Sjálfkrýndi samfélagssérfræðingurinn

Það er einhver ferskur andblær í loftinu. Það er erfitt að lýsa honum öðruvísi en sem andstæðu veirutíma - tíma ritskoðunar, þöggunar, lyga og kúgunar yfirvalda á þegnum sínum.

Andstæða útilokunarmenningarinnar þar sem fólki var hreinlega sagt upp vegna nafnlausra ásakana. 

Allt í einu er verið að ræða opinskátt um ýmislegt sem taldist áður til samsæriskenninga og ímyndunar, svo sem kerfisbundna ritskoðun fjésbókarinnar sem að hluta var knúin áfram af þrýstingi yfirvalda (nokkuð sem hefur verið vitað í nokkurn tíma). Það virðist líka mega ræða kerfisbundna nauðgun manna með rætur til Pakistan á ungum, hvítum stelpum í Norður-Englandi, nokkuð sem bresk yfirvöld hafa lengi reynt að bæla niður umræðu og rannsókn á af ótta við að vera kölluð fordómafull. Það virðist sem allt þetta tal um manngerða loftslagshlýnun sem kallar á óáreiðanlega og dýra orku og jafnvel orkuskort sé hætt að hitta í mark í hvert skipti. Boðskapurinn um ágæti þess að leyfa ungum og ókynþroska börnum að taka hormónabælandi lyf til að breyta líkama sínum og jafnvel gera ófrjóan er nú í auknum mæli vegið á móti með rannsóknum á hræðilegum afleiðingum slíkrar meðhöndlunar (hvað fullorðið fólk gerir við líkama sinn er öllum alveg sama um). Stríðsbrölt Vesturlanda í Miðausturlöndum og undanfarin misseri Austur-Evrópu mætir nú aukinni andspyrnu almennings sem lýsir sér til dæmis í kosningaúrslitum. Lyfjafyrirtækin, sem voru nánast dýrkuð eins og bjargvættir á veirutímum, þola núna sífellt meira umtal um sviksamlega hegðun sína sem þau hafa komist upp með í skjóli yfirvalda sem í raun hafa hagsmuni þeirra frekar en okkar að leiðarljósi. Og svona mætti lengi telja.

Ég fagna auðvitað þessum ferska andblæ skoðanafrelsis og gagnrýni á boðskap hinnar pólitísku rétttrúnaðarkirkju. Á tímabili var ég farinn að óttast að almenningur hefði verið endanlega heilaþveginn til að gefa frá sér seinustu eigurnar, afganginn af orkunni, heilsuna og skoðanirnar - jafnvel atkvæðisréttinn í raun (allar ákvarðanir teknar af ókjörnum embættismönnum og yfirþjóðlegum stofnunum). En allt í einu fóru að myndast stórar sprungur í glerhjúpnum.

Hvað olli því að umræðan er ekki lengur þrúgandi og kæfandi einsleitni og kúgun er mér ekki alveg ljóst. Yfirgangur kanadískra yfirvalda á friðsömum mótmælum vörubílastjóra höfðu engin áhrif. Umframdauðsföllin og hræðilegar aukaverkanir veirusprautnanna ekki heldur. Kannski fólk hafi loks fengið nóg af rafmagnsreikningnum? Eða glæpum innflytjenda? Ég er ekki viss. En það skiptir ekki máli. Það sem skiptir máli er að núna má ræða mál frá ýmsum hliðum og líkurnar á að vera útilokaður, sviptur aðgangi eða settur í felur orðnar aðeins minni en áður.

Svo sem skipulagðar nauðganir pakistanskra karlmanna á breskum stúlkum, svo árum og áratugum skiptir, afleiðingalaust.

Gott mál.

Hvað á illa rekið ríkisvald að gera þegar því vantar peninga?

Getur það hækkað skatta sem nú þegar eru í hæstu hæðum? Nei.

Getur það lagt skatta á fleiri vörur og tegundir þjónustu þegar allt er nú þegar skattlagt í rjáfur? Nei.

Það sem ríkisvaldið getur gert er að búa til ímyndað vandamál og síðan skattlagt það í von um að það hverfi. Eða nei, í von um að það haldi áfram að vera til staðar og vera skattstofn.

Dæmi:

Losun íslensks almennings á koltvísýringi í andrúmsloftið er að hafa skaðleg áhrif á loftslag Jarðar. 

Lausn: Skattleggja þessa losun frá almenningi.

Það er ekki eins og menn geti allt í einu hætt að keyra bíl eða hafi efni á skammlífum og rándýrum rafmagnsbíl sem að auki drífur ekki nógu langt. Losunin heldur því áfram að skattarnir streyma inn.

Og hvað er svo hið furðulegasta í þessu? Það er ekki að ríkisvaldið hafi fundið upp á nýrri tegund skattheimtu til að moka ofan í hítina eða að sá skattur fari nú sífellt hækkandi. Nei, það er andvaraleysi almennings sem lætur bjóða sér þessa þvælu. Enn einn skatturinn sem breytir engu fyrir loftslagið en klípur enn stærri bita af launafé almennings. 

Ekkert að sjá hér, kæri skattgreiðandi! Kolefnisgjaldið er jú ekki gjald heldur gjöf!

	Dýr er dropinn og 53% fara til ríkisins
Ábyrgðarmaður færslu Tilkynna um óviðeigandi tengingu við frétt

Morgunblaðið greinir nú frá því að þingmaður og ráðherra skrásetji lögheimili sitt í eyðidal til að - og það er mín túlkun - sjúga til sín háar fjárhæðir í styrki. 

Þetta er blaðamennska sem skiptir máli.

Eftir örfáa daga mun viðkomandi þingmaður og ráðherra breyta öllum skráningum og skattgreiðendur spara milljónir á ári. Vegna eins manns.

Að hugsa sér ef Morgunblaðið heldur áfram að bora svona í kerfið. Kannski fjölmiðillinn endi á því að núlla út ríkisstyrkina sem hann þiggur á örfáum vikum eða mánuðum!

Sem er svolítið kaldhæðnin í þessu. Fjölmiðlar þiggja ríkisstyrki. Með því að bora í kerfið hætta þeir á að slíkir styrkir til sín minnki og hækki jafnvel í tilviki fjölmiðla sem dásama kerfið. 

Kannski er fjölmiðill samt að fæðast, það er að segja einn af þeim sem teljast til meginstefsins. Morgunblaðið hefur vissulega sýnt takta seinustu mánuði og jafnvel misseri með viðtalsþáttum sínum og svolitlum áhuga á vellíðan skattgreiðandans. Ekki sérstaklega góður í uppgjöri við veirutíma og ýmislegt annað, en enginn er fullkominn.

Kannski svokölluð Trump-áhrif séu byrjuð að birtast á Íslandi. Það er óformlegt heiti á uppgjöri við pólitískan rétttrúnað og hugrekki til að segja það sem má ekki segja. Svo sem að skattlagning geti ekki breytt veðrinu og að koltvísýringur sé lífsandinn sjálfur.

Sjáum hvað setur.

	Með lögheimili í Lokinhamradal og aldrei búið þar
Ábyrgðarmaður færslu Tilkynna um óviðeigandi tengingu við frétt

Allir sem eru ekki fæddir í gær vita að innan hins opinbera viðgengst gengdarlaus sóun sem jaðrar stundum við spillingu. Menn skrifa á sig aksturs- og dagpeninga, kaupa út á kennitölur, fá aðra til að stimpla sig út (hef sjálfur gert slíkt fyrir samstarfsmann á mínum stutta tíma hjá Orkuveitu Reykjavíkur fyrir meira en 20 árum síðan), og svo auðvitað þetta óbeina tap sem felst í að starfsmenn mæta ekki eða vinna ekki þegar þeir mæta. Setja bara jakkann á stólbakið og fara svo að sinna eigin erindum. 

En það hefur verið óskrifuð regla að tala ekki upphátt um þetta. Svona er þetta bara! Nú fyrir utan að ég veit ekki til þess að menn geti komið ábendingum nafnlaust áfram og hvað þá þannig að menn viti að tekið er alvarlega á slíkum ábendingum. Er opinber starfsmaður virkilega að fara taka fyrir mál annars opinbers starfmanns af einhverri festu? Bræðralag opinberra starfsmanna er vafalaust vegið hærra en einhverjar milljónir hér og þar af fé annarra.

Ekki veit ég hvað varð til að bræðralagið var svikið. Kannski var einfaldlega gengið lengra en venjulega og þá fannst einhverjum nóg komið. En það mun koma mér mjög á óvart ef þessu verði fylgt eftir svo máli skiptir innan opinbers rekstur sem er ekki einu sinni fullvissa um hvað margir vinna við.

En gaman á meðan umræðan endist. 

	Sakar yfirmann hjá Vegagerðinni um fjárdrátt
Ábyrgðarmaður færslu Tilkynna um óviðeigandi tengingu við frétt

Ríkisstjórnin biður nú almenningi að senda inn tillögur um hagræðingu, einföldun stjórnsýslu og sameiningu stofnana inn á samráðsgátt.

Þetta er mögulega bara sýndarmennska. Til að hagræða í raun er ekki nóg að sameina stofnanir og færa fólk á milli. Nei, það þarf hreinlega að taka verkefni af hinu opinbera og annaðhvort einkavæða framkvæmd þeirra eða hætta með öllu að sinna þeim. Afnema eyðublöð og leyfi fyrir hinu og þessu, hætta með öllu að sinna einhverju sem er sinnt í dag.

Snúa aftur til fyrri tíma sem var einu sinni lýst svo vel í viðtali:

„Þetta er nýr tími, hér áður gátu menn opnað og svo var farið yfir þetta en nú má ekk­ert gera fyrr en öll leyfi eru komin.“

Skipta út tíu manns sem fara yfir umsóknir og gefa út leyfi og leysa af með einum eftirlitsmanni, og bíl. Þannig tókst Reykvíkingum að byggja upp Grafarvoginn á mettíma, og hann stendur enn.

Og telur einhver að hið opinbera muni í raun og veru segja upp hundruðum opinberra starfsmanna til að hagræða? Auðvitað ekki.

En auðvitað má ganga lengra. Hætta að gefa út aðalnámskrá fyrir skólastigin og leyfa skólastjórum og kennurum að velja námsefni fyrir börnin. Er þetta ekki sprenglært fagfólk í skólunum sem ríkið er búið að kenna allt sem kunna þarf og gefa út gráður í kjölfarið? Það ætti að vita betur en einhver möppudýr innan ráðuneytis.

Hið opinbera gæti líka dregið í auknum mæli úr beinum framlögum til skóla og spítala og eyrnamerkja í staðinn fé til hvers nemenda eða sjúklings og leyfa skólum, heilsugæslustöðvum og slíku að keppa, í samkeppnisumhverfi, um peningana. Eitt símtal til Svíþjóðar til að fá tilbúna framkvæmdaáætlun fyrir slíkt. 

Hérna er íslensk reynsla af liðskiptiaðgerðum líka verðmæt. Slíkar aðgerðir kosta minna en þær framkvæmdar á ríkisspítölunum þótt skurðstofurnar séu svipaðar og bæklunarskurðlæknarnir jafnvel þeir sömu í báðum tilvikum. 

Hið opinbera gæti svo hringt til Sviss og spurt hvernig einu ríkasta hagkerfi heims tekst að fjármagna sig á töluvert lægri sköttum en Norðurlöndin. Stjórnmál eru svo fyrirferðalítil í Sviss að ég skora á hvern sem er að finna frétt um þau. Mér tókst það ekki um daginn. Ekkert nema viðskiptafréttir og slíkt.

Með nægjanlegri hagræðingu gæti ríkisvaldið mögulega komist af án allra grænu skattanna sem eins og allir vita renna bara í gæluverkefni og vitleysu en ekki á neinn hátt í raunveruleg umhverfismál. Skattarnir eru grænir af því það er liturinn á fimmþúsundkallinum, ekki af því þeir þjóna náttúrunni. 

Kannski er um sýndarmennsku að ræða en hún sýnir þá eitt mjög vel og það er að hið opinbera hefur ekki hugmynd um það hvar peningar fossa ofan í holræsakerfið. Hressandi hreinskilni það, sama hvað.

	Biðja almenning um tillögur um hagræðingu
Ábyrgðarmaður færslu Tilkynna um óviðeigandi tengingu við frétt