Hvernig á EKKI að efla hagkerfi

Japanir fylgja nú í smáatriðum eftir fyrirmælum um það hvernig á EKKI að efla hagkerfi.

Japanir, eins og svo margir aðrir, góna á alla tölfræði eins og hún sé einhvers konar raunveruleg lýsing á því sem er að gerast. Menn hafa túlkað "verðhjöðnun" undanfarin mörgu ár sem einhvers konar sjúkdómseinkenni hins japanska hagkerfis. Það er rangt, eða eins og segir á einum stað:

[A]n economy's growth is not easily or accurately measured with a calculation based on the dollar amount of money spent on goods. Not only are statistical indices like GNP and GDP inaccurate, they are unneeded as far as observing real economic growth.

Á sama stað er svo komist að eftirfarandi niðurstöðu (feitletrun mín): 

Despite conventional opinion, Japan's economy has not been stagnant; it has in fact been growing in real terms — although not in monetary terms. The crucial point is that monetary changes do not necessarily reflect real changes. Japan's GDP growth has been slow because money-supply growth has been slow; it is mainly money growth which drives GDP numbers. Therefore, going forward, we must try to observe real economic growth — the production of real goods and services — instead of just GDP. Seeing things in the correct light allows us to recoup Japan's lost decades, which weren't really lost.

Athyglisvert, ekki satt?

Japanir láta sér samt ekki nægja að góna á tölfræðina. Þeir láta tölfræðina ýta sér út í allskonar vitleysu. Sú stærsta er að hefja stórkostlega aukningu á peningamagni í umferð. Að sögn á slík aðgerð að "efla útflutning" með því að gjaldfella gjaldmiðilinn, og það á að vera gott markmið í sjálfu sér. Að vísu drepur það allan áhuga almennings á að spara og leggja fyrir og framboð af lánsfé til fjárfestinga á markaðsvöxtum minnkar stórkostlega (í staðinn verða nýprentaðir peningar notaðir). Verðlag hækkar og kaupmáttur launafólks lækkar. Allar viðskiptaáætlanir fara að byggjast á vöxtum sem eru lægri en þeir ættu að vera og bólur byrja að vaxa í ýmsum greinum, en aðallega þeim sem krefjast mikils fjármagns. 

Til að bæta gráu ofan á svart á að hækka skatta til að fjármagna hallarekstur alltof stórs ríkisvalds. Ættum við ekki að kalla það rothöggið á efnahaginn?

Ég vona að Japanir sjái að sér sem fyrst. Ríkisvaldið þar á eftir að gleypa allt hagkerfið og síðan samfélagið ef það fær svigrúm til að skuldsetja sig eins og það vill, og drepa gjaldmiðilinn í leiðinni. 

Hægir á hagvexti í Japan

Kjúklingarnir labba sjálfviljugir í sláturhúsið

Sennilega er erfitt fyrir flesta að ímynda sér hóp kjúklinga að labba sjálfviljuga inn í sláturhús, án hvatningar eða beitu af neinu tagi. Af hverju ættu kjúklingar að gera það? Vita þeir ekki að á bak við fallega málaða veggina eru vélar tilbúnar að taka við þeim og breyta í hakk og búta? Jú ætli það ekki. Sennilega hefur það aldrei gerst að kjúklingar hafi labbað sjálfviljugir í sláturhúsið.

Það má því teljast enn furðulegra að sjá fullorðið, hugsandi og yfirleitt greint fólk haga sér eins og hóp kjúklinga á leið inn í sláturhúsið. Þetta gerist samt daglega.

Oft á dag má sjá fréttir um slíka hegðun fullorðins fólks. Tökum eitt dæmi:

Hérna er blaðamaður DV að reyna benda á hætturnar við einkarekið heilbrigðiskerfi með því að vísa í bandaríska sjónvarpsþætti. Sennilega veit sami blaðamaður ekki að hið bandaríska heilbrigðiskerfi er að hálfu leyti fjármagnað með skattfé og eftir því sem hlutdeild skattfjár hefur vaxið, því verra hefur það orðið. Á að taka skrefið til fulls og eyðileggja kerfið algjörlega með algjörri þjóðnýtingu þess? Kjúklingurinn, sem þessi blaðamaður er, gæti alveg eins boðað þjóðnýtingu DV. Eða á ríkið ekki að reka fjölmiðla? Nú, hvers vegna ekki? Eyðir það samkeppni fjölmiðla, gerir þá dýrari og dýrari í rekstri, útrýmir úrvali og aðhaldi neytenda og mokar hallarekstri illa rekinna fjölmiðla á herðar skattgreiðenda? Já. Hið sama gerist í umhverfi ríkisrekins heilbrigðiskerfis.

Dæmalaus aðdáun svo margra á hæfileikum og innsæi opinberra starfsmanna er mér með öllu óskiljanleg. Hvaðan kemur öll þessi viska ríkisstarfsmannanna, sem okkur hin skortir? Fæðist hún þegar samkeppni hefur verið útrýmt? Verður hún til þegar taprekstur verður vandamál einhverra annarra en þeirra sem stofna til hans? Kjúklingarnir hafa vit á því að forðast sláturhúsið. Fullorðið fólk á að hafa vit á því að forðast boðskapinn um útþenslu ríkisvaldsins. 

Langmikilvægasta baráttumál hægrimanna: Losna við SÍ

Langmikilvægasta baráttumála hægrimanna á Íslandi í dag er að losna við Seðlabanka Íslands og koma íslenska ríkinu alveg úr framleiðslu peninga, og fá ríkið til að afnema öll lög á hvaða gjaldmiðla eða peninga má eða má ekki nota á Íslandi. Val á peningum eða gjaldmiðlum á að vera algjörlega í höndum hvers og eins. 

Meira að segja einkavæðing heilbrigðis- og menntakerfisins er ekki eins mikilvægt baráttumál. Losun á taki ríkisins á menntakerfinu má samt fara að hefjast sem fyrst.

Eitt er að ríkið leggi á alltof þunga skatta til að fjármagna alltof þungt ríkisvaldið. Hitt er að ríkið fikti með hver ein og einustu viðskipti með því að vera sífellt að hræra í peningunum, kaupmætti þeirra, magni í umferð, bindiskyldu banka sem njóta innistæðutrygginga hins opinbera, og hvaðeina. 

Háum sköttum er auðvelt að mótmæla. Ósýnilegum verðbólguskattinum er erfiðara að mótmæla því hann er torskilinn og mörgum nánast alveg dulinn. Margir halda að "verðbólga" sé eins og lægðardrag sem kemur yfir landið með regni og óveðri, sama hvað hver segir. Svo er ekki. Verðbólga er stjórntæki sem stundum lætur illa af stjórn. 

Þessar vikurnar er ég að lesa stórt og mikið rit um sögu hagfræðinnar, þá aðallega í Evrópu, og finnst gríðarlega fróðlegt. Ég hef lært að þeir sem vilja að ríkið sjái um og skipti sér af peningaútgáfu hafa verið þeir sem hafa óskað eftir stóru og sterku ríkisvaldi, og hafa talið hagsmuni þess og konungsins (og eigin veskis) vera mikilvægari en þegnanna. Eða eins og einn maður sagði í Frakklandi á 17. öld:  Listin við skattlagningu er að haga henni þannig að plokka eins mikið af fjöðrum gæsarinnar og hægt er með sem minnstu gargi.

Verðbólga er ein leið til að ná því markmiði. Hana þarf að enda. Það verður bara gert með því að koma ríkisvaldinu alveg út úr framleiðslu peninga og umsjón með þeim. 

Falskt góðæri til atkvæðakaupa

Seðlabanki Ástralíu  hefur lækkað stýrivexti bankans í 2,5% og hafa þeir aldrei verið lægri frá því bankinn var stofnaður árið 1959. Voru vextirnir lækkaðir um 0,25%. Þingkosningar fara fram í landinu í byrjun september.

Yfirvöld í Ástralíu vinna nú að því að rýra kaupmátt gjaldmiðils síns svo kosnir stjórnmálamenn eigi meiri möguleika á endurkjöri.

Þetta eru slæmar fréttir fyrir marga hópa í Ástralíu, t.d. þá sem lifa á föstum tekjum (eftirlaunaþegar, bótaþegar, launafólk víða), þá sem eiga sparnað, þá sem hafa lánað öðrum fé og alla sem þurfa að gera áætlanir með peninga.

Peningaprentunin bætir samt hag sumra, t.d. þeirra sem fá fyrstir hina nýju peninga í hendurnar og geta eytt þeim á hinu gamla verðlagi, þ.e. áður en aukið peningamagn þenur út allt verðlag. Einn þessara aðila er ríkisvaldið, sem getur nú ráðist í framkvæmdir með hinu nýja fé og látið allt líta vel út, eða eytt í stuðning við ýmsa þrýstihópa.

Röksemdin fyrir rýrnun gjaldmiðilsins er ekki ný á nálinni, eða eins og segir í fréttinni þegar vitnað er í einhvern ráðherrann:

Ástralska hagkerfið eru vaxið aðeins hægar en víða annars staðar á síðasta ári.

Þarna er raunverulegum vexti í hagkerfinu ruglað saman við Excel-skjalið sem mælir bara vöxt þegar peningastærðir stækka. Skítt með það þótt vöxtur peningastærðanna komi niður á sparnaði, kaupmætti almennings og öllum áætlanagerðum í hagkerfinu. Með því að prenta peninga er hægt að búa til "vöxt" í Excel og selja hann til kjósenda. Flestir trúa því nefnilega að aukning á magni peninga í umferð sé aukning á dóti til sölu eða aukning á fjárfestingu.

Því er einnig haldið fram að með því að rýra gjaldmiðilinn megi "styrkja útflutning", sem á svo að auka flæði erlends gjaldeyris inn í landið og bæta hag almennings. Sami almenningur þurfti samt að taka á sig skell í lífskjörum þegar kaupmáttur launa hans var rýrður. "Gróðinn" af auknum innflutningi er því í besta falli það sem hægt væri að kalla "að koma út á sléttu", að ógleymdum sparnaðinum sem gufaði upp. Þetta er hagfræðivilla sem hefur verið á reiki síðan á síð-miðöldum og er alveg kominn tími á að aflífa.

Þess er e.t.v. langt að bíða þar til seðlabankarekstur hins opinbera heyri sögunni til á heimsvísu. Á meðan þurfum við launþegar að búa okkur undir framtíð þar sem engar innistæður eru fyrir lífeyrissparnaði okkar og vinna til dauðadags er óumflýjanleg. Þannig er jú hægt að koma á "hagvexti" og tryggja leiðtogum okkar ítrekað endurkjör í kosningum!

Lækkuðu stýrivexti í 2,5%

Hagstjórnarlexía fyrir ríkisstjórnina

Stjórnmálamenn með hugsjónir eru sjaldgæfir. Stjórnmálamenn sem þora að fylgja málum sínum eftir og svara fyrir gagnrýni með málefnalegum hætti eru sjaldgæfir. Stjórnmálamenn sem trúa af einlægni á hið frjálsa framtak og hafa efasemdir um eigið ágæti til að stjórna lífum kjósenda sinna niður í smæstu smáatriði eru sjaldgæfir.

Stjórnmálamenn sem eru með allt í senn hugsjónir, þor til að fylgja málum sínum eftir og trú á hið frjálsa framtak eru nánast ekki til. Þeir eru afskaplega sjaldgæfir og nánast í útrýmingarhættu nú á tímum veikbyggðra hnjáa sem kikna undan öllum athugasemdum á fréttasíðum.

Finnist hins vegar stjórnmálamenn á Íslandi af þessu tagi í dag vil ég gjarnan veita þeim örlítinn innblástur fyrir stjórnmálabaráttuna í formi örlítillar kennslustundar í hagsögu Bandaríkjanna (heimild).

Árið 1920 skall á djúp niðursveifla í hinu bandaríska hagkerfi. Ríkisvaldið hafði prentað peninga í gríðarlegu magni árin á undan til að fjármagna þátttöku sína í fyrri heimsstyrjöldinni. Þessir peningar höfðu þrýst vaxtastigi niður og sent allskyns fölsk merki út á markaðinn sem leiddu fjárfesta (og eigendur hinna nýprentuðu peninga) á rangar brautir. Um leið og hægt var á peningaprentuninni leituðu vextir upp á ný, í átt að jafnvægi milli sparifjár og neyslufjár, og það afhjúpaði skort á arðbærni fjölmargra fjárfestinga í landinu.

Kreppa leit út fyrir að vera handan við hornið. Atvinnuleysi skaust upp í tveggja stafa tölu á nokkrum mánuðum. Hagkerfið dróst hratt og mikið saman. "Kreppan mikla" sem hófst árið 1929 hafði byrjað mun vægar. Engu að síður man enginn eftir kreppunni árið 1920. Hvers vegna?

Ástæðan er einföld: Þessari sársaukafullu og skörpu niðursveiflu var mætt með gríðarlegu aðhaldi ríkisvaldsins. Á tveimur árum, 1920-1922, helmingaði forsetinn ríkisútgjöldin! Skuldir hins opinbera voru lækkaðar um einn þriðja! Allir skattar á alla voru lækkaðir! Seðlabankinn aðhafðist lítið sem ekkert (a.m.k. á mælikvarða okkar í dag)!

Árið 1923 var atvinnuleysi komið aftur í lága tölu og batinn svo að segja orðinn algjör.

Nokkrum árum seinna skall á önnur kreppa (einnig vegna mikillar aukningar á peningamagni í umferð, sem var að vísu "falin" með mikilli framleiðniaukningu einkageirans, sem vó á móti hækkun verðlags vegna hins aukna peningamagns). Þeirri kreppu var mætt með sama hætti og bólan sem sprakk árið 2000 og 2008 og enn er verið að laga með eitri: Gríðarlegri útþenslu á peningamagni í umferð og hömlulausri skuldsetningu hins opinbera. Kreppan árið 1929 varaði í mörgum sinnum þau 2-3 ár sem "gleymda kreppan" sem hófst árið 1920 varaði í. 

Lexían er hérna gefin með sögulegu dæmi en er hægt að "uppgötva" með rökhugsun einni saman, og er eftirfarandi: Ríkisvaldið tefur fyrir öllu sem er gott í hvert skipti sem það ætlar sér að laga eitthvað slæmt.  

Slæmt ástand hins íslenska hagkerfis í dag, 5 árum eftir hrunið/tiltektina,  má algjörlega skrifa á gríðarlega athafnagleði íslenskra stjórnmálamanna. 

Kæru stjórnmálamenn, í guðanna bænum leyfið markaðinum að taka til, og skerið ríkisvaldið niður í stórum sneiðum þar til nánast ekkert er eftir! Þið eruð eflaust ágætt fólk, en þið vitið í raun ekki neitt hvað er að gerast úti í raunheimum, og eigið því að hætta að skipta ykkur af þeim.

Núna, takk.  

Vonandi meira en aðstoðarmaður

Gísli Freyr Valdórsson, stjórnmálafræðingur og blaðamaður, hefur verið ráðinn aðstoðarmaður Hönnu Birnu Kristjánsdóttur innanríkisráherra.

Þetta þykja mér vera góðar fréttir. Ég þekki að vísu Gísla ekki í eigin persónu, en hef fylgst með skrifum hans og þykist vita að þarna sé gallharður hægrimaður á ferð, sem liggur ekki á skoðunum sínum.

Ekki veit ég hvernig starfslýsingin lítur út fyrir "aðstoðarmann ráðherra", en vonandi er það blanda af ýmsum ritarastörfum og ráðgjafastörfum. Honum er vonandi gert að sía fréttirnar fyrir því sem máli skiptir og aðstoða ráðherra í að móta sér stefnu og skoðanir í einstaka málum. Ég held að Gísli eigi eftir að standa sig vel í því hlutverki. Að auki væri gott ef hann gæti prentað út útgáfu Vefþjóðviljans daglega og lagt efst á leslista ráðherra. 

Fleiri ráðherrar ríkisstjórnarinnar mættu taka sér Hönnu Birnu til fyrirmyndar og ráða sér til aðstoðar harða nagla af hægrivængnum. Ef það er eitthvað sem ríkisstjórnin má ekki við þá er það að kikna í hnjánum þegar vinstrikórinn gerir hróp að þingmönnum sem reyna að losa hlekkina af hálsi hins íslenska samfélags og hagkerfis. Íslenska hagkerfið er að sligast undan ríkisafskiptum, bæði þeim í dag og þeim er búið að lofa í framtíðinni, og mikilvægt að standa fast á sínu til að snúa skútunni í rétta átt. 

Gísli aðstoðar Hönnu Birnu

Ríksgyltan mismunar grísunum sínum

Þeir sem eru svo óheppnir að þurfa treysta á ríkisgyltuna fyrir framfærslu lifa í óvissum heimi. Gríslingarnir eru heldur ekki meðhöndlaðir á sama hátt. Sértu grís í "tísku", t.d. kynjafræðingur að mennt, máttu eiga von á fínum stól við fínt borð til að sinna áhugamáli þínu. Sértu bara "venjulegur" grís, til dæmis hjúkrunarfræðingur, máttu eiga von á því að lenda í Excel-skjali sem segir að þú "getir" alveg unnið aðeins meira fyrir aðeins minna, enda engin flóttaleið fyrir þig því enginn annar getur ráðið þig í vinnu nema ríkið.

Sumir grísir fitna þessi misserin og aðrir eru að svelta til dauða. Oftar en ekki er mikilvægi gríslings í öfugu hlutfalli við umbunina. Sértu "sérfræðingur í Evrópusambandinu" eða sprenglærður "kynjafræðingur" eða "hagfræðingur" frá Háskóla Íslands fer örugglega vel um þig hjá ríkisgyltunni. Sértu lögregluþjónn eða sjúkraliði ertu örugglega að horfa á rýrnandi kaupmátt launa þinna og vaxandi myglusvepp á vinnustað þínum.

Ríkisgyltan er harður húsbóndi. Ég vona að hún einkavæði sem mest frá sér svo aðrir húsbændur komist að og geti keppt um starfsfólk og viðskiptavini á forsendum markaðslögmála.  

Læknar segja heilbrigðiskerfið molna

Opið bréf (blogg) til ríkisstjórnarinnar

Ég vil í fyrsta lagi óska nýrri ríkisstjórn til hamingju með að vera komin til starfa. Ykkar bíður mikið verk og erfitt.

Í öðru lagi vil ég biðja þingmenn ríkisstjórnarflokkanna um að hafa eitt að leiðarljósi við störf sín: Að beina íslensku hagkerfi og samfélagi í hvívetna frá yfirstjórn og eftirliti ríkisvaldsins og í átt að frjálsræði og auknu svigrúmi til athafna. Þetta felur í sér nokkur þeirra atriða sem nú verða nefnd.

Skatta á alltaf að lækka eða afnema. Skattahækkanir sjúga verðmæti úr vösum þeirra sem afla þeirra og í vasa annarra sem sjá um að dreifa þeim. Slíkt boðar aldrei gott. Greiðsla skatta í ríkissjóð má líkja við að afhenta barni peninga í nammibúð og biðja það um að fara í bankann og greiða niður skuldir eða fjárfesta til framtíðar. Barnið eyðir peningunum strax í ánægju og neyslu. Hagsmunir barnsins snúast að því að uppskera hér og nú. Hagsmunir ríkisvaldsins eru þeir sömu og hagsmunir starfsmanna þess og þeirra sem þrífast á skattfé eða vernd hins opinbera.

Ríkisútgjöld á alltaf að lækka. Með því móti má láta skatttekjur mæta útgjöldum og eiga til aflögu til að greiða niður skuldir. Þau þurfa að lækka eins hratt og mögulegt er.

Umsvif hins opinbera þurfa alltaf að vera minnkandi. Ríkisvaldið framleiðir ekki verðmæti heldur hirðir þau af öðrum. Allt sem ríkið hefur á sinni könnu gætu aðrir haft á sinni könnu. Starfsfólk heilbrigðisstofnana veitir þjónustu gegn greiðslu rétt eins og afgreiðslumaður í matvöruverslun eða bifvélavirki á verkstæði. Ríkisvaldið hindrar starfsfólk heilbrigðisstofnana og annarra opinberra eininga í að spreyta sig á frjálsum markaði því samkeppni við ríkisvaldið er ýmist ómöguleg eða bönnuð. Ríkisvaldið stendur í vegi fyrir frjálsara sambandi veitenda og kaupenda á fjölmörgum varningi og þjónustu

Seðlabanka Íslands á að leggja niður. Ríkisvaldið á einfaldlega ekkert erindi á markað peningaframleiðslu og –varðveislu. Sögulega hefur ríkið einfaldlega söðlað slíka starfsemi undir sig til að auka völd sín, afla tekna í gegnum verðbólgu og tryggja að launafólk og eigendur sparifjár taki skellinn í formi rýrnandi kaupmáttar peninga þegar ríkisvaldið hefur eytt um efni fram í langan tíma.

Umsókn um aðild að Evrópusambandi á að draga til baka sem fyrst. Rökin fyrir því eru flestum vel þekkt. Evrópusambandið er deyjandi fyrirbæri, og evran er bæði af fræðilegum og pólitískum ástæðum dauðadæmdur gjaldmiðill. Hið sama má segja um hinn bandaríska dollar og japanska jen, svo einhverjir gjaldmiðlar séu nefndir.

Eftirlitsiðnað hins opinbera þarf að leggja niður en til vara að minnka stórkostlega. Maður sem vill djúpsteikja kjúkling og selja á að geta gert það án þess að ráðfæra sig við hið opinbera. Markaðsaðhaldið er nægjanlegt og í raun miklu öflugra en hið opinbera. Ábyrgðartilfinning fólks er stórkostlega deyfð þegar það er gefið til kynna að allt sem er leyfilegt er öruggt og blástimplað af hinu opinbera. Ef bankahrunið kenndi okkur eitthvað þá er það nákvæmlega sú staðreynd að traust á opinberu eftirliti er bæði varasamt og tilefnislaust.

Ekki láta spekingana sem kæfðu hið íslenska hagkerfi með ráðleggingum sínum hafa áhrif á ykkur. Allar skattalækkanir eru góðar, alltaf. Öll minnkun á ríkisútgjöldum og –umsvifum er góð. Þar sem ríkið víkur, þar kemst hið frjálsa framtak að. Þar sem ríkið fjarlægir hindranir, þar verður til svigrúm til að stunda frjáls samskipti og viðskipti. Af réttlætisástæðum ber ríkinu að víkja sem víðast. Í nafni aukinnar auðsköpunar og velferðar til framtíðar ber ríkinu að koma sér sem víðast úr veginum.  Í nafni umhyggju fyrir íbúum Íslands ber stjórnmálamönnum að hafa sem minnst á sinni könnu.