kl. 00:06]

Meðan Guð er óbólusettur, verða engar tilbeiðslur leyfðar. --Lýgveldið

[Unnþór Jónsson (IP-tala skráð) 4.1.2021 kl. 08:58]

Fjöldatakmarkanir vegna heimsfaraldursins eru ekki settar á af því þegar fjöldinn fer yfir takmarkið komi sjálfkrafa hópsmit. Takmarkanir eru vegna þess að ef hópamyndun sést um allt samfélagið, í hundruðum eða þúsundum tilfella, þá aukast líkurnar á hópasmiti sem því nemur. Að taka stöku hópsmitin sem athygli fjölmiðla hafa fengið, benda á að þau hafi ekki leitt til fjölgun smita og því séum við að bregðast of harkalega við er að missa sjónar á heildarmyndinni.

Að vísa til þess að COVID-19 dauðsföll sé "vafasöm tölfræði" því háaldraðir einstaklingur séu að deyja úr "einhverju" er undarleg fullyrðing og jaðrar við samsæriskenningu. COVID-19 dauðsföll eru í langflestum tilvikum að rekja til sjúkdómsins COVID-19, þó vissulega geti aðrir kvillar verið að hrjá viðkomandi á sama tíma, svokallað comorbidity.

Að segja að jólahald hafi haft nákvæmlega engin áhrif á smit og hvað þá dauðsföll er rétt, en ekki af þeim ástæðum sem bloggfærslan gefur til kynna. Útlit er fyrir jólahald hafi ekki leitt til fjölgun smita og stafar það fyrst og fremst af því það eru strangar takmarkanir í gildi og Íslendingar hafa upp til hópa verið duglegir að fylgja þeim. Lítið sem ekkert um jólatónleika og jólahlaðborð, skötuboðum aflýst um land allt, mun færri og fámennari jólaboð og svo gott sem engar messur. Enn og aftur er þetta spurning um heildarmyndina en ekki staka sölusýningu sem var mikið til umfjöllunar. 

Aðeins varðandi tímalínur tengt SARS-CoV-2 og COVID-19. 

Að jafnaði tekur 4-5 daga fyrir einkenni að koma í ljós, þá líður smá tími frá einkennum þar til einstaklingar bókar tíma í sýnatöku, smá tími þar til viðkomandi kemst í sýnatöku, smá tími þar til niðurstaða liggur fyrir og síðan er tilkynnt um það daginn eftir. Þess vegna sést ekki hvort smit hafi átt sér stað á tilteknum degi fyrr en um það bil viku síðar. Þann 27. desemeber bloggaðir þú um að engin fjölgun smita hafi orðið vegna umræddrar sölusýningar 23. desember og vegna messu 24. desember. Þar varst þú allt of fljótur á þér enda hefði það ekki komið í ljós fyrr en 30.-31. desember, og mögulega lengur vegna þess að minna var um sýnatökur þá dagana og fólk líklegri til að fresta því fram yfir áramót. Höfum þetta viku viðmið í huga í tengslum við hópamyndanir um áramótin. Það að lítil smit hafi verið á fyrstu dögum jóla gefur okkur von um að lítil smit verði á áramótunum, því ef heildar fjöldi samfélagssmiti er lár þá verður að sama skapi minni líkur á smitum vegna hópamyndana.

Að sama skapi tekur að jafnaði þrjár vikur frá smiti til dauðsfalls af völdum COVID-19. Að segja því að jólahaldið hafi engin áhrif haft á dauðsföll er of snemmt því það er einungis ein og hálf vika liðin frá jólum. Við vitum að einhverjir smituðust yfir jólin, mögulega vegna jóalahalds, og einhverjir geta því dáið, en blessunarlega eru litlar líkur á því þar sem lítið var um smit. Dánartíðnin (IFR) er hins vegar talið vera á bilinu 0,5-0,8% og því ekkert óhugsandi að dauðsfall geti orðið vegna jólahalds.

[Geir Ágústsson, 4.1.2021 kl. 09:51]

Unnþór,

Takk fyrir innlegg þitt.

Ég veit vel af þessari töf og að það taki nokkra daga fyrir smit að koma fram í tölfræðinni. En vittu til hópamyndun var miklu víðar en það sem klögugjarnir borgarar bentu blaðamönnum á. 

Ef einstaka hópamyndanir eru "allt í lagi" (koma ekkif ram í gögnum um smit og hvað þá dauðsföll), af hverju þá ekki að rýmka samkomutakmarkanir? Ef Bjarni Ben. gat sótt sölusýningu af hverju var þá bannað að smala í svolítið fjölskylduboð?

Það er engin samsæriskenning að segja að háaldrað fólk sé að deyja úr "einhverju". Það getur verið allt frá kvefi til flensu - punkturinn yfir i-ið er svo má segja. Að veiran hafi verið SARS-CoV-2 og leitt til COVID-19 frekar en flensuveira að leiða til flensu hefur engin áhrif á lífslíkur þeirra eldri almennt. Enda er leit að ríki þar sem dauðsföll í ár eru fleiri en búist var við í upphafi árs - meira að segja Svíþjóð endar á að vera undir spám á árinu 2020 (þar dó aðallega háaldrað fólk sem hefði dáið úr "einhverju", en vissulega hraðar yfir styttri tíma en í venjulegu árferði).

[Unnþór Jónsson (IP-tala skráð) 4.1.2021 kl. 10:40]

Enn og aftur snýst þetta um heildarmyndina. Ef samkomutakmarkanir hefðu verið rýmkaðar þá hefðum við séð margfalt fleiri hópamyndanir og þar með aukið líkurnar á hópasmiti eða hópasmitum sem hefðu getað leitt af sér aðra bylgju. Að stöku hópamyndanir hafi ekki leitt til hópsmits breytir því ekki. Fólk var heldur ekki bannað að smala í fjölskylduboð en það þurfti að halda sig innan tilsettra reglna, sem almenningur upp til hópa gerði.

Það er rangt að segja að dauðsföll vegna COVID-19 hafi engin áhrif á lífslíkur þeirra eldri almennt. Meðalaldur þeirra sem deyja úr COVID-19 er í kringum áttrætt. Slíkir einstaklingar geta vænst þess að lifa í kringum 10 ár í viðbót. Þeir sem deyja úr COVID-19 missa því að jafnaði af einum áratugi sem þeir hefðu annars getað lifað.

Síðan er það líka rangt að segja að leit sé að ríki þar sem dauðsföll í ár séu fleiri en búist hafi verið við í upphafi. Flest þau ríki sem hafa farið illa út úr faraldrinum stefna í fleiri dauðsföll heldur vænta var og orsökin er skýr: COVID-19. Það á líka við um Svíþjóð.

Því var haldið fram að eftir fyrstu bylgjuna væri Svíþjóð komið með hjarðónæmi. Það reyndist ekki rétt. Því var líka haldið fram að þar sem svo margir eldri hefðu dáið í fyrri bylgjunni, sem átti að útskýrast af óvenjulegum fáum dauðsföllum vegna inflúensu árið áður, myndu færri deyja í seinni bylgjunni því "þurra sprekið" (e. dry tinder) væri farið. Það reyndist heldur ekki rétt. Seinni bylgjan stefnir í að verða jafn slæm og fyrri bylgjan í Svíþjóð. Hin svokallaða sænska leið mistókst.

Þó má benda á að dauðsföll í Nýja-Sjálandi voru færri en búist var við. Ástæðan er sú að viðbrögð þeirra við faraldrinum kom ekki einungis í veg fyrir dauðsföll af völdum COVID-19 heldur einnig inflúensu.

[Geir Ágústsson, 4.1.2021 kl. 11:00]

Unnþór,

Vegna íslenska aldursins:

"Samkvæmt tölum sem DV óskaði eftir hjá Landlækni er meðalaldur látinna frá upphafi faraldursins 81,4 ár, og er þar um að ræða 13 karla og 10 konur."

https://www.dv.is/frettir/2020/11/09/thetta-er-medalaldur-theirra-sem-latist-hafa-af-covid-19-islandi/

(látnir síðan þá eru allir eldri og tengjast Landskotsklúðrinu, svo meðaltalið r hærra í dag)

"Árið 2018 var meðalævilengd karla 81,0 ár og meðalævilengd kvenna 84,1 ár á Íslandi."

https://hagstofa.is/utgafur/frettasafn/faeddir-og-danir/aevilengd-og-danartidni-2018/

Vegna Svíþjóðar:

Þar létust um 92 þús á árinu 2020 eftir óvenjulega fá dauðsföll árið 2019, og alveg á pari við 2018.

https://www.statista.com/statistics/525353/sweden-number-of-deaths/ 

Spá um fjölda dauðsfalla á ári í Svíþjóð má sjá hér:

https://www.macrotrends.net/countries/SWE/sweden/death-rate

Samkvæmt spánni ætti dánartíðni í ár að vera 9,145 á hverja þúsund íbúa í ár. Fyrir 10,3 milljóna manna þjóð þýðir það heildarfjölda upp á um 94 þúsund manns.

Svo Svíar eru 2 þús. í gróða - færri létust en við var búist.

[Unnþór Jónsson (IP-tala skráð) 4.1.2021 kl. 11:56]

Meðalævilengd er ekki það sama og lífslíkur við tiltekinn aldur. Eins og segir í fréttinni frá Hagstofunni þá er sýnir meðalævilengdi "hve mörg ár einstaklingur á að meðaltali ólifuð við fæðingu" - við fæðingu er þarna lykilatriði. Lífslíkur við tiltekinn aldur segir okkur hins vegar hversu lengi X ára gamall einstaklingur geti vænst þess að lifa. Samkvæmt Hagstofu Íslands gat 80 ára gamall karl vænst þess að lifa 8,5 ár í viðbót og kona 9,7 ár. Það eru tölurnar sem skipta máli í þessu sambandi.

https://px.hagstofa.is/pxis/pxweb/is/Ibuar/Ibuar__Faeddirdanir__danir__danir/MAN05401.px/table/tableViewLayout1/?rxid=2ed6dceb-af48-4751-a9fb-fbd8b15d8f4a

Hvað Svíþjóð varðar þá gaf Hagstofa Svía út skýrslu í nóvember þar sem fram kom að 4.800 umframdauðsföll hefðu átt sér stað á tímabilinu frá 1. janúar til 31. ágúst 2020. Einnig að COVID-19 myndi leiða til lífslíkur myndu falla þetta árið en jafn slæmt ár hefði ekki sést síðan 1960. Það stenst því miður engan veginn að 2.000 færri Svíar hafa látist en búast var við á sama tíma og hátt í 9.000 manns dóu vegna óvænts heimsfaraldurs.

Skýrslan: https://scb.se/contentassets/8755adb4665e4fb880f89c90440f49d9/be0701_2020a01_br_be51br2005.pdf

Frétt SCB á enku: https://www.scb.se/en/About-us/news-and-press-releases/projection-covid-19-leads-to-lower-life-expectancy-in-sweden-in-2020/u: 

[Geir Ágústsson, 4.1.2021 kl. 20:28]

Unnþór,

Við erum hérna sennilega komnir út í "case probability vs. class probability". Hér segir þú að 80 ára einstaklingur, veirulaus, gæti vænst þess að lifa til 89 ára. En fékk veiru og dó 80 ára. 

Þetta er svolítið vafasamt. Þeir sem fá COVID-19 og eru yfir sjötugt deyja ekki allir. Dánartíðnin er undir 10%. Hefði flensan náð þeim? Næsta kvef? Manneskjan var veik fyrir lungnasjúkdómi. Hefði hún lifað af flensuna? Kannski, en kannski var manneskja yfir sjötugt eða áttrætt einfaldlega skotskífa fyrir næstu veiru. 

Vegna sænsku skýrslunnar:

Það neitar því enginn að Svíar misstu veiruna of hratt og of víðtækt inn í samfélög eldri. Þeir kveiktu í hjúkrunarheimilunum og þurrkuðu út þúsundir einstaklinga þar, enda með risastór hjúkrunarheimili. Eldur komst í þurrt heyið og það játa þeir hiklaust og opinberlega. Engu að síður hafa færri Svíar dáið árið 2020 en spáð var. 

Svo já, tölfræðin segir að lífslíkur hafi farið niður, en það blasir við að ástæðan er veiruárás á fólk yfir sjötugt.

Og til viðbótar má nefna að árið 2019 dóu mun færri Svíar en á meðalári. "Uppsafnað hey" á þurru máli.

Skýrsluhöfundur velur auðvitað 31. ágúst (kannski af hagnýtum ástæðum) því haustið var afakaplega milt fyrir sænskar útfararþjónustur. Þar til seinni bylgjan (sem Íslendingar kalla þriðju bylgjuna) fór af stað.

Kannski þetta þýði að á árinu 2021 muni dauðsföll í Svíþjóð ná einhvers konar sögulega lágmarki?

[Unnþór Jónsson (IP-tala skráð) 4.1.2021 kl. 21:55]

Eina sem ég vil gera athugasemd við hér er fullyrðing þín að færri Svíar hafi dáið árið 2020 en spáð hafi verið. Það er samkvæmt þeim útreikning sem þú byggir á af macrotrends vefsíðunni. Hvernig stendur þá á því að Hagstofa Svíþjóðar fullyrðir 4.800 fleiri hafi dáið á fyrri helmingi árs en búast var við? Þetta stemmir ekki og þú afsakar en ég legg frekar traust mitt á orð sérfræðistofnuninar heldur en þína útreikninga. Skýrslan er annars aðgengileg hér á ensku og þetta kemur skýrt fram neðst á bls. 4:

"The assumption on the number of deaths in the future population of Sweden 2020–2070 was around 90 400 in 2020. Based on the average proportion of deaths in the period January to August 2015–2019, 67.15 percent, deaths up to 31 August 2020 are estimated to around 60 700. There were just over 65 000 deaths noted during this period."

Það stenst heldur engan vegin kommon sens prófið að 2.000 færri manns hafi dáið í Svíþjóð heldur en búist var á sama tíma og 9.000 manns deyja vegna óvænts heimsfaraldurs. En nú er ég farinn að endurtaka mig og þá er kannski best að vera sammála um að vera ósammála.

[Geir Ágústsson, 5.1.2021 kl. 06:28]

 2020 endar amk á pari við 2018, verra er það ekki þrátt fyrir allt, sem betur fer. Það sést td á Euromomo.eu að eftir slæmt vor tók við mjög vægt haust (eftir smíði skýrslunnar), og svo smá kúfur í lok árs.

[Unnþór Jónsson (IP-tala skráð) 5.1.2021 kl. 08:57]

Þetta er reyndar versta ár frá 1960 í Svíþjóð eins og kemur skýrt fram í skýrslu Hagstofu Svíþjóðar. Eins og segir þar líka að í ljósi útbreiðslu veirunnar á síðustu mánuðum ársins 2020 sé ekki ólíklegt að árið versni enn frekar. Það er enginn meiri sérfræðingur í dánartölfræði Svía heldur en Hagstofa Svíþjóðar sjálf.

Hvað EuroMOMO varðar þá þarf að taka með inn í reikninginn að Svíþjóð tilkynnir sín dauðsföll sem death by date og er eina landið í Evrópu sem gerir það. Það þýðir að það er allt að tveggja vikna seinkun á tilkynntum dauðsföllum og því þarf alltaf að taka síðustu vikum með varúð. Gera má því ráð fyrir að þessi "smá kúfa", sem fer samt vel yfir Baseline og er að einhverju leyti í Substantial increase, muni stækka enda hafa dauðsföll síðustu vikna verið talsverð í Svíþjóð, ekki svo fjarri hæstu hæðum fyrri bylgjunnar.

[Geir Ágústsson, 5.1.2021 kl. 11:07]

Sænska hagstofan, nú í október:

"The increasing spread of the coronavirus in society is not yet noticeable in the number of deaths in Sweden, according to preliminary statistics from Statistics Sweden. In the third quarter of 2020, there were slightly fewer deaths than in the corresponding period in recent years."

https://scb.se/en/About-us/news-and-press-releases/excess-mortality-in-sweden-is-followed-by-mortality-deficit/

Þetta gæti breyst auðvitað þegar allt árið hefur verið tekið saman, en skv. Euromomo er kúrvan hreinlega á nokkuð stöðugri niðurleið og raunar undir "normal range" í lok ársins. Þetta stefnir því í nokkuð hefðbundið ár hjá Svíunum, yfir það heila, skv. sænsku hagstofunni (takk fyrir ábendinguna á hana). 

[Unnþór Jónsson (IP-tala skráð) 5.1.2021 kl. 12:01]

Þetta er fréttatilkynning frá 15. október. Á þeim tímapunkti var smitum byrjað að fjölga en dauðsföllum ekki, enda tekur um það bil þrjár vikur frá smiti sem leiðir til dauðsfalla og enn lengra fyrir það að vera tilkynnt í Svíþjóð. Sjá 15. október hér: https://ourworldindata.org/grapher/daily-covid-deaths-7-day?tab=chart&time=2020-02-11..latest&country=~SWE

Fullkomlega eðlileg ályktun hjá Hagstofu Svíþjóðar á þessum tímapunkti. Hér er síðan fréttatilkynning þeirra sex vikum síðar: https://www.scb.se/en/About-us/news-and-press-releases/projection-covid-19-leads-to-lower-life-expectancy-in-sweden-in-2020/

Kúrvan í Svíþjóð lítur alltaf út fyrir að vera á niðurleið sem stafar af því hvernig Svíar skrá dauðsföll. Þar eru þau skráð eftir dagsetningum (date of death) í stað fyrir hvenær þau eru tilkynnt (date of reported), eins og öll önnur lönd í Evrópu gera. Sjá hér: https://ourworldindata.org/covid-sweden-death-reporting

Á hverjum einasta degi í þessum faraldri gætirðu fundið graf sem sýnir að COVID-19 dauðsföll í Svíþjóð séu á niðurleið. Sá veruleiki hefur ýtt undir rangfærslur um árangur sænsku leiðinnar og það er miður. Hið rétta er að dauðsföll halda áfram að rísa út árið. Hagfræðingurinn Adam Altmejd heldur úti svokallaðri núspá (https://adamaltmejd.se/covid/), sem er spálíkan sem spáir fyrir um hver dauðsföll séu akkúrat núna. Þörf er á því fyrir Svíþjóð út af fyrrnefndri aðferð við að skrá dauðsföll. Ef þú kíkir á núspána hans Adams þá sérðu hvernig gráu punktarnir halda áfram að hækka út árið. Þetta mun koma í ljós samkvæmt opinberum tölum á næstu dögum og vikum. Vittu til.

Og enn og aftur þá er þetta eitt versta árið þegar kemur að umframdauða í Svíþjóð samkvæmt sænsku Hagstofunni, eins og segir ljóslega í nýjustu skýrslunni þeirra. Ef þú vilt fræðast meira um hversu slæmt árið er þá bendi ég á þennan twitter þráð talnasnillingsins Marc Bevand: https://twitter.com/zorinaq/status/1341257074269954049

[Geir Ágústsson, 5.1.2021 kl. 15:49]

Í gær komu út tölur um dauðsföll í Svíþjóð fyrir árið 2020. Ég segi því bless við spár og áætlanir og vangaveltur um skráningar og hvaðeina:

https://www.scb.se/en/finding-statistics/statistics-by-subject-area/population/population-composition/population-statistics/

Preliminary statistics on deaths (published 2021-01-04)

Ég tek eftir því að miðað við meðaltal seinustu 5 ára þá dóu um 3000 Svíar FÆRRI árið 2019, og um 3200 Svíar FLEIRI í ár. Þetta rímar ágætlega við það sem ég hef áður bent á (eftir að hafa séð rýni á slíku), að meðaltalið er þrjóskt og ef þú víkur frá því eitt árið þá jafnast það út árið á eftir.

Dreg samt ekkert úr því að það dóu margir (ca. 95 þús. miðað við 5 ára meðaltalið 92 þús., sem var mín spá og augljósa röng), og margir sennilega nokkrum mánuðum fyrr en ella. 

[Unnþór Jónsson (IP-tala skráð) 5.1.2021 kl. 22:13]

Ég tek undir það að við eigum frekar að styðjast við opinberar tölur heldur en spár og áætlanir. Vangaveltur um skráningar er samt lykilatriði til að skilja opinberu tölurnar frá Svíþjóð. Til að mynda kemur fram í tilvitnuðu excel skjali að um bráðabirgðatölur sé að ræða sem ekki sambærilegar við staðfesta dánartölfræði, en hún er birt rúmlega fimm vikum síðar, sjá línu 53 í fremstu blaðsíðu skjalsins. Þar er einnig að finna aðvörun um skráningu þar sem ávallt sé einhver seinkunn á skráningu dauðsfalla (m.ö.o. vangaveltur um skráningu dauða í Svíþjóð skipta máli). Ef síðustu 10 dagar ársins 2020 eru svipaðir og 10 dagarnir á undan þá vantar u.þ.b. 2000 dauðsföll í þessa tölfræði. Líklega er hátt í helmingur af því að rekja til COVID-19.

Ef sá umframdauði sem sést í Svíþjóð á þessu er bara einhverskonar regression to the means vegna færri dauðsfalla árið áður, myndum við samt sjá lífslíkur taka jafn skarpa dýfu? Þetta er stærsta dýfa frá árinu 1944 og lífslíkur fara niður á sama stig og árið 2018. Sem er skrýtið þar sem lífslíkur fara sífellt hækkandi á okkar dögum. Það er ekki eðlilegt að þær taki skref aftur á bak um tvö ár.

“For men, this means, roughly speaking, that the large increase in life expectancy in 2019 will be erased and will return to the 2018 level. For women, the decline is somewhat smaller. This may be the overall largest decline on an annual basis since 1944,” Örjan Hemström points out.

https://www.scb.se/en/About-us/news-and-press-releases/projection-covid-19-leads-to-lower-life-expectancy-in-sweden-in-2020/