Er nágrannagæsla góð hugmynd?

Víða stundar fólk nágrannagæslu. Það labbar þá um hverfi sitt eða svæði sem ungmenni hittast á og leitar að ummerkjum um þjófa og óspektarfólk og fylgist með húsnæði nágranna sem eru í fríi. Þetta hefur almennt verið talið ágætt vopn í baráttu gegn þjófnaði og jafnvel öðrum glæpum.

En núna er öldin önnur.

Núna er slík gæsla talin hættulegt merki um uppgang hægriöfgamanna sem beita ofbeldi og taka lögin í eigin hendur. Að vísu hefur ekkert ofbeldi verið framið og ekki einu sinni borgaralegar handtökur, en látum það kyrrt liggja.

Þá vitum við það.

En er þá til of mikils mælst að lögreglan sé sýnileg og til staðar úr því nágrannagæslan er orðin svo óvinsæl? Að hún stöðvi glæpi og áreiti og sverðæfingar um miðja nótt úti á götu, svo eitthvað sé nefnt.

Fordómar gegn íslenskum ríkisborgurum eru á mikilli uppleið á Íslandi og jafnvel í tísku. Það er því ekki skrýtið að íslenskir ríkisborgarar stígi upp og vilji verja íslenska ríkisborgara gegn afskiptaleysi lögreglu og yfirvalda. Ef menn vilja stöðva slíka vernd borgaranna þá þarf lögreglan að stíga inn og bjóða upp á vernd. 

Einfalt, ef menn vilja.

En vilja ekki.

Því það vill enginn láta kalla sig rasista fyrir að handsama glæpamenn sem eru ekki íslenskir ríkisborgarar.

Ofbeldisfull öfgahyggja er áhyggjuefni

Skjöldurinn

Lögreglan hefur mjög mikilvægu hlutverki að gegna. Hún á að handsama glæpamenn og koma í grjótið. Hún á að stöðva ofbeldi, finna þjófa og verja fólk. Stundum er mikilvægasta hlutverk hennar samt að bara vera til staðar, sýnileg eða í nágrenninu, og þannig letja glæpamenn. 

En hvað gerist þegar þessi skjöldur, sem lögreglan á að vera, er ekki til staðar? Þegar leigubílstjórar geta óáreittir fengið að káfa á ungum stúlkum? Lokkað ölvað fólk inn í bíl með þreföldu startgjaldi? Ógna öðrum? 

Hvað ef menn geta labbað um með hnífa og sveðjur og stungið mann og annan og telja sig jafnvel geta komist upp með það um hábjartan dag með því að fela sig í Kringlunni?

Tvennt getur gerst.

Annars vegar að venjulegt fólk fari að forðast í auknum mæli að vera úti á fjölförnum stöðum, í ákveðnum hverfum og á ákveðnum tímum sólarhrings. Austurstræti að degi til er að rata á slíkan varúðarlista, sem og ákveðin úthverfi þar sem menn eiga fleiri sveðjur en víða annars staðar.

Hins vegar geta almennir borgarar gripið til sinna ráða. Nágrannagæsla er vel þekkt úrræði til að bæta upp fyrir getuleysi lögreglu en dugir kannski skammt á fjölförnum svæðum. Þar sem ég bý í Kaupmannahöfn er hópur sjálfboðaliða á ferðinni á nóttunni um helgar þar sem ungt fólk safnast saman og hefur sumt það að áhugamáli að valda óspektum og vera með læti án þess að lögreglan sýni því áhuga. Oft geta þeir sjálfboðaliðar lítið gert nema horfa á og hringja á lögregluna, ítrekað.

Núna virðast einhverjir Íslendingar ætla að bregðast við stórfelldum innflutningi á glæpamönnum inn í íslenskt samfélag í boði yfirvalda. Einn sjálfboðaliðinn fylgist með leigubílstjórum svindla á fólki og ógna öðrum. Hópur sjálfboðaliða gengur núna um miðbæ Reykjavíkur og hefur afskipti af gömlum köllum að káfa á litlum stelpum. Viðbúið er að fleiri sjálfboðaliðar stígi fram til að minnka líkur á sveðjuárásum og hnífstungum og því að eirðarlausir útlendingar elti unglinga heim til sín eftir að hafa elt þá inn í strætisvagna.

Það væri vissulega best ef lögreglan fengi svigrúm og heimildir til að stunda löggæslu en þegar svo er ekki þá er valkosturinn við sjálfboðaliðana einfaldlega að gefa eftir fyrir þeim með illan ásetning. Sjálfsagt vilja það einhverjir og telja sig vera rosalega gott fólk fyrir vikið en má óhætt hundsa með öllu. 

Í stað þess að fagna þessu frumkvæði og hugrekki telja ýmsir að þessi afskipti af glæpamönnum og níðungum sé hið versta mál - jafnvel einhvers konar rasismi eða fasismi. Ekki veit ég hvað þjóðskipulag í anda Mussolini kemur því við að stöðva káf á ungum stelpum en hugtakaruglingur er algengari en svo að það taki því að leiðrétta hann. 

Að þessu sögðu og að fenginni reynslu þarf ég svo því miður að nefna sérstaklega að auðvitað þurfi líka að hafa hemil á innfæddum glæpamönnum sem eru vissulega fleiri þótt þeir séu miklu færri miðað við höfðatölu ýmissa þjóðerna. Þeir eiga færri sveðjur en geta verið hættulegir líka. En kannski lögreglan viti betur hverjir það eru þótt hún hafi tapað áttum með innfluttu glæpamennina.

Tásumein og Parkinsons

Það er gott að heimurinn sýni heilsu Bandaríkjaforseta áhuga og athygli, jafnvel þótt það sé bara smávegis bláæðavandamál í fótleggjum. Þetta er valdamesta embætti heimsins og mikilvægt að í því embætti sé einstaklingur sem tekur ákvarðanir án áhrifa eiturlyfja, heilabilunar og áfengis, og sæmilega heill heilsu. Vitaskuld er hægt að færa rök fyrir því að Donald Trump sé uppstökkur og fljótfær, og aðeins of mikill verktaki á byggingalóð til að stjórna ríki, en það gæti verið verra.

En þessi áhugi fjölmiðla er mjög sveiflukenndur. Fyrir nokkru síðan var það opinberað að fráfarandi Bandaríkjaforseti hafi verið heimsóttur af sérfræðingi í Parkisons-sjúkdómnum svo misserum skiptir á meðan hann var í embætti. Um leið hafa verið færð rök fyrir því að flestar tilskipanir sama forseta hafi verið undirritaðar af einhverjum allt öðrum einstaklingum. Fréttnæmt? Nei. 

Blaðamenn vinna vinnuna sína þegar þeir hata stjórnmálamanninn. Þeir taka sér langt frí þegar þeir elska stjórnmálamanninn. Þetta er ekki blaðamennska heldur vinna blaðamannafulltrúans. Þeir sem neyta frétta eiga betra skilið. 

Trump greindur með langvinna bláæðabilun

Túristagosið lokað túristum

Enn eitt túristagosið er hafið á Íslandi. Það er auðvitað eitthvað að þróast og breytast en fjarri mannvirkjum og á þægilegum stað, og léttur 2 km göngutúr frá nálægu bílastæði til að koma að því og skoða. 

Vitaskuld hafa Almannavarnir því ákveðið að loka Grindavík og banna fólki að ganga að gosinu. 

Orðspor Almannavarna er sundurtætt. Þar keyra menn á ofurvarfærni alltof lengi. Fínt að byrja þannig en síðan þurfa menn að slaka á klónni þegar upplýsingar eru á borðinu og hið augljósa blasir við.

Það er löngu kominn tími til að spyrna við fótum og hér er borgaraleg óhlýðni mögulega nauðsynleg. Tvær þýskar stelpur geta hér veitt innfæddum Íslendingum innblástur. Menn opni gistiheimilin og taki vel á móti ferðamönnum. Almannavarnir tönglast á því að menn dvelji í Grindavík á eigin ábyrgð og hljóta því að vera valdlausar þegar fólk ráðstafar eigum sínum og líkömum samkvæmt heilbrigðri skynsemi frekar en ofurvarfærni. 

Við sem hundsuðum Almannavarnir á tímum veiru vitum þetta auðvitað alveg. Fleiri þurfa að læra af góðri reynslu okkar.

Þótt það sé ólöglegt, þá munum við gera það

Það er oft hægt að furða sig á undirlægjuhætti íslensks almennings þegar yfirvöld valta yfir hann með notkun reglugerða, deiliskipulags og leyfisveitinga (eða skorts þar á), meðal annarra aðgerða og aðferða. Menn mega ekki byggja pall án berjarunna en sveitarfélagið getur tekið sólina frá stofuglugganum hjá fólki. Það er ekki hægt að baka brauð eða steikja kjúkling fyrr en margir mánuðir af leyfisveitingum eru að baki en hið opinbera má loka aðgengi að verslunum og veitingastöðum afleiðingalaust. 

Það var því hressandi tilbreyting að heyra í stoltum Íslendingi segja að stundum þurfi að gera eitthvað ólöglegt til að bægja ofríkinu frá. 

„Þótt það sé ólöglegt, þá munum við gera það."

Maður ársins þótt árið sé bara hálfnað. 

Borgaraleg óhlýðni er vitaskuld ekki áhættulaus. Hið opinbera getur stungið fólki í steininn eða svipt það aleigunni ef það kærir sig um - lagatextar eru mjög loðnir og heimila dómurum ríkisins að túlka þá í takt við tíðarandann. 

Borgaraleg óhlýðni getur samt tekið á sig ýmsar myndir sem hafa takmarkaðri áhættu. Á veirutímum var lítið mál að svindla á sóttkví og grímuskyldu og hunsa fjarlægðartakmarkanir. Bara þeir allra óheppnustu lentu í því að verða sviptir lífsviðurværinu fyrir að forðast sprauturnar.

Það virðist vera óskrifað lögmál í íslenskri umferð að keyra 10 km/klst yfir tilgreindum hámarkshraða og lenda þannig á passlegum hraða. Menn hægja svo á sér þegar lögreglan er að sekta til að safna fjármunum í ríkissjóð, af virðingarskyni. 

En kannski þarf meira til, sérstaklega á tímum gengdarlauss jarðýtugangs yfirvalda - bæði ríkis og sveitarfélaga - á friðsömu fólki og fyrirtækjum þess. 

Slagorð stolts Íslendings verðskulda endurtekningu:

„Þótt það sé ólöglegt, þá munum við gera það."

Það gæti bjargað lífi þínu.

Mér finnst ég ekki búa á Íslandi lengur, og mér finnst það sorglegt

Fyrirsögnin hérna, „Mér finnst ég ekki búa á Íslandi lengur, og mér finnst það sorglegt“, eru ekki mín orð, heldur orð einstaklings sem býr í Reykjavík á Íslandi og sér vinnudaginn í auknum mæli verða flóknari, sér þjófnaði fara fram án afleiðinga og menninguna farna að breytast.

Öllum er skítsama.

Menning? Hvað er það? Einhvers konar nasistakveðja? Gleymdu því!

Glæpir? Ekkert vandamál í Garðabæ. Hvað ertu að tala um?

Vandamál í skólum? Jú, kannski í Breiðholti, en er það ekki hverfið sem átti að taka að sér öll vandamálin?

Auðvitað er skilningur aðeins að vaxa fyrir því að það tekur á fyrir innfædda þegar yfirvöld reyna að skipta um þjóð í eigin landi. Ég man vel eftir þeirri umræðu fyrir 20 árum í Danmörku - umræða sem er kannski rétt að byrja á Íslandi en þó það, og bara nýlega. En þegar borgarfulltrúar eru að rífast um hvaða þjóðfána annarra ríkja eigi að hengja upp fyrir framan ráðhús Reykjavíkur á meðan borgin er að stefna í gjaldþrot, og þingmenn að rífast um hvað eigi að drepa sjávarþorpin á Íslandi hratt með skattlagningu en enginn sammála um hversu hratt, þá er allt í ólagi. Eiginlega bara allt, og það í boði kjósenda.

Þegar allir læmingjarnir eru sammála um að stökkva fram af bjargbrún, og draga minnihlutann með sér með valdi, þá er þetta búið spil.