Hver er umdeildur og hver ekki?

Forsætisráðherra Slóvakíu, sem er í lífshættu eftir skotárás fyrr í dag, hefur lengi verið umdeildur stjórnmálamaður. Umdeildur segja blaðamenn. Hvaða stjórnmálamaður er ekki umdeildur? 

Ég veit lítið sem ekkert um forsætisráðherra Slóvakíu. Hann virðist vera vinstrimaður af gamla skólanum, harður í horn að taka, ódrepandi í stjórnmálum. Hvað eftir annað veita kjósendur honum umboð til að halda áfram í stjórnmálum og hann tekur sér ýmislegt fyrir hendur.

Umdeildur, kannski. En er það stimpill sem er sérstaklega hannaður fyrir þá sem dansa ekki í takt við þá sjálfsmorðsvegferð efnahags og samfélagsgerðar sem flest Vesturlönd eru á? 

Blaðamaður DV kemst svona að orði:

Gagnrýnendur hans hafa miklar áhyggjur af því að hann færi Slóvakíu frá vesturs til austurs, líkt og kollegi hans Viktor Orban í Ungverjalandi rær öllum árum að.

Ég skil. Óhlýðni við Evrópusambandið og Bandaríkin, kannski? Er það skilgreiningin á því að vera umdeildur?

Annars blasir við að þetta lýðræði fer í taugarnar á mörgum. Ítrekað eru kjósendur staðnir að því að kjósa vitlaust, og velja vitleysinga. Þeir létu sér meira að segja ekki segjast í Eurovision-símakosningunni. Óþolandi kjósendur sem þarf kannski að taka aðeins á. Leyfa þeim bara að kjósa um eitthvað kjaftæði á meðan raunverulegar ákvarðanir eru teknar af ókjörnum embættismönnum.

Þar með er ekki sagt að forsætisráðherra Slóvakíu sé ekki umdeildur. En hver er það ekki? Katrín Jakobsdóttir, ráðherra stjórnlauss innflutnings hælisleitenda? Bjarni Benediktsson, ráðherra vopnakaupa og skuldasöfnunar? Kannski það séu hin óumdeildu mál sem allir eru sammála um. Þeir sem vilja annað eru hættilegur öfgamenn, og auðvitað umdeildir.

Robert Fico: Umdeildur forsætisráðherra

Hlaupaskór og steypuskór

Það eru margir hlutir sem vekja upp hugrenningar um mafíuna. Kannski ekki alltaf mafíuna eins og hún starfar en starfaði í raun, en kvikmyndir og sögur geta stundum búið til ákveðna ímynd af einhverju, rétt eða röng (samanber hornin á hjálmum víkinga - hreinn skáldskapur).

Einn slíkra hluta sem vekja upp hugrenningar um mafínua eru skór úr steinsteypu. Fórnarlömb mafíunnar voru sett í slíka skó og síðan fleygt í vatn til að drekkja þeim. Sennilega gerðist þetta einhvern tímann. Kannski sjaldnar en við höldum.

Við á Vesturlöndum erum núna á fullu að binda á okkur steinsteypuskó. Markmiðið er kannski ekki sjálfsmorð. Markmiðið er kannski að læra synda í slíkum skóm. Það mun samt ekki ganga og afgangur heimsins hlær að vitleysunni. 

Tökum lítið dæmi sem mér barst í skeyti um daginn:

Á Íslandi hafa menn lengi dælt koltvísýringi upp úr jörðinni og notað til að gera gosdrykki svalandi og allt það. Sú borhola annar ekki lengur eftirspurn. Það þarf því að flytja inn koltvísýring. Koltvísýringur er notaður víðar en til framleiðslu á gosdrykkjum, svo sem til að örva vöxt í gróðurhúsum.

Á sama tíma er stórfé eytt í að fanga koltvísýring á Íslandi til að dæla honum í jörðina. 

Það er auðvelt að sjá fyrir sér vörubíla, með erlendan koltvísýring á leið í gróðurhúsin, keyra framhjá dýrum mannvirkjum sem fanga innlendan koltvísýring og dæla ofan í jörðina. 

Á öðrum fætinum er hlaupaskór en á hinum er steypuskór.

Núna veit ég vel að hið opinbera á Íslandi er illa rekið. Ég veit að það er engin heildarmynd í gangi, svo sem að halda úti öflugu atvinnulífi og líflegri verðmætasköpun. Ráðuneytin vinna hver í sínu horni og tala ekki saman, og hið sama má segja um opinberar stofnanir sem geta ekki einu sinni skipst á gögnum. 

En þetta er allt miklu, miklu verra en ég hélt.

Því miður.

En það er hægt að draga eitthvað jákvætt út úr þessu, sem er sú fullvissa að stjórnmála- og embættismönnum er alls ekki hægt að treysta fyrir einu né neinu. Menn þurfa ekki lengur að vera í neinum vafa um það og geta sofið rólega á nóttinni án togstreitu í höfðinu.

Þegar menn slaufa sjálfum sér

Tugir útskriftarnemenda (af mörg þúsund) gengu út af útskriftarathöfn Duke háskólans í Bandaríkjunum í dag þegar grínistinn Jerry Seinfeld, sem hefur opinberlega lýst yfir stuðningi sínum við Ísrael vegna stríði þeirra á Gasa, hélt ávarp fyrir nemendurna.

Þetta þykir mér vera hið besta mál, þ.e. að fólk slaufi sjálfu sér, yfirgefi svæðið og fari með réttlætiskennd sína eitthvert annað. Hingað til hefur verið vinsælla að valda skemmdum, trufla, eyðileggja og vera með læti, en núna sýnir ungt fólk gott fordæmi og einfaldlega fer - yfirgefur svæði sem er því ekki að skapi.

Meira mætti gera af þessu. Finnst þér einhver sjónvarpsþáttur vera leiðinlegur eða óviðeigandi? Ekki horfa á hann! Er einhver grínisti að móðga þig? Labbaðu út! Finnst þér einhver söngvakeppni vera menguð af þátttöku einhvers í henni? Fylgstu með einhverju öðru!

Allt þetta gæti jafnvel átt sér stað án þess að menn auglýsi með miklum látum á öllum miðlum hvað þeir eru að horfa á eða ekki, en fá þá að vísu ekki hrós fyrir að hafa réttar skoðanir.

En vonum að hin friðsæla útgáfa haldi áfram og að háværa útgáfan þverri út.

Gengu út þegar Seinfeld var kynntur á svið

Er minna af Evrópusambandinu í Evrópusambandinu en Íslandi?

Ég bý í Danmörku og Danmörk er meðlimur Evrópusambandsins. Ég er á móti aðild Íslands að Evrópusambandinu en kýs samt að búa í því. Hvernig stendur á því?

Það er mín tilgáta að það sé meira af Evrópusambandinu á Íslandi en í sjálfu Evrópusambandinu. Evrópusambandið fjöldaframleiðir tilskipanir, reglugerðir og Evrópulög og ríki eins og Ísland og Noregur þurfa að innleiða sem hluta af EES-samningnum. En innleiðing er sveigjanlegt hugtak. Það er hægt að innleiða á ýmsa vegu. Það er mín tilgáta að hin íslenska innleiðing sé framkvæmd með mjög þröngri og íþyngjandi nálgun á meðan mörg ríki Evrópusambandsins innleiði á frekar vægan hátt.

Ég skal taka dæmi. Nýlega barst á borð mitt verkefni sem fólst í því að skoða hvort tiltekið verkefni krefjist umhverfismats eða hvort verkefnið rúmist innan núverandi heimilda til að framkvæma, byggja og reka ákveðna starfsemi. Ég lærði að þetta sé mjög algeng fyrsta nálgun á verkefni enda er umhverfismat bæði tímafrekt og kostnaðarsamt. Fyrstu niðurstöður voru á þá leið að umhverfismat þyrfti ekki að fara fram. Svolítið samtal við viðeigandi sveitarfélag staðfestir það væntanlega.

Á Íslandi eru undanþágur frá umhverfismati fáar og endalaust hægt að kæra þær. 

En að það sé meira af Evrópusambandinu á Íslandi en í sjálfu Evrópusambandinu er bara tilgáta. Það væri gaman að fá álit einhvers sem er með fótleggi í báðum laugum.

Nóg af orku á Íslandi!

Um daginn opnaði stærsta svokallaða lofthreinsiver heims á Íslandi. Þetta ver sýgur koltvísýring út úr andrúmsloftinu sem síðan er dælt niður í jörðina. Þessu hafa erlendir miðlar tekið eftir, svo sem Reuters og CNN.

En hvað skyldi nú kosta að halda þessu veri úti? Ég finn engar tölur en þeir á CNN sjá ekki neitt vandamál:

Reksturinn verður knúinn áfram af gnægð hreinnar jarðhitaorku Íslands.

**********

The whole operation will be powered by Iceland’s abundant, clean geothermal energy.

Þeir hjá CNN vita greinilega ekki að:

• Nú þegar er íslenska hagkerfið að verða af tugum milljarða vegna þess að álverin fá ekki næga orku
• Orkuskipti fiskiverksmiðja frá rafmagni yfir í olíu er nú að fullu gengin í garð
• Rafmagnsreikningur heimila er að klifra upp á við, og auðvitað hagnaður raforkuframleiðenda líka þar sem þau fá ekki að eyða peningum í að byggja virkjanir
• Mikið af rafmagni fer í súginn því dreifikerfið er ekki nægilega öflugt

En það væri gaman að vita hvað þetta svokallaða lofthreinsiver sýgur í sig mikla orku frá almennum neytendum og stærri notendum, og hvort hérna sé erlent áhættufé að yfirbjóða innlenda notkun.

Liggja þær tölur einhvers staðar á lausu?

Menn hafa kvartað svolítið yfir gagnaverunum, jafnvel þótt þau skili mikilli framlegð og bókstaflega dæli gjaldeyri inn í hagkerfið. En gefðu mér frekar gagnaver en svona eltingaleik við snefilefni í andrúmsloftinu.

Stærsta lofthreinsiver í heimi opnað á Íslandi

Starfsleyfi

Er það svo að sífellt fleiri afkimar í samfélagi manna séu nú háðir því að yfirvöld veiti einhvers konar leyfi?

Starfsleyfi, rekstrarleyfi, byggingarleyfi, gistingarleyfi, leyfi, leyfi, leyfi.

Til hvers?

Fyrir mörgum árum, þegar ég var í verkfræðinámi í Háskóla Íslands, var okkur sagt að til að mega kalla sig verkfræðing á Íslandi þurfi að sækja um það og fara á sérstakan lista hins opinbera. Þetta hafði að vísu engin áhrif á möguleikana til að starfa sem verkfræðingur, eða til að ráða einstakling í stöðu verkfræðings. En til að mega kalla sig verkfræðing þurfi að sækja um að komast á hinn opinbera lista (gegn svolítilli þóknun, auðvitað).

Ég spurði hvort það kæmi einhvern tímann fyrir að einstaklingur útskrifaður úr verkfræðinámi frá Háskóla Íslands fengi ekki að komast á listann góða og fékk þau svör að nei, slíkt hafi ekki komið fyrir. Kannski tímar hafi breyst eitthvað í dag.

Þess má geta að ég er ekki búinn að sækja um að komast á listann góða og kalla mig samt verkfræðing. Þetta mun ekki breytast.

Núna stefnir í að apótekum þurfi að loka af því nýútskrifaðir lyfjafræðingar þurfi að bíða eftir starfsleyfi. Í engu hefur slíkt leyfi áhrif á menntun þeirra eða getu til að sinna starfi sínu. Þessir lyfjafræðingar eru tilbúnir að afgreiða lyf daginn eftir útskrift. Það blasir við að þeir muni fá sitt starfsleyfi. En bíða þurfa þeir samt.

Í stjórnarskrá segir í 75. grein:

Öllum er frjálst að stunda þá atvinnu sem þeir kjósa. Þessu frelsi má þó setja skorður með lögum, enda krefjist almannahagsmunir þess.

Þetta eru innantóm orð. Í framkvæmd eru þau í raun svohljóðandi:

Enginn má gera nokkur skapaðan hlut nema hið opinbera veiti til þess sérstakt leyfi, háð hvaða þeim skilyrðum sem hið opinbera setur.

Neytendur lyfja fá að finna fyrir því í sumar. Aðrir finna nú þegar vel fyrir þessum óendanlegu völdum hins opinbera.

Stjórnarskrá hvað?

Hætta á að þjónusta skerðist

Kveikjarinn

María Sigrún Hilm­ars­dótt­ir, starfsmaður RÚV, stendur í ströngu þessa dagana. Hún leiddi rannsókn á gjörningum Reykjavíkurborgar á hinum svokölluðu bensínstöðvarlóðum og fær nú bágt fyrir, en svarar fyrir sig fullum hálsi. Það er búið að gera lítið úr vinnu hennar og taka af henni starf sem hún leysti vel af hendi. Ætli hún endist sumarið á vinnustað sem kærir sig ekki um krafta hennar og hæfileika? 

Hún er svolítið einsdæmi, satt að segja. Blaðamenn með góða vinnu á stórum vinnustað eru yfirleitt ánægðir með hlutskipti sitt og láta með ánægju segja sér fyrir verkum og hvað þeir eiga að skrifa og segja. Niðurstaðan er auðvitað sú að blaðamenn eru upp til hópa litlu meira nothæfir en fjölmiðlafulltrúar. Er María Sigrún Hilm­ars­dótt­ir að brjóta einhvern ís fyrir hrædda samstarfsmenn sína inni á sjálfri RÚV - Ríkisútvarpi Útvaldra Viðhorfa?

Ég skil vel að margir vilji halda hlífiskildi yfir Degi B. Eggertssyni. Hann er maður með bjart bros, liðað hár og þægilega nærveru. Ekki laðar hann að sér atkvæði lengur en hann laðar að sér oddvita, og það hefur dugað honum vel.

En að reyna fela beinagrindurnar í skápnum hans er mögulega fulllangt gengið.

María Sigrún Hilm­ars­dótt­ir finnur vonandi sinn farveg. Væntanlega verður það ekki innan RÚV. En hún sýnir öðrum blaðamönnum kannski að það er hægt að vinna sjálfstætt, sem blaðamaður, og samt fá borgað. Hún er fyrrverandi starfsmaður Kveiks sem varð að kveikjaranum sem brenndi af sér kúgun blaðamanna, kannski.

Sjáum hvað setur.

Skemmtiþátturinn umdeildi

Mér skilst að Eurovision-söngvakeppnin sé að hefjast eða sé jafnvel hafin. Ég hef ekki horft á þessa sýningu í mörg ár og gerði það bara á sínum tíma því þetta var gott partý. 

En eitthvað virðist þessi skemmtun núna vera orðin umdeild. Það er víst voðalega hræðilegt að skemmtikraftar frá einu tilteknu ríki fái að vera með af því yfirvöld þeirra standa í umdeildum aðgerðum, vægast sagt. Þessir skemmtikraftar standa að vísu ekki sjálfir í neinum umdeildum aðgerðum en það er víst svo að þegar yfirvöld einhverra gera eitthvað þá er það í umboði allra þegna þeirra. Svona eins og þegar íslensk yfirvöld beittu ekki neitunarvaldi sínu í NATO til að stöðva Bandaríkjaher frá því að teppaleggja Líbýu með sprengjum til að losna við pólitískan andstæðing: Íslendingar allir sem einn þar með samsekir í þeim glæp.

Af þessum sökum ætla margir ekki að njóta skemmtiatriðanna í ár og spara ekki að segja öllum sem vilja eða vilja ekki vita af því, svona eins og einhverjum sé meira en drullusama.

Af hverju er ekki bara hægt að njóta afþreyingar og íþrótta í friði fyrir pólitík? Voru Íslendingar að lýsa yfir stuðningi við mannréttindabrot Asera á Armenum þegar þeir kveiktu á Eurovision árið 2012? Eða að fagna Pútín þegar þeir skáluðu yfir Eurovision árið 2009? Eða að styðja við ofsóknir á rússneskum minnihluta í Austur-Úkraínu þegar þeir skemmtu sér yfir Eurovison árið 2017?

Ég veit að hjarðhegðunin er alveg ómótstæðilega freistandi, en Eurovision? Í alvöru? Algjörlega innihaldslaus skemmtun, full af glysi og gríni? 

Maður ætti kannski að kíkja á keppnina í ár og skrifa um hana langa pistla, bara svona til að segja þeim sem horfðu ekki á hverju þeir misstu af. Ég held samt ekki að ég nenni því.

Þjóðkirkjan og þjóðin

Ég er sífellt meira að færast á þá skoðun að kirkjan eigi mikið inni í samfélagi okkar, jafnvel meira en oft áður.

Hvers vegna?

Jú, vegna alls þessa ógeðs sem er hellt yfir okkur og jaðrar við brenglun, svo sem:

• Ásókn fullorðins fólks í börn og búningsklefa þar sem eru börn af andstæðu kyni
• Klámfræðsla fyrir börnin
• Dýrkun samfélagsins á geldingum
• Afsakanir fyrir þá sem girnast börn kynferðislega
• Hatur á samfélagi manna - sú trú að maðurinn sé eitur
• Tilbeiðsla á ríkisvaldinu og æðstuprestum þess
• Aukinn vilji til að blása í stríðsátök og jafnvel útrýmingu á ákveðnum hópum

Fyrir marga væri mögulega miklu betra að skreppa í nytjamarkaðinn á Háaleitisbraut og krækja sér í ókeypis eintak af Nýja testamentinu og lesa aðeins í því. Fyrir aðra að mæta í kirkju. Fyrir enn aðra að rifja upp sögulegar rætur okkar helgidaga og hvaða sögur liggja að baki þeim.

Sjálfur keypti ég mína fyrstu Biblíu í fyrra, gullfallegt og handhægt lítið eintak sem er ljúft að blaða í og lesa aðeins. Þetta gerði ég ekki af því að mín gamla kristna trú hafði snúið aftur heldur var ég einfaldlega að leita að áþreifanlegu móteitri við öllum viðbjóðnum sem okkur er núna kennt að sé hin nýju trúarbrögð. 

Ég heyrði skemmtilega greiningu á samfélaginu í hlaðvarpi um daginn um það hverjir væru hinir einu sönnu uppreisnarseggir í dag (sem myndin við þessa færslu minnir mig á). Það eru ekki fólkið með bláa hárið og nefhringina sem berar sig á almannafæri og dregur að húni fána Palestínu. Slíkir einstaklingar eru í dag orðnir hin viðtekna venja sem fær allt sviðið. Nei, uppreisnarseggirnir í dag eru snyrtilega klæddir, boða hefðbundin gildi og tala af yfirvegun og ró eftir að hafa lesið sér til um flókin málefni og myndað sér skoðun.

Kristnir menn í jakkafötum og kaþólskar konur í dragt. 

Þetta eru þyrnarnir í augum yfirvalda og hin raunverulega andspyrna gegn yfirgangi þeirra.

Þjóðkirkjan gæti mögulega komist í tísku aftur, sem móteitur gegn viðbjóðnum.

Ætli hún nái að nýta það tækifæri?

Vill hafa ungan ráðgjafa sér við hlið

Verkfallsvopnið

Verkfallsrétturinn, eða verkfallsvopnið, er furðulegt fyrirbæri. Hann hafa ekki allir. Þeir sem hafa hann eru oftar en ekki hálaunastarfsmenn. Þeir geta sett samfélagið á hliðina í einhverju sem ætti einfaldlega að vera innanhúsmál launþega og atvinnurekenda. 

Ég hef ákveðna samúð með þeirri trú að verkföll séu góð leið til að bæta kjör. Slík trú byggist á því sem menn sjá hér og nú og síður á sögulegum staðreyndum eða afleiðingum misræmis á milli launa og verðmætasköpunar. En gott og vel, það er lítið hægt að gera við því.

En einhvern veginn er það nú samt þannig að þær stéttir sem þurfa einfaldlega að mæta í vinnuna til að halda henni og fá laun hafa það bara alveg ágætt. Kannski er það af því að þær eru alveg hárrétt staðsettar með tillit til framboðs á og eftirspurn eftir þekkingu þeirra, kannski er um hreina tilviljun að ræða eða kannski lepja þær bara þegjandi dauðann úr skel. Svari þeir sem vita.

Ég hætti á að kalla yfir mig reiði Austfirðings en ég legg til að þessi svokallaði verkfallsréttur - þetta barefli sem venjulegt fólk verður svo ítrekað fyrir - verði einfaldlega afnuminn. Vilji menn leggja niður störf þá er þeim velkomið að gera það en maður kemur í manns stað. Batnandi kjör til lengri tíma fara jú eftir verðmætasköpun, ekki taxtabreytingum. Of háir taxtar þrýsta á fækkun starfa eða flótta þeirra, of lágir taxtar ná ekki að laða að sér vinnuafl. Kannski er þetta ekkert flóknara en svo.

Þar með er ekki sagt að launþegar eigi ekki að sameinast um hagsmunabaráttu sína. Nú er ég sjálfur til dæmis í verkalýðsfélagi sem ég borga litla þóknun til og hef þannig aðgang að lögfræðingum ef þess gerist þörf. Aðrir vilja borga meira og fá aðgang að sumarbústöðum og gleraugnastyrkjum. Sjálfsagt mál. En að geta skrópað í vinnunni og meinað öðrum að ganga í störfin - það er óréttur, ekki réttur.

Bjóða fólki að færa sig um flug