Norræn jafnaðarmennska skýtur upp kollinum á Íslandi

Það blasir við að stefna íslenskra stjórnvalda í svokölluðum útlendingamálum er glapræði. Klókir stjórnmálamenn hafa hér tækifæri til að lokka til sín kjósendur með því að benda á það. Kjósendur eru að bíða eftir raunsæi hérna. 

Núna hefur formaður Samfylkingarinnar stigið fram og boðar aðgerðir. Það er góð stefnubreyting. Ef ég tæki upp á því aftur að kjósa þá myndi ég að vísu aldrei kjósa Samfylkinguna en fyrir þá sem eru í sífellu að flakka á milli Pírata, Viðreisnar, Samfylkingar, Sósíalistaflokksins, Vinstri-grænna, Flokks fólksins og jafnvel Framsóknar er valið orðið nokkuð skýrt. 

Að því gefnu auðvitað að í kjölfar orða komi aðgerðir: Lagafrumvörp og þess háttar.

Aðrir vinstriflokkar þurfa nú að velta því fyrir sér hvort þeir taki líka upp fána norrænnar jafnaðarmennsku eða þurrkist út. Sjálfstæðisflokkurinn og Miðflokkurinn þurfa líka að girða sig í brók ef þeir ætla ekki að líta út eins og linkindur í samanburði við formann Samfylkingarinnar. Best væri auðvitað að fá svolitla samkeppni í því hvernig á að sauma fyrir götin á íslenskum landamærum, ríkissjóði og tómum hirslum sveitarfélaganna.

Fyrir 20 árum sáu danskir jafnaðarmenn það sem sumir þeirra íslensku sjá í dag: Ekki er hægt að halda úti velferðarkerfi samhliða því að fólki er mokað inn í það. Þeir sem koma þurfa að standa á eigin fótum og verða greiðendur skatta en ekki neytendur. Þeir sem flytja inn í samfélagið þurfa að aðlagast því, en ekki öfugt. Þetta er norræn jafnaðarmennska og þótt ég sé enginn jafnaðarmaður þá fagna ég því samt ef hún nær til Íslands.

Ekki sérstök stefnubreyting

Talsmenn báknsins

Í aðsendri grein í Morgunblaðinu tekur vinstrisinnaður þingmaður upp hanskann fyrir báknið:

Þúsund­ir op­in­berra starfs­manna mæta til vinnu á degi hverj­um og gera sitt besta til þess að mæta óend­an­legri eft­ir­spurn og sí­vax­andi kröf­um sam­fé­lags­ins. Þau sjá um þær skyld­ur sem við höf­um ákveðið að fela þeim, kenna börn­um, hlúa að sjúk­um, þjón­usta eldri kyn­slóðir, halda uppi lög­um og reglu og þannig mætti telja áfram. Eft­ir­lits­stofn­an­ir fylgj­ast með, í nafni al­manna­hags­muna, að farið sé að regl­um. Að ekki sé svindlað á al­menn­ingi með sam­ráði. Veg­um sé haldið opn­um af fólki sem fer snemma á fæt­ur og skef­ur í dimmviðri frá morgni til kvölds. Það er í mín­um huga til óþurft­ar að tala eins og verið sé í sí­fellu að sólunda fé í óþarfa, í eitt­hvert órætt bákn.

Þetta er bæði rétt og rangt. Það er rétt að á þeim sviðum þar sem hið opinbera hefur búið til „óendanlega eftirspurn“ eftir úrvinnslu óþarfa eyðublaða og tekið sér einokunarvald, bannað samkeppni, og sett á spena skattgreiðenda að þar mætir mikill fjöldi til vinnu og reynir að leggja sitt af mörkum.

En það er enginn að kvarta yfir vinnu þessa fólks, jafnvel þótt óþarfa eyðublöðin taki sinn toll. Foreldrar hrækja ekki framan í leikskólakennara eða starfsmenn sýslumannsembættanna. Starfsfólk spítala og hjúkrunarheimila mætir í engu einhverju leiðinlegu viðhorfi frá skjólstæðingum og aðstandendum. 

En þegar atvinnubílstjórar eru sendir á gagnslaus námskeið gegn svimandi gjaldi þá kvarta menn. Þegar fiskverslun getur ekki opnað af því þrjú eða fjögur mismunandi embætti geta ekki verið sammála um hvar eigi að vera ræsi á gólfinu (sönn saga!) þá fyllast menn tortryggni. Þegar menn þurfa að hafa aðgang að milljónum í annaðhvort sparnaði eða lánum áður en þeir mega byrja steikja kjúkling þá taka reyndir menn eftir því að báknið er að þenja sig út, og snýta út úr sér regluverki.

Þegar leyfisveitingar breiða úr sér þar sem engar voru áður, af engum sérstökum ástæðum, þá taka menn eftir.

Þessi gamla tugga um að verið sé að verja neytendur og passa að lögum sé framfylgt er ekki rétt. Þvert á móti missir báknið allan fókus á því sem fer raunverulega fram þegar það hefur drekkt öllu í eyðublöðum og pappírsvinnu. Raunverulegt eftirlit er orðið að skrifborðsvinnu. 

En er ekki allt Evrópusambandinu að kenna? Nei, alls ekki. Íslendingar innleiða allt sem þaðan kemur af slíku offorsi að Evrópusambandið lítur út eins og villta vestrið í samanburðinum. Til dæmis get ég í Danmörku ennþá keypt plastpoka í flestum matvöruverslunum eða fengið þá ókeypis í ávaxta- og grænmetisdeildinni, og flokka í tvær tunnur en ekki tíu. Líkurnar á að ég þurfi að standa í röð hjá einhverju embættinu til að geta gert það sem ég vil eru mun minni í Danmörku en á Íslandi. Ekki vegna Evrópusambandsins, heldur þrátt fyrir það, vegna þess hvernig hlutir eru innleiddir og hvernig báknið er skrúfað saman.

Íslenskir stjórnmálamenn eru oft án hryggsúlu og með ónýt hné sem bogna um leið og báknið ræskir sig. Þeir leggja yfirleitt ekki í það, því miður. En ýmis teikn eru núna á lofti og vonum að úr þeim rætist.

Unga fólkið og loftslagið

Í mjög fróðlegri yfirferð fer blaðamaður í þessu myndbandi yfir þrjátíu spádóma um framtíð loftslagsins undanfarna áratugi. Það er búið að spá því óteljandi sinnum að jöklarnir séu að hverfa, að snjór heyri sögunni til, að eyjur fari undir sjó og svona mætti lengi telja. En líka að jörðin sé að frjósa og ísöld væntanleg. 

Við þekkjum öll þessa spádóma sem endurnýja sig eins og gömul tíska. Nema kannski unga fólkið. Blaðamaður er með áhugaverða tilgátu:

Kannski það útskýri af hverju það er aðallega ungt fólk á þessum loftslagsmótmælum. Af því það hefur ekki lifað undanfarin 50 ár af þessum spádómum þá gerir það kannski ráð fyrir að seinasta spáin sé sú eina og þar með að hún sé rétt.

Þetta er ágæt útskýring. Ungt fólk veit skiljanlega ekki að það er búið spá hamförum mjög oft og hefur engan áhuga á einhverri leiðinlegri fortíð.

Ætli þetta gildi um fleira en bara loftslagsspádóma? 

Þegar ég var ungur maður þá lét ég lokka mig til að styðja við innrás Bandaríkjanna í Írak. Ég vissi lítið um sögu Bandaríkjanna, Breta og fleiri Vesturlanda í Miðausturlöndum og hvernig þetta svæði hefur verið undir stanslausum afskiptum vestrænna hermanna svo áratugum skiptir. Núna veit ég betur. Það getur verið gagnlegt að kynna sé aðeins söguna og gleyma sér ekki í hávaðamáli dagsins.

En kannski þarf fyrst að vera ungur og vitlaus og láta plata sig í nokkur mótmæli. Þá það.

Glasið er fullt, elskan

Ég er faðir orkumikillar og hugmyndaríkrar 6 ára stúlku. Hún vill gera allt sjálf og skammar mig jafnvel fyrir að hjálpa henni þegar hún þarf í raun og veru hjálp. Þetta er svo sannarlega lúxusvandamál sem ég ber ánægður á herðum mínum.

Um daginn vildi hún hella appelsínusafa í glas. Fernan var ný og því nokkuð þung. Að lyfta henni upp og og halla og hitta í glasið og hella rólega og allt þetta krefst samhæfingar og ákveðins styrks. Hún hellti í glasið og þegar það var við það að fyllast þá varaði ég við að hella ekki of miklu í það því þá gæti glasið yfirfyllst. Hún hætti ekki við það og vildi fylla það alveg að brúninni. Það tókst næstum því, en ekki alveg. Eitthvað af safa lak út fyrir og á borðið. Við þurrkuðum það í sameiningu og urðum sammála um að hella ekki alveg svona miklu í glasið næst.

Núna er Ísland fullt. Innviðir eru sprungnir fyrir löngu. Það er orkuskortur. Ríkissjóður er rekinn á yfirdrætti. Biðtímar eftir þjónustu, leikskólaplássi og læknisaðgerðum eru alltof langir. Húsnæðismarkaðurinn er sprunginn og ræður ekki einu sinni við innlenda flóttamenn og hvað þá erlenda. 

Hvað gera yfirvöld þá? 

Taka þau til sín varnarorð um að það sé að flæða úr glasinu og á borðið og jafnvel gólfið?

Nei, auðvitað ekki.

Þau skilja ekki það sem 6 ára krakkar skilja. 

Hvers vegna ekki?

Því get ég ekki svarað.

Spítalinn ekki upplýstur um ástand flóttafólksins

Hlaupabóla var það víst

Ég gær skrifaði ég af miklum eldmóð lítinn pistil um mislinga, óþarfa ótta við mislinga og hvernig nýjar tegundir af sprautum hræra saman fjölmörgum efnum í eina blöndu til að tryggja að fólk geti ekki valið að sleppa sumum efnum.

Á meðan ég stend við margt af því sem ég skrifaði (sjá mynd) þá ætla ég að leiðrétta sjálfan mig í tveimur veigamiklum atriðum:

• Mislingar eru stórhættulegir og ég fagna því að það sé til sannprófað bóluefni sem veitir raunverulega vörn
• Ég fékk ekki mislinga heldur hlaupabólu, og það var hún sem ég hristi af mér

Ég hljóp sem sagt aðeins á mig og biðst velvirðingar á því.

Eftir stendur nú samt að sífellt er verið að sprauta gegn fleiri og fleiri sjúkdómum. Sumir þeirra eru meira að segja kallaðir hættulausir:

Sýkingin er yfirleitt hættulaus og gengur fljótt yfir en hún er þekkt fyrir að valda alvarlegum fylgikvillum sérstaklega hjá unglingum og fullorðnum.

Hérna er sem sagt verið að lýsa hettusótt. Ég fékk enga sprautu gegn henni, og heldur ekki hlaupabólu (fékk bara sjúkdóminn), streptókokkum og ýmsu fleira. Samanburð á bólusetningakorti mínu og lista yfir bólusetningar barna í dag má sjá hér að neðan (smella þarf á mynd til að stækka hana).

Ég er ekki að mæla á móti bólusetningum né því að börn séu bólusett né því að bóluefnum fjölgi eitthvað þegar menn hafa fundið örugg og góð efni sem svo sannarlega fela í sér minni áhættu en veiran sem þau eiga að stöðva.

En þetta er allt að þróast í ranga átt. Það er látið eins og sprautum fylgi engin áhætta bara af því þær eru á lista einhverra embætta - embætta sem eru ennþá að drepa fólk með nýjasta glundrinu sem að auki er gagnslaust. Sjúkdómar sem fólk fékk einfaldlega og jafnaði sig á eru komnir á par við pláguna miklu. 

Í Danmörku, þar sem ég bý, er sprautað til 5 ára aldurs og síðan er ekki sprautað aftur fyrr en við 12 ára aldur og þá er þessi HPV-sprauta sett í krakka. Í Danmörku í bæði stráka og stelpur (á Íslandi bara í stelpur). Ég hafnaði þessari sprautu fyrir son minn og uppskar skammir fyrir en það verður bara að hafa það. Þetta er orðið fínt.

Hvað er skynsöm skoðun? Þumalputtaregla

Ég er að þróa með mér þumalputtareglu til að komast að því, með fljótlegum hætti, hvaða afstaða í málum er sennilega sú skynsamlega. 

Hún er eitthvað á þessa leið:

Þegar Íslendingar hópa sig saman með skilti og eru með skrílslæti eða af því yfirvöld segja þeim að gera það þá er sennilega skynsama skoðunin sú að vera á öndverðum meiði við þann hóp.

Ýmis mál ræsa þessa reglu og þótt ég reyni nú að mynda mér mína eigin skoðun þá virðist hún oft afhjúpa sig sjálf - sem andstæð skoðun við hópinn. Sem dæmi má nefna:

• Mál Eddu Bjarkar og barnanna
• Málefni Palestínu-Araba á Íslandi
• Sprautuveislurnar í íþróttasölunum
• Kvennafrídagurinn
• Búsáhaldabyltingin

Lesendur mega gjarnan bæta við þennan lista.

Á þessu eru auðvitað veigamiklar undantekningar, svo sem þegar Íslendingar þjappa sér saman til að aðstoða landsmenn sína þegar náttúruöflin minna á sig og þegar fólk hittist til að veifa fána á 17. júní.

En skrílslætin afhjúpa oftast einhvers konar hjarðhegðun og skort á jarðtengingu sem á augabragði breytir friðsömu úthverfaliði sem býr í húsi með bílskúr í Gyðingahatara, fasista, strengjabrúður erlendra stofnana og já, skríl.

Ekki fyrir mig, takk.

Friðsamleg mótmæli friðelskandi fólks með geislabaug yfir höfðinu

Þegar yfirvöld í hinum vestræna heimi, þar á meðal Íslandi, lokuðu fólk inni hjá sér, tóku félagslífið úr sambandi, keyrðu fyrirtæki í þrot, hlóðu skuldum á skattgreiðendur framtíðarinnar, sprautuðu stórhættulegu glundri í börn og fullorðna, flæmdu ungmenni úr námi og létu fólk ganga um með gagnslausar grímur þá sögðu fáir nokkuð. Íslendingar létu leiða sig inn í sprautuhallir eins og sauðfé í sláturhús. Íslensk ungmenni sögðu ekkert þótt verið væri að taka af þeim bestu árin.

En þegar spurningamerki eru sett við að troða nokkur hundruð flóttamönnum inn í kerfi sem nú þegar er sprungið (vegna fólks sem er einfaldlega að flýja úr fátækt í bætur) þá verður allt vitlaust. 

Þá má tjalda fyrir framan Alþingi, kasta eggjum í Alþingishúsið, ógna lögreglumönnum og auðvitað ráðast að þingmönnum sem þurfa að mæta á óróasvæðið til að sinna starfi sínu sem kjörnir fulltrúar.

Karlmaður sem var þátttakandi í Palestínumótmælum fyrir utan Alþingi fyrr í dag kastaði hlut í bíl Diljár Mist Einarsdóttur, þingmanns Sjálfstæðisflokksins. Sagði hann henni að „fokka sér“ ítrekað og lét önnur fúkyrði fylgja.

Í 74. grein stjórnarskrár lýðveldisins Íslands segir:

Rétt eiga menn á að safnast saman vopnlausir. Lögreglunni er heimilt að vera við almennar samkomur. Banna má mannfundi undir berum himni ef uggvænt þykir að af þeim leiði óspektir.

Er ballið ekki búið, samkvæmt stjórnarskrá? Ég veit að atvinnu- og félagafrelsisákvæði hennar, auk ýmissa annarra ákvæða, eru dauður bókstafur eins og veirutímar sönnuðu svo rækilega, en hvað með grein 74? Er hún það líka?

Mótmælandi réðst að Diljá Mist

Pútin-viðtalið sem allir (og enginn) eru að tala um

Um daginn var tekið viðtal við forseta Rússlands. Það var tekið af vestrænum blaðamanni, Tucker Carlson, og fyrsta viðtalið af þeirri tegund síðan Pútin sendi rússneska hermenn yfir landamæri Úkraínu í febrúar 2022. Viðtalið teygði sig í yfir 2 klukkustundir og fór um víðan völl. Blaðamaður spurði meðal annars hvernig kristinn maður gæti fyrirskipað dráp á fólki og hvers vegna hann héldi ungum, bandarískum blaðamanni í fangelsi. Blaðamaður hló hátt þegar Pútin sagðist ekki muna hvenær hann talaði seinast við Bandaríkjaforseta. Ákveðin vanvirðing, en hafði engar afleiðingar.

Þetta var athyglisvert viðtal. Það byrjaði á hefðbundinn hátt. Blaðamaður spurði spurningar er snéri að líðandi stundu. Forsetinn stoppaði þá blaðamann í sporunum og spurði:

Erum við í spjallþætti eða að í alvarlegum samræðum?

**********

Are we having a talkshow or a serious conversation?

Eftir þessa spurningu byrjaði viðtalið smátt og smátt að breyta um eðli. Svör forsetans voru löng þótt hann hafi ítrekað sagst vera að forðast smáatriðin. Smátt og smátt gaf blaðamaður leyfi fyrir löng svör án þess að trufla. Hann fékk líka að spyrja að vild, jafnvel eftir tvær klukkustundir af viðtalstíma.

Menn geta haft allar heimsins skoðanir á forseta Rússlands, blaðamanninum bandaríska eða því sem fór fram. En þarna fór fram langt viðtal þar sem margt kom fram. Flest kannski endurtekning fyrir þá sem hafa fylgt málum eftir, en kannski mikið af nýju efni fyrir aðra (viðtalið hefur fengið tugmilljónir áhorfa og ekkert lát þar á).

Það var auðvitað viðbúið að CNN, BBC og aðrir miðlar (sem sögðu eitthvað, frekar en ekkert) reyndu að afskrifa viðtalið strax sem drottningarviðtal (viðtal sem forðaðist óþægilegar spurningar) eða viðtal fullt af sögufölsunum. 

En hvað fundu margir að viðtalinu?

Jú, það var svo langt!

Í mjög litlu fréttainnslagi á BBC (innan við 5 mín.) er kvartað yfir þessu í nokkur skipti. Um leið kvartar blaðamaður BBC yfir því að hafa ekki fengið að taka viðtal við Pútin, þrátt fyrir ítrekaðar beiðnir. 

Setjum okkur aðeins í spor Rússlandsforseta: Blaðamaður vill taka við hann viðtal, en það þarf að vera stutt. Bara spurningar og svör. Engar langar ræður um söguna, eins og forsetinn sér hana, eða aðdraganda að einu né neinu. Viðtal þar sem er þjarmað að og öll frávik frá beinu svari meðhöndluð sem útúrsnúningur eða leið til að afvegaleiða umræðuna. 

Skiljanlega hafnar maður sem hefur frá mörgu að segja, rétt eða rangt, slíkri viðtalsbeiðni.

Blaðamenn eru vitaskuld ekki með á nótunum. Svokallað "long-form interview", sem mætti einfaldlega þýða sem viðtal sem tekur langan tíma, eru undirstaðan að velgengni margra vinsælla hlaðvarpsþátta, og þarf þá fyrst og fremst að nefna Joe Rogan í því samhengi. Það er einfaldlega eftirspurn eftir dýpri samtölum, kæru blaðamenn!

Blaðamenn eru ekki komnir á þennan stað. Þeir vilja hraða vinnslu af spurningum og svörum og grípa fyrirsagnir úr slíku spjalli. Þeir eru ekki að hlusta. Þeir eru ekki að eiga í alvarlegum samræðum. Þeir eru að reka spjallþætti. Og kannski kæra sig ekki allir um að setjast í slíka gryfju.

Við blaðamenn vil ég því segja: Prófið að taka löng viðtöl, og ef þið þurfið að taka með ykkur vatnsbrúsa þá verður bara að hafa það. Margir mögulegir viðmælendur láta ekki bjóða sér annað.

Tel ég það vera lærdóminn af viðtali Tucker Carlson við Vladimír Pútin.

Fullir vinahópar

Stór áskorun þeirra sem flytjast í nýtt land er að eignast vini. Þó er þetta mismunandi eftir löndum. Á Íslandi og í Danmörku eiga vinahópar það til að fyllast á námsárunum. Það er ekki skrýtið. Þetta eru árin þar sem heilinn er að mótast. Stórir hópar ungs fólks sitja saman í kennslustofum, fara í bekkjapartý og á böll, fara saman á viðburði og þess háttar og þefar uppi skyldar sálir eða þá með svipuð áhugamál eða kímnigáfu. Þeir sem hafa metnað fyrir náminu leita mögulega í aðra slíka, og öfugt. Námsárin eru eitt stórt stefnumót mikils fjölda og flestir finna í þeim fjölda góða vini, oft til æviloka.

Að námi loknu rennum við vissulega flest inn á stóra vinnustaði en árshátíðin er bara einu sinni á ári og spjallið við kaffivélina kemur alls ekki í staðinn fyrir hangsið á göngum skólanna.

Ég tengi vel við þetta og það gerir mig um leið sorgmæddan því íslensk yfirvöld, og raunar fleiri, völdu að henda sprengju í þetta ferli vináttumyndunar hjá ungu fólki. Þau töldu að náminu mætti bjarga með fjarkennslu og kannski reddaðist það - sjálft námið - að einhverju leyti þótt skólar væru lokaðir og félagslífið í banni. En stór hópur krakka missti af því gríðarlega mikilvæga veganesti í lífið sem heitir tengsla- og vinanet.

Kannski þetta þýði að útlendingar sem flytjast til Íslands geti fundið einhverja með laus pláss í vinahópum. Einhverja úr týndri kynslóð íslenskra ungmenna með skaddað tengsla- og vinanet.

Sögðu frá stærstu áskorununum við að flytja til Íslands

Tíminn er afstæður

Hvað tekur mörg ár að reisa virkjun á Íslandi? Leggja rafmagnslínu? Byggja brú eða mislæg gatnamót?

Kaldhæðinn maður gæti sagt áratug, eða áratugi, eða jafnvel heila eilífð.

Það þarf jú að fá öll leyfi, fara í umhverfismat sem rennur svo út af því einhver tilskipun frá Evrópusambandinu var innleidd á meðan það lá ofan í skúffu, fara í það aftur, komast í gegnum kæruferlin, fá öll leyfin aftur og svona mætti lengi telja.

En hvað tekur langan tíma að reisa varnargarð til að verja svæði gegn hrauni? Eða sjóða saman hitaveitulínu til að bjarga þúsundum manna frá því að krókna?

Það tekur bara nokkrar vikur, jafnvel bara einhverja daga.

Þó er um að ræða alveg eins framkvæmdir og þær sem taka heila eilífð: Mosa þarf að færa og innviði þarf að leggja með tilheyrandi, tímabundnu raski.

Eldsumbrotin á Reykjanesi ættu að minna Íslendinga á að þeir geta alveg ennþá. Þeir eru ekki orðnir að gagnslausum möppudýrum - ekki allir. Þeir kunna ennþá að bretta upp ermar og framkvæma stórvirki. 

Þeir mega það bara ekki.