Laumufrumvörp

Flest lagafrumvörp fá litla athygli, er ekki veitt neitt brautargengi og verða ekki uppspretta neinnar umræðu, sem betur fer. Flest þeirra eru varla pappírsins virði. Þau virðist þjóna þeim tilgangi að koma viðkomandi þingmanni á ræðuskrá og geta sagt frá því seinna hvað viðkomandi lagði mörg frumvörp fram. 

En sum eru hættuleg. Þau fá kannski enga athygli utan þingsins en eru þess eðlis að þau gætu hitt á rétta strengi innan þingsins, er veitt brautargengi og verða að lögum. Og þá situr samfélagið eftir í súpunni.

Sem dæmi um slíkt frumvarp er þingskjal 177 á 154. löggjafarþingi 2023–2024. Úr greinargerð:

Þegar hættuástand eykst getur það haft veruleg áhrif á verðlag tiltekinna vara. Eðli hættunnar eða viðbrögð stjórnvalda við hættunni geta leitt til þess að eftirspurn eftir tilteknum vörum eykst verulega eða þá að verulega dregur úr framboði á vörum. Í slíkum tilfellum skapast freistnivandi hjá þeim söluaðilum sem framleiða eða eiga birgðir af slíkum vörum. Þeir geta þá selt vörur sínar á okurverði. Það getur aukið áhættu á samfélagslegu tjóni af völdum hættuástands og auk þess veldur það óneitanlega fjártjóni hjá almenningi til skamms tíma litið.
    Í heimsfaraldri kórónuveiru bárust fregnir af verðhækkunum bæði innan og utan lands á sóttvarnavörum, grímum, sótthreinsispritti og fleiru. Verð hækkaði verulega á skömmum tíma og dæmi voru um óprúttna aðila sem hömstruðu til sín slíkar vörur á fyrri stigum faraldursins í gróðavon. Almennt má gera ráð fyrir því að flestir markaðsaðilar séu samfélagslega meðvitaðir og selji vörur á sanngjörnu verði á hættutímum en þegar freistnivandi sem þessi skapast þarf löggjöf að veita stjórnvöldum færi á að grípa í taumana. Það yrði með öllu ótækt ef, svo dæmi sé tekið, efnaminna fólk gæti ekki fylgt fyrirmælum stjórnvalda um sóttvarnaaðgerðir vegna þess að sóttvarnabúnaður hefði hækkað verulega í verði á skömmum tíma.

Okur! Fjártjón! Freistnivandi! Grípa í taumana! Fyrirmæli stjórnvalda um ákveðin innkaup!

Og hvað eiga lögin þá að segja, samkvæmt frumvarpi?

 Þegar eftirspurn eftir tilteknum vörum eykst til muna vegna hættuástands eða verulega dregur úr framboði á tilteknum vörum vegna hættuástands getur ríkislögreglustjóri kveðið á um hámarkssöluverð eða hámarksálagningu á innkaupsverð tiltekinna vara eða vörutegunda.

Hámarkssöluverð! Og málið er leyst, væntanlega. Þökk sé ríkislögreglustjóra, hvorki meira né minna.

Þetta frumvarp er mögulega eitursprengja. Það vita allir sem hafa komist í gegnum fyrstu blaðsíðuna í hagfræðibókinni að lögbundið hámarksverð býr til skort, tefur aukið framboð og leiðir til rangrar forgangsröðunar á takmörkuðu upplagi. En þingmenn gætu haldið annað og samþykkt sköpun á svona vopni fyrir yfirvöld. 

En hvað er til ráða til að stöðva svona aðfarir að markaðshagkerfinu? Auðvitað eiga þingmenn að geta lagt fram hvaða frumvarp sem er, en þurfa vökulir borgarar að grípa svona eiturpillur í fæðingu og gera eitthvað í því? Ekki er hægt að treysta á blaðamenn auðvitað, og hvað þá þingmennina sem samþykkja sín á milli að hagfræði er ekki raunveruleg vísindi og að lög geti breytt heiminum.

Hvað sem því líður þá óska ég þingskjali 177 skjótum dauða og að einhver segi eitthvað við einhvern til að koma í veg fyrir að álíka þvæla nái að líta dagsins ljós aftur, á þinginu hvorki meira né minna.

Athugasemdir

[Ásgrímur Hartmannsson, 9.6.2024 kl. 20:40]

Athugum nú að fullkomnasta svarta hagkeri heimsins er í Norður Kóreu.  Þar er hægt að fá allt, td mjólk.

Því meiri höft verða á opinbera hagkerfinu, því meira vex það svarta.

[Ragnhildur Kolka, 10.6.2024 kl. 09:11]

Svona "Windfall" skattar hafa mikið verið í umræðunni frá covid tímanum og vegna stríðsins í Úkraínu, en engum datt í hug að setja þá á lyfjarisana. Óprófuð bóluefni fengu að valsa frjálst um vasa skattgreiðenda og valda ómældum skaða. Og ríkisstjórnir, þ.á.m. sú íslenska, studdu dyggilega við sjálftökuna.