Að stimpla sig út úr umræðu

Í dag lærði ég svolítið. Já, það kemur fyrir.

Ég lærði að það er hreinlega hægt að stimpla sig út úr umræðu, með umræðu!

Með því að tjá ákveðnar skoðanir er hreinlega hægt að stimpla sig út úr umræðu við þá sem hafa mögulega aðrar skoðanir.

Þú vilt grænmetissafa. Ég vil kókómjólk. Þér finnst kókómjólkin vera óholl fyrir líkama og tennur og tjáir þig um það: Bendir á rök og töflur yfir næringargildi. Ég get þá bara sagt að þú hafir stimplað þig út úr umræðunni með þessari leiðinlegu orðræðu þinni og held áfram að torga kókómjólk eins og enginn sé morgundagurinn.

Er þetta ekki alveg yndislegt?

Verðum við sem samfélag ekki bara betri fyrir vikið?

Þú segir að Jörðin sé flöt og stimplar svo bara þá sem hafa aðrar skoðanir, og rök fyrir þeim, út úr umræðunni.

Þú telur að hvíti kynstofninn beri af öðrum og eigi að ráða öllu og stimplar einfaldlega aðrar skoðanir út. Engin umræða, enda búið að stimpla öll mótrökin út.

Þú telur að tilvist þín sé að tortíma Jörðinni með loftslagsbreytingum og að það þurfi þar með að gera allar lífsnauðsynjar rándýrar með sköttum. Ég hika við að taka undir það. Þú stimplar mig þá bara úr umræðunni. Málið leyst og sannleikurinn er fæddur.

Því það virðist jú bara vera hægt, eins ótrúlegt og það er.

Menn börðust í ár og aldir til að losna við þennan stimpil og núna er hann kominn aftur. Ég legg til að fjarlægja hann, aftur.

Undir vélarhlífinni keyrir vélin áfram

Heimurinn er ekki svarthvítur.

Hann skiptist ekki tvo hópa af ríkjum sem eru innbyrðis sammála um allt, hata það sama, forðast það sama. 

Ekki Vesturlönd á móti Rússlandi og bandamönnum Rússlands. Ekki NATO á móti ekki-NATO. Viðskipti fara fram, með blessun yfirvalda, þvert á óteljandi svið.

Ég fékk svolitla áminningu um þetta í fréttabréfi sem ég er áskrifandi að:

Vietnam Wants to Double Down on Nuclear. The government of Vietnam wants to add a combined capacity of 6.4 GW between 2030 and 2035, using President To Lam’s visit to Russia to preliminarily agree with Moscow on the construction of a nuclear power plant, simultaneously reaching out to South Korea and France.

Þetta er svolítið sérstök blanda, ekki satt?

Hérna vilja yfirvöld í Víetnam ná einhverju markmiði um orkuöryggi og velja kjarnorku. Þetta er ekki tæknilega auðvelt markmið og því þörf á að sækja í erlenda sérfræðiþekkingu. Hverjir hafa hana? Jú, Rússar, Suður-Kóreumenn og Frakkar, meðal annarra. Yfirvöld velja að hafa samband við alla, þvert á alla ágreininga um landamæri í Austur-Úkraínu, vinskap Rússa við Norður-Kóreu, samband Suður-Kóreu og Bandaríkjanna og afstöðu Frakka í allskyns málum. Ekki eru Bandaríkin og Kína á þessu boðskorti, svo það sé nefnt, og ef marka má þessa frétt, enda eru þau tvo ríki í eigin dansi sem í bili virðist vera að liðkast fyrir. 

Yfirvöld í Víetnam hugleiða kannski fyrst og fremst hvað er gagnlegt fyrir eigin þegna. 

Ég er ekki að segja að hlutleysi í öllum átökum í heiminum sé gott mál. Ísland studdi eyðileggingu Líbýu og hefði kannski ekki átt að gera það, og dælir nú fé í vopnakaup á meðan innviðir grotna niður. Ísland er um leið þögult þegar Kínverjar saxa niður minnihlutahópa og virðist vera nokkuð sama um örlög Armeníumanna sem hafa þó þolað þjóðarmorð á seinni tímum.

En stundum þarf einfaldlega ekki að taka afstöðu. Er nágranni þinn að eyða of miklum tíma í tölvuleiki? Hans vandamál! Er forseti Argentínu að reyna leggja niður seðlabanka sinn og koma á algjöru frelsi í peningamálum? Góða skemmtun!

Vilja Rússar hjálpa Víetnömum að byggja mörg og stór kjarnorkuver? Áfram gakk!

Hagfræði stjórnmálanna

Donald Trump, forseti Bandaríkjanna sagði í tilkynningu í dag að hann myndi láta lækka lyfjaverð í Bandaríkjunum um 59 prósent. Vissulega er það hægt - lyfjaverð er af ýmsum ástæðum mjög hátt í Bandaríkjunum og neytendur verða ekki alltaf varir við það vegna fyrirkomulags sjúkratrygginga (og skorts þar á) þar á bæ - en stundum er ein undirskrift ekki nóg. Meira þarf til og dýpri breytingar þurfa að eiga sér stað. Kannski það standi til í þessu tilviki en enginn veit það í bili.

Þeir hrista sjálfsagt margir hausinn yfir því hvað Donald Trump, forseti Bandaríkjanna, telur sig geta áorkað með tilskipunum. En þótt mikið fari fyrir honum þá hugsa í raun flestir stjórnmálamenn á sömu nótum. Ein lagabreyting og fátækt er úr sögunni! Aðeins meiri ríkisútgjöld hér og allt verður í lagi. Aðeins hærri skatta á þennan atvinnureksturinn eða hinn og opinberir sjóðir fyllast á ný, samfélaginu til blessunar.

Á Íslandi stendur til að mynda til að leggja enn meiri álögur á lítil sjávarþorp og útrýma þeim endanlega, og að þvinga öll sveitarfélög til að hækka skatta í hæstu hæðir og taka alla hvata af hagkvæmni í rekstri þeirra. Ekki gæfulegt en dæmigert fyrir stjórnmálamenn sem sitja við litlu skrifborðin sín og ætla að leysa öll vandamálin þaðan. Með undirskriftum. Með tilfærslum. Með lagabreytingum. Verða óbeinar afleiðingar? Gleymdu því! Vöruðu öll minnisblöðin við hugmyndaauðginni? Í skúffuna með þau!

Trump er stór á sviði og hefur hátt og fáir virðast skilja í raun hvaða aðferðafræði hann er að beita. En með gjörðum sínum afhjúpar hann samt hugarfar sem þjakar flesta stjórnmálamenn sem telja að ef bara væri fyrir þessa skattahækkun og þessa löggjöf þá mætti leysa öll vandamál í hvelli. Afleiðingalaust.

 

Trump hyggst lækka lyfjakostnað um 59 prósent

Lenging vinnuvikunnar

Okkur er oft sagt að vinnuvikan hafi styst seinustu áratugi. 

Okkur er líka sagt að það sé til eitthvað sem heitir þriðja vaktin, sem sé ólaunuð vinna á heimilinu, og taki töluverðan tíma.

Ég samþykki hvoru tveggja en legg til að setja í ákveðið samhengi.

Vinnuvikan, þ.e. sá tímafjöldi viðveru á vinnustað sem leiðir til þess að fá full mánaðarlaun, hefur styst. Kannski ekki alltaf með eðlilegum leiðum, svo sem að verðmæti hverrar vinnustundar hafi aukist með bættri framleiðni, en fyrir launþegann bara spurning um hversu marga klukkutíma á viku þurfi að vera á vinnustaðnum til að fá launin sín óskert.

En þriðja vakin hefur tvímælalaust lengst til muna.

Hvað tekur til dæmis marga klukkutíma að losna við rusl? Ruslið þarf að setja í óteljandi tunnur og jafnvel keyra það í eigin bifreið á milli bæjarhluta. 

Hvað tekur langan tíma að komast á milli bæjarhluta? Göturnar eru fullar og umferðin er geðveik. Auðvitað er gaman að hlusta á góða útvarpsþætti á morgnana og á kvöldin en kallast varla frjálst val á notkun tíma síns ef bíllinn er einfaldlega stopp á götunum.

Hvað tekur langan tíma að fá leyfi fyrir hinu og þessu? Það er ekki skrýtið að biðsalir sýslumannsembætta, Þjóðskrár og annarra opinberra stofnana eru almennt troðfullir, alltaf. Við erum ekki fjarri því að þurfa leyfi til að mála svefnherbergið nú þegar þarf að sækja um leyfi til að leigja það út til einnar nætur. Viltu djúpsteikja kjúkling? Búðu þig undir bið og kostnað! 

Mín kenning er sú að stytting vinnuvikunnar hafi einfaldlega hleypt hinu opinbera af stað til að fylla vökutíma okkar af allskonar öðru rugli. Þegar fólk þurfti að vinna 45-50 klukkustundir á viku og jafnvel meira þá var enginn tími til að handþvo ruslið og keyra það um allan bæ eða eyða hálfum degi í umferðinni. Fólk hafði einfaldlega ekki tíma í slíkt og spyrnti við fótum. Nú þegar vinnuvikan er orðin svona stutt þá teljum við sjálfsagt að fylla hinn svokallaða frítíma af allskonar umstangi og útréttingum til að koma til móts við yfirvöld.

Svona rétt eins og við samþykktum að vinna að heiman á veirutímum því tæknin gerði það mögulegt fyrir ferðatölvustéttirnar.

Eftir stendur að hin svokallaða þriðja vakt er í auknum mæli orðin að ólaunaðri vinnu til að fóðra báknið.

Stutt vinnuvika er vissulega alveg ljómandi mál fyrir samfélag sem hefur efni á slíku en er ekki kominn tími til að spyrna við fótum þegar þriðja vaktin er orðin önnur eins vinnuvika, ólaunuð?

Hvað þarf að gerast til að missa starfið hjá hinu opinbera?

Mikið er nú rætt um starfsemina á skrifstofu ríkissaksóknara. Aftur. Í þetta skipti vegna leka, í fyrra skipti vegna tilrauna til að bola öðrum ráðherraskipuðum starfsmanni úr starfi án góðrar ástæðu.

Er þetta svo ekki embættið sem hundeltir núna tvo unga menn í gegnum allt dómskerfið vegna meintra áforma um hryðjuverk?

Nú er ég ekki endilega að segja að ríkissaksóknari þurfi að fjúka eða segja af sér, þótt það gerði sjálfsagt ekki mikið til. Þetta er mögulega vanhæfur opinber starfsmaður en þeir eru svo margir að það yrðu fáir eftir ef þeir yrðu allir reknir. En hvað þarf til að missa starfið hjá hinu opinbera?

Fer það eftir því hvaða vindar blása í fjölmiðlum og á samfélagsmiðlum?

Eða eru einhver viðmið?

Ég þekki ágætlega það góða fólk sem starfar fyrir Samtök skattgreiðenda og reynir þar að fá hið opinbera til að deila gögnum um rekstur sinn. Þetta er ekki létt verk þrátt fyrir allskyns upplýsingalög og reglur um svör við fyrirspurnum. Kannski skiljanlega ef aðhaldið er ekkert, vanhæfnin algjör og feluleikurinn í hámarki. Og allir halda starfinu, sama hvað.

Ríkissaksóknari hugi að stöðu sinni

Þetta með samhengið

Ég hef stundum kvartað yfir því á þessum stað að blaðamenn nenni sjaldan að segja frá samhengi hlutanna - aðdraganda, sögu, helstu leikendum, samningum sem voru sviknir og svona mætti lengi telja. Þess í stað er bara sagt að þessi vondi kall eða hinn hafi gert þennan vonda hlut eða hinn, og í kjölfarið hafi þessi góði kall eða hinn gert eitthvað á móti. Þannig hefjist átök eða deilur af því einhver vondi kallinn fékk vonda hugmynd og þar við situr.

Það var því hressandi að lesa svolitla fréttaskýringu um atburði sem nú eiga sér stað á landamærum Indlands og Pakistan: Eitthvað um aðdragandann, hvað gerðist áður, hvað breyttist og hvað er að eiga sér stað núna af þeim ástæðum.

Aðdragandi sem nær jafnvel áratugi aftur í tímann en sem atburðir dagsins í dag speglast í.

Samhengi.

Takk fyrir það!

Ætli íslenskur neytendur frétta hefðu ekki gott af fleiri slíkum fréttaskýringum um mun fleiri átök í heiminum?

Ekki til að réttlæta neitt eða kalla vondar hugmyndir góðar, heldur bara segja frá samhenginu.

Það held ég.

Hvað er að gerast á milli Indlands og Pakistan?

Frétt eða frásögn?

Að blaðamenn taki sér sterka afstöðu og boði hana í gegnum fréttaflutning sem er sagður vera hlutlaus er ekkert nýtt. Þeir eru yfirgnæfandi til vinstri í stjórnmálum. Þetta hafa kannanir sýnt fram á ítrekað. Köllum þetta bara staðreynd.

Það er því ekki furðulegt að þegar hægrimenn eru við völd að þá er aðhaldið úr öllum áttum. Hver einasta setning er krufin og greind og minnstu túlkunaratriði alltaf látin halla í ákveðna átt. Kannski bara hið besta mál, svo því sé haldið til haga.

En um leið er ekki furðulegt að þegar vinstrimenn eru við völd að þá er aðhaldið svo gott sem ekkert. Auðvitað eru einn eða tveir fjölmiðlar á tánum eins og sést í dag hjá Viðskiptablaðinu og Morgunblaðinu, en hinir steinþegja yfir jafnvel allra stækustu þvælunni.

Og þannig er það bara. Við vitum það, búumst við því og ættum að geta bent á áróðurinn þegar hann er boðaður með ákveðnu vali á viðmælendum, vali á því sem er fjallað um og hvað ekki, hvaða stóra mál fær litla fyrirsögn og hvaða litla mál fær stóra fyrirsögn.

Ég rakst á nýlegt dæmi um frétt sem er sögð á mismunandi hátt, allt eftir því hvaða blaðamaður heldur á pennanum. Samkvæmt tölum frá Bandaríkjunum þá bættust 177 þúsund störf við bandaríska atvinnumarkaðinn í apríl, og yfirgnæfandi í einkageiranum. Eru þetta góðar fréttir eða vonbrigði fyrir yfirvöld? Vísbending um jákvæða þróun eða neikvæða?

Jákvæða, segir Hvíta húsið, enda mun hærri tala en greinendur höfðu búist við (rúmlega 130 þúsund störf). 

Neikvæða, segja blaðamenn, því mánuðinn á undan sköpuðust mun fleiri störf og vöxturinn því að hægja á sér. Vöxturinn var bara rétt yfir spám. 

Það mætti kannski segja að bæði sé rétt og að með því að lesa tvær túlkanir á sömu tölfræði megi fá einhvers konar heildarmynd. Því miður hafa blaðamenn samt sjaldan áhuga á slíku. Þeir eru ýmist í stjórnarandstöðu eða hlutverki illa launaðra blaðamannafulltrúa valdhafa. Einhver teikn eru á lofti að þetta gæti verið að breytast, meðal annars vegna mikillar vinnu óháðra blaðamanna og hlaðvarpsstjórnenda sem stóru miðlarnir neyðast til að fylgjast með og taka mark á, en höldum ekki í okkur andanum.

Skattar eru innanlandstollar

„Það er ánægjulegt að fylgjast með því hvernig Donald Trump laðar fram það besta í fólki. Nú hefur honum tekist að galdra fram einarða andstöðu við tolla hjá andstæðingum sínum, sem margir hverjir hafa hingað til ekki lagst mikið gegn því að ríkið geri upptækan hluta af sjálfsaflafé fólks og fyrirtækja.“

Svona er skemmtilega komist að orði í aðsendum pistli á Viðskiptablaðinu og má svo sannarlega taka undir.

Það þarf ekki að vera aðdáandi Trumps eða taka undir það sem hann segir til að sjá að ef hann gerir eitthvað eða segir þá telja flestir andstæðuna vera hið rétta.

Hann gæti kallað himininn bláan og langar greinar birtast um að himininn sé í raun grænn eða litlaus.

Þetta eru ekki að mínu mati nein Trump-áhrif. Trump er bara einn stjórnmálamaður af mörgum sem kemur og fer. Þetta er miklu frekar dæmi um áhrifagirni okkar. Okkur er sagt hverjir eru vitleysingar og hverjir ekki, hverjum má og hreinlega á að trúa á og hverjum ekki, og svo tekur við að rekja orð vondu kallanna og taka sér andstæða afstöðu. 

Frekar en að reyna finna sannleikskornið eða mótrökin.

Við treystum kjörnum fulltrúum og blaðamönnum fyrir því að sía svona úr upplýsingastreyminu endalausa og endum oftar en ekki á að sprauta eða skattleggja okkur til dauða, eða fjármagna sprengjuregn á saklaust fólk.

Kannski er hægt að gera betur en þetta, kannski ekki.

Eftir stendur að heimurinn lítur núna illum augum á tolla, og það er alveg ljómandi gott. Aukist sá skilningur til að ná yfir skatta líka - enn betra.

Hvað eiga milljónamæringar að gera við hlutabréfin sín?

Óvissa er ekki góð. Hún getur verið taugatrekkjandi. Hún hefur áhrif á hegðun og getur leitt til slæmra ákvarðana. Hún getur jafnvel leitt til átaka.

En stundum er hún nauðsynleg. Krabbameinssjúklingurinn þarf að takast á við hana áður en hann samþykkir meðferð sem er í sumum tilvikum banvænni en sjúkdómurinn. Ökumaðurinn þarf að halda út í óvissu þegar hálka leggst á vegina og lögreglan búin að skipa öllum að skipta yfir á sumardekk. Óvissa er alltaf og á öllum stundum einhver hluti af daglegu lífi.

Svo er það þetta með óvissu á hlutabréfamörkuðunum þar sem lífeyrissparnaður margra flækist á milli hlutabréfa í leit að ávöxtun. Óvissa dregur úr fyrirsjáanleika í óvissum heimi. Svo má auðvitað hafa samúð með milljónamæringunum sem reyna á hverjum degi að kaupa og selja til að auka verðmæti eignasafns síns. Hvað á að segja við þá til að hugga þá þegar óvissa leggst yfir hlutabréfamarkaðina? Að alþjóðaviðskipti séu í hættu? Að þeir eigi að búa sig undir gjaldþrot? Að almenningur þurfi að búa sig undir skort? 

Það er oft við hæfi að taka eitt skref afturábak og kíkja aðeins á heildarmyndina.

Eru hlutabréfamarkaðir á leið í ræsið? 

Kíkjum á Nasdaq og Dow Jones í Bandaríkjunum þar sem óvissan er hvað mest samkvæmt fjölmiðlum:

Nei, greinilega ekki.

Hvað með loftslagið? Er það ekki að gjörbreytast? Nei. Það er auðvitað alltaf að breytast en ekki á neinn hátt sem er ekki hægt að takast á við. 

Hvað með stríðsátök? Fer þeim ekki fjölgandi? Nei, því þrátt fyrir fjölgun í fréttunum þá er söguleg lægð í gangi enn. Það er raunar einhvers konar kraftaverk miðað við hvað margar tilraunir eru gerðar til að hefja átök.

Hvað með farsóttir? Hvað með lýðræðið? Er ekki að komast á ný heimsskipan? Kannski, en áfram heldur lífið.

Auðvitað er margt raunverulega slæmt í gangi sem þarf að stöðva: Óheft innflytjendaflæði, atlaga að hagkvæmri orku, sífellt meiri skattheimta í skiptum fyrir sífellt minni innviði, valdatilfærsla frá kjósendum til embættismanna, afnám einkavæða kvenna og sífellt veikara málfrelsi. En þetta eru ekki vandamálin sem okkur er sagt að takast á við. Við erum hrædd með ímynduðum skrímslum sem eiga að leynast undir hverju rúmi en eru svo ekki þar þegar að er gáð.

Ég skil alveg áhyggjur margra af hlutabréfasöfnum milljónamæringa sem hafa fjárfest í vindmyllum og bóluefnum. Ekki viljum við að þau komist í uppnám! En að taka skref afturábak og kíkja á þróunina einhverja mánuði og jafnvel ár og áratugi aftur í tímann getur verið róandi aðgerð sem ég mæli með.

Alþjóðaviðskipti í hættu?

Ekki hafa áhyggjur af hópnauðgunum á stúlkum

Fólk eigi ekki að breyta sínu dag­lega lífi vegna frá­sagna af hóp­nauðgun, segir í fyrirsögn á Visir.is.

Ekki það nei?

Okkur er sagt að hata hina og þessa sem eru engin ógn við Íslendinga. Okkur er sagt að óttast veðrið og loftslagið. Okkur er sagt frá allskonar ógnum sem flæma okkur frá hagkvæmum lausnum í daglegu lífi.

En að það sé að fæðast hópnauðganamenning á Íslandi, í boði yfirvalda? Slakaðu á, samsæriskenningasmiðurinn þinn! Leigubílstjórinn sem býðst til að keyra dóttur þína heim er ekki að fara skilja hana eftir í bílskúr í Kópavogi í sundurtættri nærbrók! 

Ég legg til að óttast það sem þarf að óttast og ekki annað en heldur ekki minna en það.

Hópnauðgunarmenningin er komin til Íslands og það kallar á breytingar.